آیا تا به حال برایتان پیش آمده که وقتی از خواب بیدار میشوید گردنتان سفت شده باشد و نتوانید آن را به یک طرف یا طرف دیگر بچرخانید؟ آیا به نظر میرسد سر یا گردن کودک شما غیر طبیعی است؟ این حالت که تورتیکول نامیده میشود دردناک است و میتواند منجر به کوتاه شدن دائمی عضلات درگیر شود. خوشبختانه، فیزیوتراپی نه تنها باعث تسکین درد سر و گردن میشود بلکه میتواند دامنه حرکت شما را بهبود بخشد و تورتیکولی را به خوبی از بین ببرد.
انواع تورتیکولی
کلمه تورتیکولی به معنای واقعی کلمه به معنی “گردن پیچ خورده” است. معمولا دو نوع تورتیکولی وجود دارد: مادرزادی، به این معنا که از بدو تولد وجود دارد، و اکتسابی، به این معنا که حادثه یا تصادف باعث ایجاد آن میشود. در برخی موارد، سر و گردن کودک چند هفته قبل از تولد در رحم مادر در یک زاویه عجیب و غریب قرار میگیرد و در نهایت باعث ایجاد کورتیکولی میشود. کودکان دیگر نیز به دلیل مشکلات هنگام زایمان، کاهش خون در عضلات گردن، فیبروز عضلانی یا ناهنجاریهای مادرزادی ستون فقرات با این بیماری به دنیا میآیند. حتی اگر کودکی با وضعیت سر و گردن سالم به دنیا بیاید، از آنجایی که گاهی وقتها نوزادان مدت زیادی را به پشت میخوابند، در صندلیهای اتومبیل، تاب، بانسر، و کالسکه مینشینند، و یا روی تشکهای بازی دراز میکشند، ممکن است این بیماری در آنها ایجاد شود.
با اینکه اکثر افرادی که تورتیکول را تجربه میکنند نوزادان و کودکان هستند، اما هر کسی میتواند درد گردن و محدود شدن دامنه حرکتی را که با آن همراه است، تجربه کند. آسیبدیدگی عضلانی یا عصبی به طور ناگهانی میتواند صاف کردن گردن یا قرار گرفتن درست سر روی گردن را دشوار کند. این نوع آسیب ممکن است در اثر حوادث رانندگی، بیماریهای طولانی مدت یا سایر آسیبها بوجود بیاید.
تورتیکولی مادرزادی
تورتیکولی عضلانی مادرزادی (CMT)، که قبلاً تومور استرنوکلیدوماستوئید نامیده میشد، شایعترین علت وضعیت غیر طبیعی سر در نوزادان است. این بیماری معمولاً در اولین ماه زندگی نوزاد مشاهده میشود. این بیماری در نتیجه ترومای هنگام تولد، الیگوهیدرآمنیوس یا وضعیت قرارگیری جنین در داخل رحم ایجاد میشود. CMT باعث کوتاه شدن و فیبروز عضله استرنوکلیدوماستوئید میشود که به صورت تودهای در عضله قابل لمس است. CMT بدون وجود توده قابل لمس نیز ممکن است رخ دهد. این بیماری میتواند با تاخیر در حرکات درشت تا حدود 1 سالگی همراه باشد.
شرایط نادر دیگری نیز وجود دارد که منجر به تورتیکولی مادرزادی میشود. به عنوان مثال، ستون فقرات ناقص گردن، ناهنجاری آرنولد-چیاری، و اسپینا بیفیدا. این موارد همچنین شامل CNS، و ناهنجاریهای چشم، پوست و استخوان است.
تورتیکولی اکتسابی
تورتیکولی اکتسابی شامل طیف گستردهای از اتیولوژی میشود:
اسکلت عضلانی
- اسپاسم عضلات (کجی گردن)
عفونت
- سر و گردن (URTI، اوتیت مدیا، ماستوئیدیت، آدنیت گردن، آبسه رو فارنژیال، عفونت دندان، عفونت حلق)
- ستون فقرات (استئومیلیت، دیسکیت، آبسه اپیدورال)
- CNS (مننژیت)
ثبات چرخشی آتلانتوآکسیال
- تروما و سستی رباط (به عنوان مثال بخشی از اختلالات اساسی)
- بعد از عمل جراحی سر یا گردن
- سندرم گریزل
التهاب
- آرتریت روماتویید جوانان
نئوپلاسم
- تومورهای CNS
- تومورهای استخوانی
بیماریهایی که علائم آن شبیه به تورتیکولی است
اختلال عملکرد چشمی به عنوان مثال فلج عضلانی خارج چشمی تا تومور داخل جمجمه
علائم تورتیکولی چیست؟
تورتیکولی عضلانی مادرزادی
- دامنه حرکتی کودک در ناحیه سر و گردن محدود است.
- سر به یک طرف کج میشود در حالی که چانه به طرف دیگر کج میشود.
- گاهی اوقات یک توده کوچک به اندازه نخود (یا “شبه تومور”) در عضله استرنوکلیدوماستوئید (SCM) یافت میشود.
- عدم تقارن سر و صورت که نشان دهنده پلاژیوسفالی است نیز ممکن است وجود داشته باشد.
- گاهی اوقات مشکلات اسکلتی-عضلانی مانند دیسپلازی مفصل ران وجود دارد.
تورتیکولی اکتسابی
- دامنه حرکتی محدودی در سر و گردن وجود دارد.
- سر به یک طرف و چانه به طرف دیگر کج میشود.
- در بیماری بنام تورتیکولی پاروکسیمال خوش خیم، ممکن است حادثههای ضمنی عود کننده یا “حملات” کج شدن سر وجود داشته باشد. اغلب این حملات با علائم دیگری مانند استفراغ، تحریک پذیری و یا خواب آلودگی همراه است.
- علائم بیشتر با توجه به علت تورتیکولی متفاوت است.
تشخیص
كودكان مبتلا به توريكولي كه بیماری آنها پس از تروما (حتي تروماي کوچک) بوجود آمده و با درد گردن همراه است، بايد بلافاصله مورد ارزيابي قرار بگيرند تا از نبود سابولاسیون مهرههاي C1 يا C2 اطمینان حاصل شود. بعلاوه کودکانی تورتیکولی دردناک همراه با تب دارند که به دلیل وجود عفونت در حلق (حفره پشت بینی، دهان و حنجره) یا فضای خلفی (فضای پشتی حلق) ایجاد میشود، باید فوراً به پزشک مراجعه کنند. در صورت عدم درمان، این عارضه میتواند به یک اختلال نادر به نام سندرم گریزل منتهی شود.
پزشک متخصص اطفال کودک شما را معاینه میکند تا تشخیص دهد که آیا مبتلا به تورتیکولی است یا خیر. و اگر مبتلا است، چه چیزی باعث ایجاد آن شده است. پزشکان ارزیابیهایی را انجام میدهند تا ببینند کودک شما تا چه اندازه میتواند سر خود را بچرخاند و چگونه به آنها در موقعیتهای مختلف پاسخ میدهد.
ممکن است لازم باشد استخوان و عضلات کودک را برای یافتن هر چیز غیرطبیعی با اشعه ایکس و سونوگرافی بررسی کنید. سونوگرافی قادر به دیدن عضله کوتاه شده استوروکلئیدوماستوئید خواهد بود.
همچنین، متخصص اطفال به دنبال علائم عدم تقارن یا صافی سر، صورت یا گردن و برای دیسپلازی مفصل ران به دنبال یک بیماری مشترک با تورتیکولی میگردد. گاهی اوقات وقتی جای جنین در داخل رحم تنگ باشد، مفصل ران از جای خود خارج میشود، اتفاقی که میتواند باعث ایجاد فشار بر روی گردن شود.
سایر بیماریهایی که ممکن است باعث ایجاد تورتیکولی شوند نیز توسط پزشک متخصص در نظر گرفته خواهند شد مانند عفونت، شکستگی، واکنش به دار ، مشکل بینایی، تومور، نقص ستون فقرات، بیماری عصبی یا اختلال حرکتی.
درمان کج گردنی
تورتیکولی در بسیاری از بزرگسالان، خود به خود و ظرف چند روز برطرف میشود. اما اگر این مشکل برای کودک یا نوزاد شما ایجاد شد، بسیار ضروری است که هر چه سریعتر برای درمان آن اقدام کنید. اگر این وضعیت سر و گردن فرزندتان به مدت طولانی بدون مداخله درمانی باقی بماند، ممکن است عضلات گردن کوتاه شود و این ناتوانی برای همیشه با کودک شما باقی بماند. یکی از اولین درمانی که پزشکان توصیه میکنند تمرینات کششی است که به منظور تقویت و کشیدن عضلاتی طراحی شده است که باعث قرار گرفتن گردن شما در وضعیت نادرست شده است. 80 درصد از كودكان به خوبي به اين نوع برنامه درمانی پاسخ ميدهند و اثرات طولانی مدت آن را تجربه نميكنند. اگر این درمانهای غیرتهاجمی موثر واقع نشوند، پزشکان برای طولانیتر کردن عضلات کوتاه شده و بازگشت سر کودک به وضعیت طبیعی، جراحی را توصیه میکنند. پس از جراحی، ممکن است کودک برای تقویت ماهیچههای گردن خود و جلوگیری از عود بیماری به فیزیوتراپی نیاز داشته باشد.
فیزیوتراپی چگونه تورتیکولی را درمان میکند
خدمات فیزیوتراپی فراتر از مراقبتهای بعد از جراحی است. درست است که فیزیوتراپی برای شخصی که تحت عمل جراحی قرار گرفته است بسیار حیاتی است، اما این روش درمانی برای افزایش دامنه حرکت، کاهش سفتی عضلات و تقویت مهارتهای حرکتی درشت و ظریف که برای موقعیت مناسب گردن و سر لازم هستند نیز طراحی شده است. یک متخصص فیزیوتراپی ابتدا شما را معاینه میکند تا دامنه حرکت شما (یا فرزند شما) را بررسی کند و بیماریها و مشکلات دیگری را که اغلب با تورتیکولی همراه هستند، ارزیابی کند. این بیماریها ممکن است شامل پلاژیوسفالی (شکل غیر طبیعی سر)، مشکلات ستون فقرات یا عدم تعادل مفصل ران (دیسپلاژی مفصل ران) باشد. پس از اتمام معاینه، فیزیوتراپیست در مورد یافتههای خود و یک برنامه درمانی بالقوه با شما صحبت خواهد کرد.
برنامه فیزیوتراپی شما ممکن است شامل انجام تمرینات کششی هم در مطب و هم در خانه باشد تا دامنه حرکت شما بیشتر شده و عضلات گردن شما تقویت شود. این تمرینات ممکن است شامل کششهای منفعلی باشد که شما انجام میدهید و نگه میدارید، همچنین کششهای فعال عضلات گردن و شانه طراحی شده برای تقویت ماهیچههایی است که برای حفظ وضعیت خوب بدن استفاده میشوند. این حرکات و تمرینات حتی در نوزادانی که به نظر نمیرسد به اندازه کافی قوی باشند که بتوانند سر خود را محکم نگه دارند، میتواند به سرعت مشکل را اصلاح کند. در حقیقت، مداخله اولیه برای تورتیکولی اغلب بهترین نتیجه را میدهد.
تمرینات تورتیکولی
قرار دادن کودک روی شکم برای مدت کوتاهی در حالی که بیدار است (معروف به “زمان شکم”) یک تمرین مهم است زیرا به تقویت عضلات گردن و شانه کمک میکند و کودک شما را برای خزیدن آماده میکند.
این تمرین مخصوصاً برای کودک مبتلا به تورتیکولی و سر صاف مفید است، و در واقع میتواند به یکباره در درمان هر دو مشکل کمک کند. در اینجا نحوه انجام این کار توضیح داده شده است:
- کودک خود را شکم روی دامان یا قفسه سینه بگذارید
- کودک را طوری قرار دهید که سر یا سر او از شما دور شود
- سپس با کودک خود صحبت کنید یا آواز بخوانید و او را تشویق کنید که بچرخد و با شما روبرو شود
تمرینات کششی برای درمان تورتیکولی احتمالاً درصورتی به خوبی موثر واقع خواهند شد که از 2 تا 6 ماهگی کودک شروع شوند. اگر متوجه شدید که تورتیکولی کودک شما با کشش بهبود نمییابد، با پزشک یا فیزیوتراپیست خود صحبت کنید.
علاوه بر این تمرین، هر کاری میتوانید انجام دهید تا کودک خود را ترغیب به حرکت به سمت آسیبدیده خود کند. به عنوان مثال، اگر کودک شیرخوار شما به طور معمول سر خود را به سمت چپ میچرخاند، هنگام تعویض پوشک او، در سمت راست او بایستید. همین کار را میتوایند هنگام قرار دادن او در گهواره نیز انجام دهید. مادران شیرده میتوانند کودک خود را تشویق کنند تا کودک از طرفی که معمولاً از آن لذت نمیبرد، شیر بخورد. همه این حرکات میتوانند گردن کودک شما را تقویت کنند.
گزینههای جراحی
اگر فیزیوتراپی و تمرینات خانگی کجی گردن کودک شما را درمان نکنند، ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد. خوشبختانه، این اتفاق به ندرت و فقط در مواردی انجام میشود که تورتیکولی نوزاد پایدار بوده و به درمانیهای دیگر پاسخ نداده باشد. تعداد بسیار کمی از کودکان مبتلا به تورتیکولی مادرزادی به عمل جراحی نیاز دارند. این عمل جراحی عضله استرنکلئیدوماستوئید را طولانی کرده و تورتیکولی را اصلاح میکند. به طور معمول، پزشک قبل از توصیه جراحی صبر میکند تا فرزند شما به سالهای پیش دبستانی برسد و بعد جراحی را انجام دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
اگر به نظر میرسد که روش درمانی شما به بهبود تورتیکولی کودک شما کمکی نمیکند یا اگر علائم جدیدی بروز کرده باشد، با پزشک خود ملاقات کنید. علاوه بر این، اگر تورتیکولی کودک شما بعد از جراحت یا بیماری ایجاد شود، فوراً به پزشک مراجعه کنید.