فلج مغزی یا cerebral palsy یک اختلال عصبی-عضلانی است که در اثر آسیب به قشر مغز در حال رشد ایجاد میشود. فلج مغزی در کودکان رایجتر میباشد و علت اصلی آن آسیبهای وارده به مغز جنین در هنگام بارداری، حین تولد و سالیان ابتدایی بعد از تولد است. کودکان سی پی دارای اختلالات حرکتی هستند و نمیتوانند تعادل خود را حفظ کنند و حالت بدنی درستی ندارند. علائم فلج مغزی کودکان پس از تولد تا نهایتاً 5 یا 6 سالگی خود را نشان میدهند.
فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی اختلال عصبی-عضلانی ناشی از آسیب به قشر مغزی مغز در حال رشد است. این آسیب بر عملکردهای فیزیکی، از جمله تواناییهای حرکتی فرد، درک اشیاء و صحبت کردن، تاثیر میگذارد. همچنین فلج مغزی میتواند قدرت عضله را تحت تأثیر قرار دهد، در نتیجه عضلات برخی کودکان سفت و اسپاستیک میشود و برخی عضلات شل و مفاصل سستی خواهند داشت.
فلج مغزی علت اصلی ناتواناییهای حرکتی کودکان است. از هر 1000 کودک 2 تا 3 کودک دچار فلج مغزی میشوند. نارس بودن و وزن پایین کودک هنگام تولد احتمال فلج مغزی را در کودک بیشتر میکند. اکثر کودکانی که دچار فلج مغزی میشوند؛ سطح هوشی نرمالی دارند. فلج مغزی در کودکان از لحاظ شدت متفاوت است، اما با گذر زمان بدتر نمیشود. همچنین در صورت عدم تشخیص به موقع و اقدام برای درمان نمیتوان انتظار بهبود آن را داشت.
فلج مغزی را به 5 سطح تقسیم میکنند:
- سطح 1: در این سطح بیماری توانایی راه رفتن را دارد.
- سطح 2: بیمار توانایی راه رفتن دارد، اما نمیتواند بپرد یا بدود.
- سطح 3: بیمار میتواند بایستد و با کمی کمک بنشیند.
- سطح 4: با استفاده از وسایل کمکی میتواند راه برود. بیمار میتواند خودش از ویلچر و دیگر وسیلهها استفاده کند.
- سطح 5: برای ثابت نگه داشتن سر و گردن نیاز به کمک دارد. همچنین برای ایستادن و نشستن نیز به کمک احتیاج دارند.
علائم فلج مغزی
علائم و نشانههای فلج مغزی برای هر فرد متفاوت است. فلج مغزی ممکن است کل بدن را درگیر کند یا اینکه تعدادی از اندامها را تحت تاثیر خود قرار دهد. نشانههای معمول و رایج فلج مغزی شامل عدم توانایی در حرکت، مشکلات گفتاری، مشکل بلع میشوند.
علائم فلج مغزی تا 6 ماهگی:
- سفتی (اسپاستیسیتی) و شلی بیش از حد عضلات
- وقتی از پشت یا بغل آنها را بلند میکنید، نمیتوانند سر خود را بالا نگه دارند.
- وقتی آنها را بلند میکنید پاهایشان دچار گرفتگی میشوند یا روی هم قرار میگیرند.
- وقتی بلندشان میکنید سر و گردن خود را عقب میکشند.
علائم فلج مغزی در کودکان بالای 6 ماه:
- نمیتوانند بغلتند.
- دست خود را نمیتوانند به دهانشان برسانند.
- برایشان مشکل است که دستها را بهم دیگر نزدیک کنند.
- هنگامی که میخواهند چیزی را بگیرند یک دست را مشت میکنند و با دست دیگر اقدام به گرفتن میکنند.
علائم فلج مغزی در کودکان بالای 10 ماه:
- به صورت غیرمتعادل سینه خیز میروند. در حالی که به یک سمت خود فشار میآورند، سمت دیگر بدن خود را میکشند.
- میتوانند بر روی باسن خود سر بخورند یا با زانو بپرند، اما نمیتوانند چهار دست و پا راه بروند.
- نمیتوانند حتی با کمک بایستند.
از دیگر علائم و نشانهها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ریزش بیش از حد آب دهان
- رفلکسهای غیرطبیعی
- بی اختیاری ادرار
- مشکلات گوارشی
- تاخیر در توانایی نشستن (در 8 ماهگی) و راه رفتن (در 18 ماهگی)
- عدم داشتن تعادل
- مشکل در مکیدن شیر و بلع
علائم عصبی فلج مغزی:
- مشکلات رفتاری
- سختی در بیان کلمات و صحبت کردن
- اختلالات حسی
- مشکلات دیداری و شنیداری
علتهای فلج مغزی
آسیبهایی که به مغز در طول دوران کودکی وارد میشوند، باعث ایجاد اختلالات زیادی در اعصاب کودک میشوند. منظور از آسیب فقط ضربه فیزیکی نیست، بلکه انواع مختلفی از آسیبها هستند که مغز کودک را تحت تاثیر قرار میدهند. این آسیبها میتوانند قبل، حین و بعد از تولد به کودک وارد شوند و باعث فلج مغزی شوند. فلج مغزی یک بیماری ارثی نیست، اگرچه برخی عوامل ژنتیکی میتوانند اثرات اندکی را بر روی ژنها وارد کنند. اما هنوز ژنی خاصی که عامل ایجاد کننده فلج مغزی باشد کشف نشده است.
- کمبود اکسیژن در مغز: کاهش اکسیژن دریافتی در مغز جنین یا نوزاد میتواند به علت بزرگ بودن سر، تنگی کانال، خونریزی که مانع دریافت اکسیژن شود و دیگر عوامل باشد. حتی نرسیدن اکسیژن به مدت 5 دقیقه میتواند باعث آسیب دائمی به نوزاد شود.
- اختلالات ژنی: برخی از عوامل ژنتیکی و جهشهای ژنی میتوانند باعث فلج مغزی شوند.
- عفونت در دوران بارداری: عفونتهایی که در دوران بارداری بر اثر بیماری یا استفاده از دارو ایجاد میشوند میتوانند بر روی نوزاد اثر مخرب داشته باشند.
- خونریزی مغزی: خونریزی مغزی میتواند ناشی از وارد شدن ضربه به سر نوزاد باشد.
- آسیب دیدگی سر: در اثر تصادف، دیگر ضربهها یا سقوط
- مننژیت: مننژیت معمولاً در اثر عفونت باکتریایی و ویروسی رخ میدهد و میتواند از طریق سرفه، عطسه و بوس کردن انتقال یابد.
- وارد شدن مواد سمی به بدن و استفاده از برخی داروها
- زایمان سخت و زودرس: در صورتی که نوزاد زودتر از زمان معمول به دنیا بیاید یا زایمان سخت و پیچیده شود میتواند خطر ابتلا به فلج مغزی را افزایش دهد. این موضوع بیشتر در مورد دوقلوها و چندقلوها صدق میکند.
چه عواملی احتمال فلج مغزی رو بیشتر میکنند؟
برخی عوامل احتمال فلج مغزی را بیشتر میکنند که به آنها عوامل خطرزا گفته میشوند. این نکته را در نظر داشته باشید که داشتن عوامل خطرزا به این معنی نیست که کودک حتماً دچار سی پی (فلج مغزی) خواهد شد، اما شناخت آنها جهت پیشگیری لازم است.
- وزن کم کودک هنگام تولد: کودکانی که هنگام تولد وزنی کمتر از 1.5 کیلوگرم دارند بیشتر در خطر ابتلا به فلج مغزی هستند.
- زایمان زودرس: کودکانی که زودتر از هفته سی و دوم بارداری به دنیا میآیند بیشتر در معرض CP هستند. گرچه این مشکل با پیشرفتهای پزشکی تا حد زیادی رفع شده است و نباید خیلی نگران آن بود.
- استفاده از فناوریهایی که به باروری کمک میکنند: ART یا فناروریهایی که کمک به باروری افراد میکنند، ممکن است خطر فلج مغزی را افزایش دهند.
- زردی و کرنیکتروس: زردی پوست در اکثر نوزادان تازه به دنیا آمده دیده میشود. این اتفاق زمانی رخ میدهد که مادهای شیمیایی به نام بیلی روبین وارد خون نوزاد میشود. حضور بیش از حد این ماده در خون باعث سفیدی پوست و زردی چشمان نوزاد خواهد شد. اگر برای مدت طولانی این زردی باقی بماند، باعث کرنیکتروس خواهد شد که در نهایت کودک را به سمت CP (فلج مغزی) سوق میدهد.
- شرایط خاص سلامت مادر: مادرانی که دارای مشکلات تیروئیدی هستند، ناتوانی ذهنی دارند و دچار تشنج میشوند خطر ابتلای کودک به فلج مغزی را افزایش میدهند.
- مشکلات مربوط به زایمان: جدا شدن جفت، پارگی رحم و مشکلات مربوط به بند ناف کار زایمان را سخت میکنند و باعث میشوند اکسیژن کافی به کودک نرسد.
انواع فلج مغزی
بسته به نوع آسیبی که به کودک وارد شده، فلج مغزی به شکلهای مختلفی بروز پیدا میکند. متخصصین، پنج نوع اصلی فلج مغزی را شناسایی کردهاند که عبارتند اسپاستیک، آتتوئید، آتاکسیک، هیپوتونیک و ترکیبی.
فلج مغزی اسپاستیک (هرمی)
فلج مغزی اسپاستیک که گاهی اوقات به آن فلج مغزی هرمی نیز گفته میشود، بر بیش از 70 درصد بیماران مبتلا به فلج مغزی تأثیر گذاشته و شایعترین نوع فلج مغزی محسوب میشود. افراد مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک دچار گرفتگی و انقباض عضلانی میشوند و قادر به کنترل برخی قسمتهای بدن خود نیستند. مفاصل آسیبدیده ممکن است خشک شده و حرکت دادن آنها دشوار باشد.
افراد مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک با کنترل حرکات، خوردن و صحبت کردن مشکل دارند. بسیاری از افراد مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک به طور غیر عادی راه میروند مثلاً به جای این که با کف پا راه بروند روی انگشتان پای خود راه میروند. فلج مغزی اسپاستیک به سه دسته تقسیم میشود:
- همی پلژی اسپاستیک: بر پا، بازو و دست در یک طرف بدن تأثیر میگذارد.
- دیسپلازی اسپاستیک: شامل گرفتگی عضلانی است که ابتدا در پاها ایجاد میشود. ممکن است بازوها نیز درگیر شوند که البته میزان گستردگی آن کمتر است.
- کوادری پلژی اسپاستیک: شدیدترین نوع فلج مغزی است. کوادری پلژی زمانی اتفاق میافتد که عملکرد مغز به میزان زیادی مختل شده باشد.
فلج مغزی اسپاستیک به دلیل آسیب دیدگی کورتکس حرکتی مغز، مسیر هرمی یا آسیب دیدگی کورتیکال عمومی اتفاق میافتد. هر چه آسیب دیدگیهای مغزی شدیدتر باشند، علائم آن نیز شدیدتر خواهد بود. تشخیص علائم فلج مغزی اسپاستیک ممکن است تا زمانی که کودک نتواند مراحل رشد را طی کند دشوار باشد. معمولاً پس از 18 ماهگی نوزاد، پزشکان میتوانند پی به وجود فلج مغزی در کودک ببرند.
فلج مغزی آتتوئید (اکستراپیرامیدال یا دیسکینتیک)
فلج مغزی آتتوئید که گاهی اوقات به آن فلج مغزی اکستراپیرامیدال یا دیسکینتیک نیز گفته میشود یک نوع فلج مغزی نادر است که در 10 تا 20 درصد بیماران دیده میشود. این نوع از فلج مغزی باعث بروز حرکات غیر قابل کنترل مانند پیچ خوردن بدن و حرکات تکانشی بازوها، دستها و پاها میشود.
کودکان مبتلا به این نوع فلج مغزی معمولاً دچار هیپوتونیک با ضعف کنترل در سر و عقبافتادگی سر میشوند. با افزایش سن بیمار، حجم عضلانی آنها افزایش مییابد که البته این افزایش حجم در هر فردی متفاوت است.
سختی یا دیستونی نیز در بین افراد مبتلا به فلج مغزی آتتوئید شایع است. این نوع فلج مغزی بر اندام بالایی بیش از اندام تحتانی تأثیر میگذارد. به علاوه، فلج مغزی آتتوئید غالباً بر عضلات اوروفارنژیال تأثیر میگذارد و باعث ایجاد اختلال در خوردن و صحبت کردن میشود.
علیرغم وجود این علائم ولی معمولاً هوش این افراد تحت تأثیر بیماری قرار نمیگیرد. فلج مغزی آتتوئید غالباً باعث آسفیکسی یا کمبود اکسیژن در هنگام تولد میشود. اختلال ژنتیکی متابولیکی و کرنیکتروس نیز باعث ابتلا به فلج مغزی آتتوئید میشوند و افراد مبتلا به این بیماری غالباً دچار ضایعات نوروپاتولوژی در گانگلیون پایه و تالاموس مغز میشوند.
فلج مغزی آتاکسیک
حدود 10 درصد از کودکان مبتلا به فلج مغزی را کودکان مبتلا به فلج مغزی آتاکسیک تشکیل میدهند. افراد مبتلا به این نوع از فلج مغزی دچار لرزش در هنگام انجام حرکات ارادی میشوند. این باعث میشود که انجام کارهایی که نیاز به کنترل حرکتی دقیق دارند مانند بستن دکمه لباس و نوشتن دچار مشکل شوند. این افراد معمولاً به صورت ناپایدار و بیثبات راه میروند و پاهای آنها در هنگام راه رفتن از هم فاصله دارد.
فلج مغزی آتاکسیک زمانی اتفاق میافتد که سربلوم که بخش حیاتی مغز برای عملکردهای حرکتی است دچار آسیب دیدگی شده باشد. این بیماری معمولاً تا 18 ماهگی نوزاد قابل تشخیص نیست. احتمال اشتباه بودن تشخیصهای زودتر از این موعد زیاد است.
فلج مغزی هیپوتونیک
فلج مغزی هیپوتونیک به علت آسیب به ناحیه مخچه بوجود میآید. این آسیب ممکن است حین زایمان رخ دهد یا به علت عفونتهای بارداری و کمبود اکسیژن باشد. این نوع فلج مغزی بسیار نادر بوده و علائم آن شامل شلی یا سفتی بیش از حد عضلات و عدم تعادل است.
فلج مغزی ترکیبی
فلج مغزی ترکیبی نیز یک نوع دیگر از فلجهای مغزی است. افراد مبتلا به فلج مغزی ترکیبی علائمی بیش از یک نوع از فلجهای مغزی را دارند. آنها ممکن است مانند افراد مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک دچار هیپوتونی عضلانی شوند و برخی از عضلات آنها نیز مانند افراد مبتلا به فلج مغزی آتتوئید دچار هیپوتونی شوند. فلج مغزی ترکیبی به دلیل آسیب دیدگی بخشهای زیادی از مغز اتفاق میافتد. شایعترین ترکیب فلج مغزی را حرکات اسپاستیک و آتتوئید تشکیلی میدهند البته احتمال ترکیبهای دیگر نیز وجود دارد.
روشهای تشخیص فلج مغزی
تشخیص ابتلا به فلج مغزی در سنین پایینتر برای تندرستی کودکان و خانواده آنها مهم است. تشخیص ابتلا به فلج مغزی مراحل مختلفی دارد که عبارتند از:
نظارت بر وضعیت رشد
نظارت بر وضعیت رشد به معنی بررسی وضعیت روند رشد کودک در طول زمان است. در هر مراجعه کودک به پزشک، وضعیت رشدی وی مورد ارزیابی قرار میگیرد. پزشک از والدین کودک میپرسد که آیا در مورد رشد کودک خود، نگرانی دارند یا نه، سابقه رشد کودک را بررسی و بهروز میکند و کودک را حین انجام حرکات معاینه میکند. بررسی وضعیت رشدی همه کودکان برای پزشکان مهم است، اما افرادی که به دلیل الگوی تولد یا کم بودن وزن بدن در هنگام تولد، احتمال ابتلا به مشکلات رشدی دارند باید حتماً با دقت بیشتری مورد معاینه قرار گیرند.
اگر هنگام این ارزیابی هر گونه نگرانی در مورد وضعیت رشد کودک وجود داشته باشد، آزمایش غربالگری رشد نیز باید در اسرع وقت گرفته شود.
غربالگری رشد
در غربالگری رشد، یک تست کوتاه گرفته میشود که در آن تأخیرهای رشدی کودک مانند تأخیرهای حرکتی مورد بررسی قرار میگیرند. برخی آزمایشهای غربالگری رشد به شکل مصاحبه یا تکمیل پرسشنامه توسط والدین انجام میشوند و برخی دیگر از این تستها نیز توسط پزشک روی کودک انجام میشوند. توصیه میشود که همه کودکان در هنگام معاینههای معمول در زمانهای زیر برای تأخیر رشد نیز مورد معاینه قرار گیرند:
- 9 ماهگی
- 18 ماهگی
- 24 تا 30 ماهگی
وقتی کودک 9 ماهه است، بسیاری از مشکلات حرکتی را به راحتی میتوان مشاهده کرد. به هر حال، تأخیرهای جزئی حرکتی در غربالگری 9 ماهگی به راحتی مشخص نمیشوند و در سن 18 ماهگی بهتر میتوان آنها را تشخیص داد. در سن 30 ماهگی کودک، بیشتر تأخیرهای حرکتی مشهود میشوند.
تست غربالگری رشد را میتوان در صورتی که والدین، پزشک یا پرستاران کودک در مورد وضعیت رشدی وی نگران باشد نیز انجام داد. اگر نتایج غربالگری رشد نشان دهنده وجود نگرانیهایی باشد، پزشک ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:
- ارزیابی وضعیت پزشکی و رشد
- مداخلات زودهنگام یا ارائه خدمات در اوایل دوران کودکی
هدف از ارزیابی رشد کودک، تشخیص وجود انواع اختلالات در کودک است. پزشک برای ارزیابی تأخیرهای حرکتی به دقت تواناییهای حرکتی، حجم عضلانی، رفلاکسها و وضعیت بدنی کودک را مورد بررسی قرار داده و سوابق پزشکی وی را از والدین او میگیرد. پزشک سعی میکند احتمال ابتلا به مشکلات دیگر که علائم مشابه دارند را رد کند.
از آنجا که بیشتر کودکان مبتلا به فلج مغزی به مشکلات رشد نظیر معلولیت ذهنی، تشنج، مشکلات بینایی، شنوایی و گفتاری نیز مبتلا هستند باید ابتلا به این اختلالات در کودک نیز به دقت مورد ارزیابی قرار گیرد.
ارزیابی اولین وضعیت رشد کودک توسط پزشک عمومی یا متخصص انجام میشود. متخصصینی که میتوانند این نوع از ارزیابیهای وضعیت رشدی را انجام دهند عبارتند از:
- متخصص رشد اطفال یا متخصص رشد عصبی (پزشکانی که برای بررسی رشد کودک و ارزیابی مشکلات رشد آنها آموزش دیدهاند)
- نورولوژیست کودکان (پزشکانی که برای بررسی بیماریهای مغزی، ستون فقرات و اعصاب کودکان آموزش دیدهاند)
- متخصص توانبخشی کودکان (پزشکانی که برای پزشکی فیزیکی و توانبخشی کودکان آموزش دیدهاند)
آزمایشهای تشخیصی دیگر
علاوه بر ارزیابی رشد، تستهای دیگر نیز ممکن است برای بررسی علل ابتلا به فلج مغزی انجام شوند. متخصصین ممکن است دستور انجام آزمایشهای تصویری از مغز مانند توموگرافی کامپیوتری با اشعه ایکس (سی تی اسکن) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) را بدهند. الکتروانسفالوگرام (ایایجی)، تستهای ژنتیکی یا متابولیکی یا ترکیبی از این تستها نیز ممکن است انجام شوند.
فلج مغزی معمولاً در سالهای اول و دوم پس از تولد تشخیص داده میشودT اما اگر علائم کودک خفیف باشند، ممکن است تشخیص آن تا زمانی که سن کودک بیشتر شود دشوار باشد.
درمان فلج مغزی
فلج مغزی هرچه زودتر تشخیص داده شود، درمان آن موثرتر واقع خواهد شد. گرچه فرد مبتلا به فلج مغزی را نمیتوان به طور کامل درمان کرد، اما با روشهای درمانی مختلف میتوان عوارض و مشکلات ناشی از آنرا کم کرده و گذران زندگی را برای فرد قابل تحملتر کرد. برای درمان فلج مغزی روشهای مختلفی وجود دارند که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.
درمان فلج مغزی با دارو
داروهای مختلفی جهت کاهش علائم فلج مغزی، درد و تشنج میتوانند به کار گرفته شوند:
- باکلوفن یا سایر شل کننده های عضلانی
- دیازپام
- داروهای ضد تشنج
- آنتی کولینرژیکها
- آنتی اسیدها
- نرم کننده مدفوع/ملین
- داروهای کمک کننده خواب
درمان فلج مغزی با طب فیزیکی
یکی از مشکلات رایج فلج مغزی، اسپاسم است که شامل گرفتگی، سختی و انقباض غیرعادی عضلانی میشود. اسپاسم تواناییهای کودک در کنترل حرکت عضلات به خصوص در لگنها، زانوها، مچهای پا، شانهها، آرنج و مچ دست را کاهش میدهد. گرفتگی عضلانی همچنین باعث بروز رفلاکس های شدید و حرکات تکانشی و پرشی میشود.
- متخصصین طب فیزیکی یا کاردرمانگر برای کمک به کودکان مبتلا به فلج مغزی در به حداکثر رساندن تواناییهای حرکتی، راه رفتن و انجام فعالیتهای روزمره آموزش دیدهاند.
- متخصصین طب فیزیکی تمرینات کششی و تقویتی را برای کمک به شل شدن عضلاتی که دچار اسپاسم هستند به بیمار ارائه میدهند. انجام تمرینات دیگر برای افزایش حجم عضلانی نیز به کودکان مبتلا به فلج مغزی کمک میکند که بتوانند کنترل بهتری بر حرکات خود داشته باشند. فیزیوتراپی همچنین به افزایش تعادل، بهبود وضعیت بدنی و کاهش احتمال بروز مشکلات مفصلی به دلیل راه رفتن غیرطبیعی کمک میکند.
- متخصصین طب فیزیکی یا کاردرمانگر به کودکان در کنترل حرکات و تعادل در دستان هنگام نوشتن، خوردن و انجام کارهای روزمره دیگر کمک میکنند. درمانگران به کودکانی که علائم شدیدتری دارند کمک میکنند تا روشهای خلاقانهای برای روبرو شدن با چالشهای روزمره پیدا کنند.
استفاده از بریسها و ابزارهای کمکی
متخصصین نورولوژی برای درمان فلج مغزی کودکان غالباً، استفاده از بریسها، اسپلینتها و ابزارهای دیگر را برای حفظ و بهبود وضعیت بدنی تجویز میکنند. این ابزارها به مدیریت گرفتگی عضلانی، نگه داشتن اندامها در وضعیت صحیح و جلوگیری از دائمی شدن ناترازیهای غیرعادی استخوانها و مفاصل کمک میکنند.
بریسها و تجهیزات کمکی مختلفی وجود دارند که پزشک میتواند استفاده از آنها را توصیه نماید. متخصصین توانبخشی با کودکان برای انتخاب مؤثرترین روش و کمک به آنها برای سازگاری با محیط کار میکنند. استفاده از برخی از این تجهیزات در زمانی که کودک بیدار و فعال است مفیدتر است در حالی که برخی دیگر از این تجهیزات کمکی برای کشش تاندونهای گرفته در هنگامی که کودک میخوابد طراحی شدهاند.
پزشکان همچنین میتوانند وسایل کمکی را برای بهبود وضعیت بدنی یا کمک به راه رفتن کودک فراهم کنند. کودکانی که قادر به حرکت نیستند، میتوانند از یک اسکوتر یا ویلچر سفارشی برای حرکت کردن استفاده کنند.
گفتاردرمانی کودکان مبتلا به فلج مغزی
برخی کودکان مبتلا به فلج مغزی ممکن است در حرف زدن و ادای واضح کلمات مشکل داشته باشند. این ناتوانی در برقراری ارتباط غالباً برای کودکان خستهکننده و ناامید کننده است. متخصص آسیب شناسی گفتاری، مهارتهای حرکت دهانی و تواناییهای شنیداری کودک را با استفاده از تمریناتی که مغز را برای تلفظ، درک و تفسیر لغات، اصوات، ارقام و وضعیتها آموزش میدهد، افزایش میدهد.
متخصص گفتار درمانی در کار کردن با کودکان مبتلا به اختلالات عصبی عضلانی تجربه دارد. آنها میتوانند برنامه گفتار درمانی متناسب با نیازهای کودک که برای وی قابل تحمل باشد را طراحی کنند.
تفریح درمانی برای کودکان مبتلا به فلج مغزی
تیم متخصص فلج مغزی، تفریح درمانی را برای بهبود تواناییهای شناختی، عاطفی و اجتماعی کودکان و نوجوانان مبتلا به این بیماری ارائه میکنند. این کار به کودکان کمک میکند تا تواناییهایی که در فیزیوتراپی و کاردرمانی یاد گرفتهاند را در فعالیتهای روزمره خود به کار گیرند.
تفریح درمانی به کودکان این امکان را میدهد که تمرینهای عملی را با سرگرمی، تمرینات اجتماعی که معمولاً در خارج از منزل انجام میشود ترکیب کنند. پزشکان ممکن است مسافرتهایی که شامل اسکی کردن و شنا کردن میشوند را ترتیب دهند یا به کودکان کمک کنند که خود را برای مشارکت در ورزشهای تیمی مانند بسکتبال با ویلچر آماده کنند.
متخصصین همچنین از روشهایی نظیر هیپوتراپی که در آن کودکان اسب سواری میکنند نیز استفاده میکنند. حرکات هماهنگ شدهای که اسب در هنگام راه رفتن انجام میدهد به کودکان کمک میکند که با حس خود در هنگام راه رفتن و ایجاد تعادل راحتتر باشند.
تفریح درمانی، استقلال کودکان را افزایش میدهد و به آنها و خانوادههایشان کمک میکند تا احساس راحتی بیشتری در محیطهای اجتماعی نظیر رستوران یا سینما داشته باشند.
تزریق بوتاکس برای کودکان سی پی
بوتاکس با بستن مسیر انتقال سیگنالهای عصبی به مغز که باعث سفتی عضلات میشوند در کاهش درد تاثیرگذار است. همچنین با ضعیف کردن یا به طور کامل از کار انداختن عضلاتی که به آنها بوتاکس تزریق شده، اسپاستیسیتی عضلات را کاهش میدهد. این اثرگذاری دائمی نیست و بعد از مدتی عضلات به حالت عادی خود بازمیگردند.
درمان فلج مغزی با جراحی
عمل جراحی بخش مهمی از روند درمان فلج مغزی میباشد که میتواند درد و سایر علائم فلج مغزی را بهبود بخشد. عملهای جراحی شامل آزادسازی گرفتگیهای تاندونها و ماهیچهها، در رفتگی مفصل ران و جراحی اسکولیوز میشود.
درمانها و اقدامات توانبخشی فشرده غالباً از اوایل دوران کودکی شروع میشوند و برای افزایش کنترل عضلانی، مدیریت گرفتگی و فلج و کمک به افزایش اعتماد به نفس کودک طراحی شدهاند. برخی کودکان، کار با متخصص فیزیوتراپی و کاردرمانگر را تا دوران بزرگسالی نیز ادامه میدهند.
در کلینیک روشا، همه جوانب و اقدامات توانبخشی با متخصصی که در پزشکی توانبخشی تخصص دارد هماهنگ میشود. این رویکرد متمرکز باعث سادهتر شدن برنامه درمانی برای والدین میشود و آنها اطمینان مییابند که اطلاعات مورد نیاز برای درمان فرزندشان بین متخصصین به اشتراک گذاشته میشود و به راحتی قابل توضیح است.
این رویکرد همچنین این امکان را برای پزشک فراهم میکند که نحوه اثر هر نوع درمان را بر رشد کلی کودک بررسی کرده و اقدامات را برای دستیابی به نتایج مطلوب تنظیم نماید.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک روشا با شماره تلفن ۰۲۱۶۶۰۹۹۶۹۳ تماس حاصل فرمایید.
عوارض و مشکلات ناشی از فلج مغزی
سفتی و ضعف عضلات و عدم تعادل باعث بروز مشکلات فراوانی هم در دوران کودکی و هم در دوران بزرگسالی فرد مبتلا به فلج مغزی خواهد شد. برخی از رایج ترین مشکلات فلج مغزی عبارتند از:
- انقباض عضلات: سفتی و گرفتگی ماهیچهها که میتواند در اثر اسپاستیسیتی رخ دهد، میتواند مشکلاتی نظیر عدم رشد استخوانها، خمیدگی، جابجایی و بدشکلی آنها به وجود آورد.
- سوء تغذیه: در اثر عدم توانایی در بلع، فرد دچار سوء تغذیه خواهد شد و مواد غذایی لازم به بدن نخواهند رسید که در این حالت مشکلات رشدی فراوانی به وجود خواهند آمد.
- مشکلات ذهنی: افراد مبتلا به سی پی ممکن است دچار مشکلاتی از جمله افسردگی و انزوا شوند. همچنین میتواند باعث مشکات رفتاری نیز شود.
- بیماریهای قلبی و ریوی: فلج مغزی میتواند باعث بروز بیماریهای قلبی، ریوی و مشکلات تنفسی شود.
- آرتروز: فشاری که به زانوی فرد وارد میشود، همچنین عدم هم ترازی مفاصل میتواند مشکلات استخوانی زیادی از جمله آرتروز را به وجود بیاورند.
- پوکی استخوان: شکستگیهایی که بر اثر ضعف استخوانها رخ میدهند، میتوانند در اثر عوامل زیادی من جمله: ناتوانی حرکتی، کمبود تغذیه و داروهای ضد صرع باشند.
- دیگر مشکلات: اختلال خواب، درد مزمن، مشکلات پوستی، مشکلات گوارشی و دهانی از دیگر عوارض رایج سی پی هستند.
پیشگیری از فلج مغزی
در صورت رعایت تعدادی از موارد مربوط به دوران باردای و بعد از آن میتوان تا حد زیادی از وقوع فلج مغزی پیشگیری کرد.
- واکسیناسیون قبل از بارداری جهت مصون شدن مقابل بیماریهایی مانند سرخجه
- داشتن رژیم غذایی سالم و طبیعی
- عدم انجام فعالیتهای سنگین و پرفشار
- سیگار نکشیدن
- عدم مصرف الکل
- در هنگام رانندگی کاملاً مراقب خود و کودک خود باشد و نهایت امنیت را فراهم کنید.
کلام آخر
فلج مغزی عملاً فرد را از انجام بسیاری از کارها منع میکند. شناخت عوامل ایجاد کننده فلج مغزی و پیشگیری از آن بالاترین اولویت را دارد، چراکه اگر فرد مبتلا به فلج مغزی شود، زندگیش مختل خواهد شد و باید مدام تحت درمان قرار بگیرد. با انجام نکاتی ساده و کمک گرفتن از پزشک و انجام معاینات منظم میتوان به راحتی از وقوع فلج مغزی پیشگیری کرد. درمانهای فلج مغزی شامل موارد غیرجراحی و جراحی میشوند که بسته به تشخیص پزشک انجام خواهند شد.
سوالات متداول
علت اصلی فلج مغزی چیست؟
علت اصلی فلج مغزی آسیب به مغز قبل، حین یا بعد از تولد کودک است. بسته به نوع آسیب انواع مختلفی از فلج مغزی میتوانند رخ دهند. در بعضی موارد نیز فلج مغزی در اثر عدم توجه به مسائل پزشکی و بهداشتی مانند مصرف برخی داروها رخ میدهد.
علائم فلج مغزی در چه سنی خود را نشان میدهند؟
علائم فلج مغزی معمولاً در یکی دوسال بعد از تولد کودک نمایان میشوند.
3 نشانهی اصلی فلج مغزی کدامند؟
- تاخیر در رشد
- تون عضلانی غیرطبیعی
- حالت بدنی غیرطبیعی
طول عمر افراد مبتلا به فلج مغزی چقدر است؟
اکثر افرادی که به فلج مغزی مبتلا هستند طول عمر مشابه افراد عادی دارند.
آیا فلج مغزی با گذر زمان بدتر میشود؟
از آنجا که فلج مغزی یک بیماری غیر پیش رونده است با گذر زمان بدتر نمیشود و پیشرفت نمیکند.
درمان قطعی فلج مغزی چیست؟
فلج مغزی قابل درمان نیست. اما با انجام کاردرمانی، فیزیوتراپی، عملهای جراحی و استفاده از دارو میتوان تا حد قابل قبولی مشکلات ناشی از آنرا کم کرد و زندگی را راحت تر ادامه داد.
اگر احساس کنم کودکم دچار فلج مغزی شده، چه اقدامی باید انجام دهم؟
مهمترین کاری که باید بکنید ملاقات با متخصص است. متخصص با انجام روشهای تشخیصی به تشخیص زودهنگام فلج مغزی کمک میکند و در صورت نیاز برای درمان، اقدامات درمانی را به سرعت انجام خواهد داد.
آیا فلج مغزی بر تواناییهای هوشی کودک تاثیر میگذارد؟
خیر، فلج مغزی تاثیری در هوش کودک نخواهد داشت.
چه کودکانی بیشتر در معرض ابتلا به فلج مغزی هستند؟
کودکانی که هنگام تولد وزن کمتر از 2.5 کیلو دارند، بیشتر در معرض ابتلا به فلج مغزی هستند.
آیا سی پی ارثی است؟
معمولا فلج مغزی (CP) را به عنوان بیماری در نظر نمیگیرند، بلکه از آن به عنوان یک عارضه خاص یاد میکنند. در نتیجه ارثی نیست.
آیا فلج مغزی کشنده است؟
خیر، فلج مغزی کشنده نیست و تهدید برای زندگی فرد نخواهد بود.
چه نوع وسایل و تجهیزاتی میتوانند به فرد مبتلا به CP (فلج مغزی) کمک کنند؟
وسایل زیادی هستند که میتوانند به فرد مبتلا به سی پی کمک کنند:
- ویلچر
- اسکوتر
- دوچرخه یا سهچرخههای مخصوص
- واکرها یا چوبهای زیر بغل