آفازی گلوبال(زبان پریشی):علت بیماری،تشخیص و راه‌کارهای درمانی

افراد مبتلا به آفازی گلوبال با مشکلات و اختلالات شدید زبانی و نقص در دریافت و ارسال اطلاعات و مهارت‌های برقراری ارتباط مواجه هستند. این مشکلات شامل همه جنبه‌های زبان از قبیل خواندن و نوشتن، صحبت کردن و درک کردن صحبت دیگران است و به این ترتیب برقراری ارتباط موثر و کاربردی برای فرد بسیار دشوار خواهد شد. معمولا آفازی گلوبال با ضعف یا فلج شدن یک طرف بدن که از سمت راست بدن است همراه می‌گردد و آپراکسی کلامی ‌یا اختلال در کنترل کردن عواطف و افسردگی نیز در بیماران دیده می‌‌شود. در دنیای امروزه روش‌های متعددی برای کمک به بیماران مبتلا به آفازی گلوبال وجود دارد.

 آفازی گلوبال چیست؟

 افراد مبتلا به این اختلال از آسیب دیدگی یک بخش خاص از بافت مغز که شامل نواحی بروکا و ورنیکه است رنج می‌برند. این نقاط در حفظ ارتباط کلامی از قبیل درک زبان گفتار و نوشتار، استفاده از قواعد زبان و ساخت کلمه و جمله اهمیت بسیار زیادی دارند. آسیب دیدگی این نواحی باعث می‌شود که فرایند تولید کلام، درک زبان و تکرار کلمات نوشته شده یا بیان شده برای بیمار دشوار باشد. این اختلال بر اساس شدت آسیب دیدگی نقاط خواص مغز که وظیفه پردازش زبان را برعهده دارند ممکن است در چند هفته اول یا ماه‌های اول پس از سکته مغزی بهبود پیدا کند. ممکن است آفازی گلوبال با گذر زمان به یک نوع دیگر از آفازی تبدیل گردد. معمولاً توانایی درک زبان تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کند و گاهی اوقات سطح بهبودی مناسب است و آفازی گلوبال به نوع شدید آفازی بروکا تبدیل می‌گردد. با این حال در سایر موارد ممکن است نقص کلامی ‌دائمی باشد.

 توانایی بیان در آفازی گلوبال

 اگرچه آفازی گلوبال یک نفس شدید زبانی است میزان شدت این اختلال می‌‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد به عنوان مثال برخی از افرادی که دچار آفازی گلوبال هستند می‌توانند چند کلمه یا صدا از قبیل احوالپرسی کردن بله و خیر (ممکن است همیشه واکنش آنها درست نباشد) را بیان کنند یا آن که زبان خودکار آنها از قبیل برخی ترانه‌ها، روزهای هفته و شمارش اعداد را بیان کنند. از سوی دیگر برخی از افرادی که دچار آفازی گلوبال هستند اصلا توانایی تولید صدا یا کلمه را ندارند. گفتار درمانی می‌تواند به افراد مبتلا به آفازی گلوبال برای بیان جملات و عبارات کوتاه کمک کند. برخی از افرادی که دچار این اختلال هستند بارها به تکرار صداها، یک کلمه یک عبارت می‌پردازند که به این وضعیت کلیشه کلامی گفته می‌‌شود و در تلاش برای برقراری ارتباط مورد استفاده قرار می‌‌گیرد. فردی که دچار این اختلال است در بیان کلمات و آهنگ افتان و خیزان آنها دارای توانایی متفاوتی است. اگرچه صداها و کلمات فاقد معنای لفظی هستند شما می‌توانید با گوش دادن به نحوه بیان کردن این جملات کلیشه‌ ای احساسات یا مقصود کلام آنها را درک کنید. متاسفانه افراد مبتلا به این اختلال فحش و کلمات رکیک را فراموش نمی‌کنند و ممکن است گاهی اوقات آنها را بیان کنند و این کار باعث شرمنده شدن سایر اعضای خانواده شود. بهتر است بدانید که این کلمات خودکار ارتباط نزدیکی با عواطف و احساسات دارند و میزان ارتباط آنها با معانی زبانِ ‌شناختی کمتر است و معمولاً تنها ابزار ارتباطی باقیمانده برای فرد هستند و اغلب بیمار به صورت غیر ارادی آنها را به یاد می‌آورد.

 توانایی درک کردن در آفازی گلوبال

 توانایی درک کردن در بیماران مبتلا به این اختلال به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد اما هر فرد به اشکال مختلف با آن مواجه می‌‌شود و در برخی از افراد مبتلا به آفازی گلوبال هستند توانایی درک کلام وجود ندارد اما برخی دیگر می‌‌توانند جملات خبری یا سوالی را درک کنند. به طور کلی اسامی افراد و اماکن به خوبی قابل درک هستند اما اسامی اجزای بدن بدون استثنا خوب درک نمی‌شوند. افراد مبتلا به این اختلال اغلب بهتر از آنچه که به نظر می‌‌رسد توانایی درک کلام را دارند و می‌‌توانند به طور صحیح سوالاتی که پاسخ آنها بله یا خیر است را جواب بدهند و به خوبی صدا و لحن صحبت کردن فردی که در حال سوال پرسیدن از آنها است را درک کنند و از این نکات برای پاسخ صحیح استفاده می‌کنند به عنوان مثال آنها می‌‌دانند سوالاتی از قبیل تو سیب دوست داری؟ باید به صورت خبری پاسخ داده شود. تست درک کلام در این گروه از بیماران بدون نیاز به متن یا هرگونه سرنخی انجام می‌‌شود و نشان می‌‌دهد که سطح توانایی درک کردن کلام توسط بیمار چقدر است.

 چالش‌های موجود در آفازی گلوبال

 اگرچه افراد مبتلا به آفازی گلوبال از لحاظ اجتماعی افراد بسیار شایسته و حرف گوش کن هستند و دوست دارند در برنامه درمان حضور داشته باشند این مسئله همیشه صحت ندارد. میزان آسیب دیدگی مغز که باعث بروز آفازی گلوبال می‌‌شود می‌‌تواند علاوه بر زبان باعث اختلال در سایر عملکردهای شناختی شود. در صورتی که بیمار علاوه بر زبان دچار نقص شناختی نیز باشد با مشکلات مرتبط با حافظه، توجه، یادگیری یا حل مسئله مواجه خواهد شد اما ممکن است اطلاعات چندانی از شدت مشکلات خود نداشته باشد و این مسئله باعث می‌شود که نداند چرا به درمان نیاز دارد یا در برقراری ارتباط چار مشکل شده است. در صورتی که فرد مبتلا به آفازی گلوبال افسرده شده باشد متقاعد کردن او برای شرکت در برنامه گفتار درمانی کار دشواری خواهد بود. تعیین هدف در این گروه از بیماران کار دشواری است زیرا آنها دچار مشکلات اختلالات شدید زبانی هستند. در این روند باید با اعضای خانواده دوستان و افرادی که از بیمار مراقبت می‌کنند مشورت کرد. اهداف عملکردی برای بهبود کیفیت زندگی و ارتباط فرد مهمتر هستند به ویژه در مواردی که بیمار خیلی متوجه مشکل خود نیست. اگرچه تعداد زیادی از خانواده‌ها از متخصص گفتار درمانی در خصوص ابزارها و وسایل کمکی برای بهبود توانایی صحبت کردن بیمار خود سوال می‌پرسند وسعت و شدت آسیب زبانی و شناختی باعث می‌شود که استفاده از این ابزارها غیر ممکن باشد البته برخی ابزارها و وسایل با آموزش صحیح می‌‌تواند کمک کننده باشند.

 درمان آفازی گلوبال

 به طور کلی دو روش برای درمان آفازی گلوبال وجود دارد که در اکثر مراکز تخصصی مورد استفاده قرار می‌‌گیرد و به شرح زیر می‌باشند:

• روش‌های درمانی مبنی بر نقض ایجاد شده با هدف بهبود مهارت‌های زبان مورد استفاده قرار می‌‌گیرند و شامل روش‌هایی است که در آن پزشک به طور مستقیم به تحریک مهارت‌های شنیداری، گفتاری، نوشتاری و خوانش می‌پردازد.
• روش‌های درمانی مبتنی بر ارتباط با کمک و حمایت تیم درمان باعث بهبود مهارت برقراری ارتباط می‌شوند. این روش‌های درمانی اغلب شامل تعاملات طبیعی که چالش‌های ارتباطی زندگی واقعی در آن پوشش داده شده است می‌باشد.

 تصمیم ‌گیری در خصوص روش مورد نظر بر اساس نیازها و خواسته‌های بیمار تعیین می‌شود و معمولاً درمان اختلالات خفیف زبانی با اختلالات شدید زبان تفاوت دارد. همچنین با بهبود بیمار مبتلا به آفازی فرایند درمان نیز تغییر خواهد کرد.

 درمان مبتنی بر اختلال 

 فردی که دچار آفازیا از دوست دارد که بهتر صحبت کند و کلمه برای دیگران قابل درک باشد به این ترتیب متخصص گفتار درمانی سعی می‌‌کند به بیمار در این راستا کمک کند. فرآیند درمان بر روی توجه فرد برای اختلالاتی که باعث می‌شود مهارت‌های صحبت کردن و ارتباط بهتر شود تمرکز دارند. جلسات درمان با گفتار درمانگر تنها زمانی است که قابلیت زبانی ذهن با کمترین یاس و ناامیدی تکرار می‌شود. می‌‌توان محدودیت زمانی کاربر متخصص گفتار درمانی را به کمک برنامه‌های کامپیوتری و کار در منزل جبران کرد. نرم افزارهای کامپیوتری با هدف بهبود درک کلمات و جملات، تمرین یافتن کلمات مناسب و اتفاقات واقعی زندگی از قبیل تبادل پول طراحی شده اند. می‌توان زمان گفتار درمانی را به کمک پرستار آموزش دیده بیشتر کرد. محققان در حال طراحی برخی روش‌های درمانی هستند که بر روی اختلالات زبانی و برخی از نقاط خاص از قبیل ساخت جمله و تولید کلمه تمرکز دارند. یک نمونه از روش‌های درمانی آزمایش شامل استفاده از گفتار درمانی مجازی است. تحقیقات متعددی در ارتباط با بررسی تاثیرات روش‌های درمانی بهبود مهارت گفتاری بیماران طراحی شده است.

 روش‌های مبتنی بر برقراری ارتباط

 اگرچه افراد مبتلا به آفازی دوست دارند بهتر صحبت کنند همچنان مهارت برقراری ارتباط در آنها ناامید کننده است. روش‌های درمانی مبتنی بر برقراری ارتباط به فرد برای ارسال پیام و احساسات خود به کمک روش‌های جایگزین کمک می‌‌کند. در این روش از اقدامات جبران کننده استفاده خواهد شد. به علاوه بیمار تشویق می‌‌شود که از توانایی باقیمانده زبانی خود برای بیان آنچه که در ذهن وجود دارد استفاده کنند به این ترتیب این روش‌ها تا حدودی بر مبنای زبان قرار دارند و به طور همزمان بر اهداف مورد نظر تمرکز می‌کنند. متخصصان توانبخشی با عواقب و عوارض ناتوانی و کیفیت زندگی آشنایی دارند. متخصصین گفتار درمانی با استفاده از فعالیت‌های گروهی تلاش می‌‌کنند که حضور بیمار در زندگی را پررنگ نمایند. از این روش‌ها تحت عنوان روش‌های اجتماعی یا روش‌های مبتنی بر حضور یاد می‌شود. این روش‌ها شامل ارائه ساختارهای با معنی در تسهیلات توان بخشی و حضور فعال در جامعه است. این روش‌ها بر روی بازگشت به فعالیت‌های جسمانی و ارتباطات در گذشته تاکید دارند اما مراکزی نیز وجود دارد که توسط افراد داوطلب و با هدف طراحی یک جامعه جدید برای افراد مبتلا به آفازی سامان دهی شده است.

 نمونه‌هایی از روش‌های درمانی خاص

 روش‌های درمانی متعددی برای آفازیا وجود دارد و برخی از آنها شامل روش‌های بنیادین هستند و شاید بتوان با یک جمله اغراق آمیز این گونه گفت که به ازای گفتار درمانگرانی که در این حوزه فعالیت دارند روش درمانی وجود دارد. با این حال برخی از روش‌های خاص منحصر به فرد و شناخته شده هستند و محققان در حال بررسی روش‌های جدید برای این گروه از بیماران می‌باشند. در بخش زیر به برخی از این روش‌های درمانی اشاره می‌‌کنیم.

 درمان با محدودیت اجباری (CIT)

 این روش بر اساس استفاده از فیزیوتراپی در درمان بیمارانی که فلج هستند طراحی شده است زیرا در فیزیوتراپی این بیماران مجبور هستند از قسمت آسیب دیده بدن خود استفاده کنند و به علت سالم بودن سمت دیگر بدن خود نیازی به استفاده چندانی از آن ندارند. استفاده از این روش و اصول آن برای عملکرد ارتباطی، فرد مبتلا به آفازیا مجبور است از حرکات بدن استفاده کنند تا به تدریج توانایی او برای استفاده از زبان گفتاری بیشتر شود. روش دوم که به احتمال زیاد معروف تر است آن است که در مقایسه با برنامه درمانی معمولی جامع تر می‌باشد و معمولاً مدت نسبتاً کوتاهی طول می‌کشد. به عنوان مثال برنامه به نحوی طراحی می‌گردد که بیمار به مدت دو هفته و روزی سه ساعت تمرین کند. درمان با محدودیت اجباری در نقطه مقابل روش‌های جبرانی قرار دارد که در آن فرد مبتلا به آفازیا برای استفاده از توانایی‌های خود و برقراری ارتباط تشویق می‌شود. معمولاً درمانگر از هر دو روش برای کمک به بیمار خود استفاده می‌کند.

 روش درمانی گفتار آهنگین (MIT)

 روش درمانی گفتار آهنگین بر مبنای برخی شواهد و مدارک وجود دارد که تعدادی از بیماران مبتلا به آفازیا می‌توانند به جای بیان کردن کلمات به صورت ساده آنها را به شکل آهنگین بیان کنند. این روش شامل یک مجموعه مراحل مختلف است که در آن فرد به صورت ملودیک به بیان کلمات می‌پردازد. از این روش برای بیمارانی که دچار آفازی‌های بیانی هستند و برای درک جملات مشکل دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گروه از افراد در بیان جملات به صورت عادی مشکل دارند اما آنها را به راحتی در قالب شعر بیان می‌‌کنند.

 روش ارتقاء کارایی ارتباطی بیماران مبتلا به آفازیا

 این روش یک نمونه از روش نام گذاری تصاویر است اما در این روش طرفین گفت‌وگو وارد ارتباطات فردی می‌شوند. این طرف این شامل فرد مبتلا به آفازیا و گفتار درمانگر است که به نوبت ارسال پیام می‌‌پردازند و از تصاویر برای بیان مفاهیم استفاده می‌‌کنند که برای شنونده قابل درک نیست و آزادانه از مزیت‌های مختلف برای انتقال مفهوم خود استفاده می‌کنند.

روش هدایت گفتگو 

 هدف از انجام این روش افزایش اعتماد به نفس فرد برای برقراری ارتباط از طریق گفتگو می‌باشد. این روش به صورت یک برنامه کامپیوتری ارائه می‌شود و شامل حضور یک گفتار درمانگر است که فرد مبتلا به آفازیا برای برقراری ارتباط بهتر کمک می‌کند.

 روش گفتگوی حمایتی 

 این روش یک استراتژی خاص برای بهبود اعتماد به نفس فرد به منظور برقراری ارتباط است و این امر از طریق گروه‌های حمایتی جامعه میسر می‌شود. داوطلبینی که در این حوزه آموزش دیده اند به گفت‌وگو با فرد مبتلا به آفازیا می‌‌پردازند. گفتگو درمانی نیز یک روش دیگر است که همانند این روش بر مبنای گفتگو و مکالمه قرار دارد.

 چگونه می‌توان به فرد مبتلا به آفازی گلوبال کمک کرد؟

 آموزش، روش‌های گفت‌وگوی حمایتی، آموزش به پرستاران و افرادی که از بیمار مراقبت می‌کنند در حمایت از افراد مبتلا به آفازی گلوبال نقش مهم و حیاتی را ایفا می‌کند. پیروی کردن از نکات زیر به شما کمک می‌‌کند بتوانید در بهبود توانایی ارتباطی فرد مبتلا به آفازی گلوبال موثر باشید:

• به حالات صورت او، الگوی آواها، تن صدا به حالت بدن او توجه کنید زیرا این موارد می‌‌تواند اطلاعات خوبی را در خصوص احساسات فرد مبتلا به آفازی گلوبال ارائه دهد و به خوبی آنچه که او می‌خواهد بگوید را درک کنید.
• قبل از صحبت کردن ابتدا بازوی او را به آرامی لمس کنید تا متوجه شما شود.
• در هنگام صحبت کردن، تکرار کلمات و نوشتن عبارات کلیدی از ساختارهای ساده برای جملات خود استفاده کنید.
• از اشیا به عنوان مرجع کلام استفاده کنید به عنوان مثال اگر می‌خواهید به او بگویید که آب می‌خورد یا نه لیوان را به او نشان دهید.
• از حالات بدن برای برقراری ارتباط کلامی استفاده کنید.
• در هنگام صحبت کردن و برقراری ارتباط در فواصل زمانی مناسب مکث کنید تا بیمار بتواند کلام شما را درک کند و در صورت امکان از اشیا برای برقراری ارتباط استفاده نمایید مانند اشیا، تصاویر، نقشه، تقویم و همچنین مداد و خودکار.
• با استفاده از تصاویر، کلمات یا اشیا به بیان مفهوم، منظور و تصمیمات خود بپردازید.
• تا حد امکان هر آنچه که باعث پرت شدن حواس می‌‌شود را به حداقل برسانید تا ارتباط بهتری بین شما شکل بگیرد.
• سوالات خود را مانند سوالات امتحانی مطرح کنید زیرا باعث گیج شدن بیمار خواهد شد. تا حد امکان از روش‌های مختلف برای بیان احساسات نیازها و خواسته‌های خود استفاده کنید.
• حتی اگر بیمار نتوانست به طور کامل منظور شما را بفهمند یا واکنش نشان دهد طوری صحبت نکنید که انگار آنجا حضور ندارد زیرا او بیش از آنچه که شما تصور می‌‌کنید متوجه اطراف خود است و همه چیز را درک می‌کند. تا جایی که می‌توانید با بیمار صحبت کنید تا احساس نکند که نادیده گرفته شده یا حضورش اهمیتی ندارد.