یک شخص باید در انجام فعالیتهای خود برای مدیریت زندگی در خانه، محل کار و در مکان‌های عمومی احساس راحتی داشته باشد. تحقق این هدف به ترکیبی از مهارتهای متمرکز در زمینه‌های خاص و توانایی اصلاح رویکرد فرد نسبت به کارهای روزمره نیاز دارد.
آموزش مهارتهای زندگی در بزرگسالان دارای معلولیت، فقط ایجاد یک سبک زندگی مستقل تر نیست، بلکه می‌تواند به میزان زیادی به آنها کمک کند. این کار همچنین به تفریح و لذت بردن بیشتر از فرصت‌های اجتماعی روزمره می‌انجامد. سالم ماندن، داشتن سرگرمی‌های جدید، ماندن در اجتماع، ایجاد روابط و شروع به کار – همه این موارد به یک سبک زندگی معنی دار برای هر بزرگسال کمک می‌کند.
علت نقص حرکتی بزرگسالان و سالمندان
آسیب نخاعی
آسیب‌های نخاعی می‌تواند اندام‌ها را فلج کند. به فلج شدن پاها پاراپلژی می‌گویند. به فلج پاها و بازوها کوادریپلژی گفته می‌شود.
- متوسط سن در هنگام آسیب 7/31 سال است.
- مردان حدود 75٪ از کسانی را که آسیب نخاعی دارند، تشکیل می‌دهند.
- دلایل عمده آسیب نخاعی:
- حوادث وسایل نقلیه موتوری: 44٪
- اعمال همراه با خشونت: 24٪
- سقوط: 22٪
- ورزش: 8٪
- سایر دلایل: 2٪
افراد مبتلا به پاراپلژی به طور کلی در دسترسی به محتوای وب مشکلی ندارند. با این حال ، مبتلایان به کوادریپلژی ، بسته به نوع و شدت آسیب ممکن است مشکلات قابل توجهی داشته باشند. این شرایط می‌تواند حرکت دادن ماوس یا تایپ کردن روی صفحه کلید را دشوار یا غیرممکن کند. با این حال ، فناوری‌های کمکی برای نگاشت توانایی‌های کاربران روی سخت افزار آنها در دسترس است.
از دست دادن یا آسیب دیدن اندام (ها)
شخصی که می‌تواند از یک دست استفاده کند می‌تواند بدون مشکل زیاد و با کیبورد تک دست از اینترنت استفاده کند. شخصی که هر دو اندام خود را از دست داده است از فن آوری‌ها و دستگاه‌های دیگری مانند قلم‌های نوری سر، چوب‌های دهان، نرم افزار تشخیص صدا و غیره استفاده خواهد کرد.
فلج مغزی
فلج مغزی یک آسیب مغزی است که باعث کاهش کنترل عضلات می‌شود. این بیماری معمولاً در طی رشد جنین یا اندکی پس از تولد رخ می‌دهد. از ویژگی‌های آن می‌توان به گرفتگی یا اسپاسم عضلات، حرکت غیر ارادی ، اختلال در گفتار و بعضاً فلج اشاره کرد.
در استفاده از رایانه، این شرایط اساساً با مهارت در استفاده از ماوس تداخل ایجاد می‌کند. البته استفاده از یک صفحه کلید – یا یک صفحه کلید تطبیقی – می‌تواند ممکن باشد، ولی با کمی دشواری همراه است.
دیستروفی عضلانی
دیستروفی عضلانی (MD) نوعی اختلال ژنتیکی است که در آن ژن‌های پروتئین‌های عضلانی آسیب دیده و باعث تحلیل رفتن تدریجی عضلات می‌شوند. در هر سنی می‌تواند افراد را درگیر کند، اما بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود. فناوری‌های کمکی به دامنه توانایی‌های کاربر بستگی دارد و شامل قلم‌های نوری سر، چوب‌های دهان ، صفحه کلیدهای تطبیقی، نرم افزار تشخیص صدا و … است.
مولتیپل اسکلروزیس
مولتیپل اسکلروزیس (MS) میلین را فرسایش می‌دهد (یعنی لایه ای از بافت چربی که رشته‌های عصبی را احاطه می‌کند) و باعث می‌شود رشته‌های عصبی از سیگنال‌های سیستم عصبی مرکزی به عضلات بدن نرسند. این عوارض شامل لرزش، ضعف، بی حسی، راه رفتن ناپایدار، تشنج، اختلال گفتار، سفتی عضلات ، اختلال در حافظه و بعضاً فلج شدن است. همه افراد تمام علائم را تجربه نمی‌کنند و ممکن است فردی با گذشت زمان علائم مختلفی را تجربه نماید.
اسپینا بیفیدا
اسپینا بیفیدا یک بیماری مادرزادی است که منجر به مشکلات حرکتی و احتمالاً فلج شدن می‌شود. در بعضی موارد، مایعات می‌توانند در مغز جمع شده و به مغز آسیب برسانند. در نتیجه برخی از افراد مشکلات یادگیری و زبانی را تجربه می‌کنند.
اسکلروز جانبی آمیوتروفیک
اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) که به آن “بیماری لو گریگ” نیز گفته می‌شود، یک بیماری دژنراتیو است که از ارسال تکانه‌های عصبی به عضلات جلوگیری می‌کند. عضلات به مرور زمان ضعیف می‌شوند و بر مهارت در کار با ماوس یا صفحه کلید تأثیر می‌گذارد و این وضعیت ممکن است در نهایت بر عضلات مورد نیاز برای تنفس تأثیر بگذارد و منجر به مرگ شود. علائم شامل کندی حرکت یا گفتار است.
آرتروز
درد آرتروز می‌تواند در کنترل حرکتی مناسب و لازم برای استفاده از صفحه کلید یا استفاده از موس، صفحه لمسی یا دستگاه حرکتی برای کلیک روی لینک‌ها یا دکمه‌ها تداخل ایجاد کند. بسته به دامنه راحتی کاربر، کاربر ممکن است از ماوس گوی دار، نرم افزار تشخیص صدا، پدال پا یا سایر فناوری‌ها استفاده کند. درد مفصل می‌تواند باعث خستگی شود، و زمانی را که فرد مایل به صرف کامپیوتر برای مانور دادن به ماوس و تایپ کردن روی صفحه کلید است، کاهش می‌دهد.
بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون (PD) نوعی اختلال در سیستم عصبی مرکزی است که باعث لرزش غیرقابل کنترل و یا سفتی در عضلات می‌شود.
لرزش شدید
مانند بیماری پارکینسون، لرزش اساسی (ET) یک اختلال عصبی است که می‌تواند منجر به لرزشی غیرقابل کنترل شود. لرزش اساسی اغلب در قسمت بالاتنه مانند دست‌ها، بازوها، سر و حنجره اتفاق می‌افتد (که بر صدا تأثیر می‌گذارد).
مهارتهای زندگی چیست؟
توانایی انجام کارها با کمترین کمک ممکن در خانه، به همان اندازه که شخصی در محل کار ، مدرسه یا از فعالیتهای تفریحی خود لذت می‌برد مهم است.
بنابراین، عملکرد در شرایط مختلف به مهارتهای زندگی بستگی دارد که فرد در طول زمان یاد می‌گیرد. برای هر فرد و ناتوانی او، این وضعیت معنای مختلفی دارد. یک فرد با ناتوانی جسمی جزئی تا متوسط، ممکن است روش‌های اصلاح شده انجام وظایف روزانه را تمرین کند. افراد دارای معلولیت شدید ممکن است از وسایل کمکی استفاده کنند یا به کمک دستیار نیاز داشته باشند.
آنچه در همه افراد، با معلولیت یا بدون معلولیت مشترک است ، مهارتهای اساسی زندگی است که به ما امکان رشد می‌دهد و باید پرورش یابد. افرادی که سطح توانایی آنها متفاوت است در صورت تصمیم به زندگی مستقل، وظایف و مسئولیت‌های مشابه با هر فرد دیگری را بر عهده دارند.
مهارتهای زندگی از مواردی مثل کارهای عادی اجتماعی از جمله مراقبت از خود تا مهارتهای حفظ زندگی مانند تهیه غذا متفاوت است. از منظر گسترده، توانایی کافی در مهارتهای زندگی با کمترین کمک ، کیفیت زندگی روزمره و زندگی کلی فرد را افزایش می‌دهد.
چرا مهارتهای زندگی بسیار مهم هستند؟
مهارتهای زندگی سوختی است که به زندگی نیرو می‌بخشد. بدون توانایی بقا و رشد، داشتن یک زندگی مولد دشوار است. زندگی روزمره مستلزم آن است که افراد کارهای خاصی را انجام دهند. اینها ذاتاً جسمی، فکری و مربوط به کیفیت زندگی فرد هستند.
افراد معلول، از زمان جوانی یاد می‌گیرند که چگونه با توانایی‌های جسمی و فکری خود کار کنند. این نکته به معنای دو اصطلاح است که بسیاری از افراد با سطوح مختلف توانایی یاد می‌گیرند: جبران و اصلاح. وقتی این امر محقق شد، آغاز گذار از کودکی به بزرگسالی است.
آیا تسلط بر این مهارت‌ها به این معنی است که فرد باید یاد بگیرد همه کارها را به تنهایی انجام دهد؟ نه، اینطور نیست. با این حال، شخصی که به کمک نیاز دارد باید بداند چه کارهایی یک چالش است و بتواند شرایط را مدیریت کند.
از مزایای توسعه و آموزش مهارتهای زندگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پتانسیل بیشتر برای زندگی مستقل
- توانایی دستیابی و حفظ شغل
- امکان رضایت بیشتر در روابط
- تعهد برای مدیریت خانه و امور اقتصادی
- توانایی داشتن زندگی سالم تر
- مهارت رسیدگی به نیازهای شخصی بدون کمک
- کاهش وابستگی به برنامه‌های دولتی یا اجتماعی
- دوست یابی
- مشارکت در کار
- ایجاد رفتارهای مسئولانه
- پرورش عزت نفس، ارزش نهادن به خود
- پرورش علایق ، سرگرمی‌ها
- ایجاد فرصت‌هایی برای استقلال، با یا بدون حمایت
- به عهده گرفتن نقش بزرگسالان در جامعه
چه مهارتهای اساسی در خانه، محل کار و جامعه مورد نیاز است؟
در خانه
خانه جایی است که اکثر مردم 90 درصد وظایفی را که باید انجام دهند، رعایت می‌کنند. خانه جایی است که فرد دوش می‌گیرد، می‌خوابد، درخواست شغلی آنلاین پر می‌کند یا در مورد حرکت بزرگ بعدی خود تأمل می‌کند. به طور خلاصه، خانه شخص پناهگاه وی و یک مرکز عصبی است.
اما اداره خانه فرایندی است که به مهارتهای بدنی و ذکاوت فکری نیاز دارد. نه تنها مهارتهای خودمراقبتی برای آمادگی در روز لازم است، بلکه مسئولیت‌های نگهداری از خانه نیز بر عهده شماست. تعهدات مالی از قبیل پرداخت هزینه تعمیرات، پرداخت قبض‌ها و مدیریت پول نیز برای یک خانوار ضروری است.
برخی از مهارتهای مراقبت از خود که در خانه و خارج از آن مورد نیاز است ، شامل موارد زیر می‌باشد:
- بهداشت شخصی
- لباس پوشیدن و درآوردن
- شستن لباس، بردن لباس به خشکشویی
- رفتن سرویس بهداشتی
- آرایشگاه رفتن
در خانه ، فرد همچنین برای حفظ سلامتی خود نیاز به مهارتهایی دارد. این شامل:
- برنامه ریزی و تهیه غذا
- خرید مواد غذایی، انتخاب مواد غذایی
- خوردن و آشامیدن
- رعایت یک برنامه دارویی
- تعهد به ورزش و تحرک
- قادر به استفاده از تلفن برای درخواست کمک پزشکی در مواقع لزوم
- مدیریت وسایل کمکی مراقبت شخصی، در صورت وجود
- تمرین کمک‌های اولیه، اقدامات ایمنی
مهارتهای بدنی مورد نیاز در خانه عبارتند از:
- مهارتهای خانه داری و امور خانگی
- توانایی نگهداری از خانه یا پیدا کردن ارائه دهندگان خدمات
- پیمایش در خانه، ایجاد قابلیت استفاده
- ورود و خروج از منزل
- تشخیص بوها ، صداها، موقعیت‌های عجیب و غریب
- سازماندهی کلیه ابزارها و اشیا مورد نیاز به روشی که کارساز باشد
مهارتهای فکری و روانی مورد نیاز برای اداره یک خانه شامل موارد زیر است:
- مدیریت پول ، بودجه، حساب‌های بانکی
- صحبت و تعامل با اعضا
- اجرای برنامه‌های اضطراری
- کنترل احساسی خود در کنار آمدن به تنهایی یا با دیگران
- مدیریت زمان
در محل کار
در محل کار، بسیاری از مهارتهای زندگی آموخته شده بسیار مفید خواهد بود. با این حال، مهارتهای بین فردی یک عامل جدایی ناپذیر در داشتن یک شغل موفق است.
در حال حاضر افراد معلول از نظر اشتغال با موانع قابل توجهی روبرو هستند. بر اساس چندین تحقیق ، حتی اگر فردی برای پرورش مهارتهایی که در بازار مورد تقاضا است سخت کار کرده باشد، افراد با نیازهای ویژه هنوز هم با نرخ بیکاری حدود 40 درصد مواجه هستند.
مهارتهای مناسب زندگی، همراه با آموزش شغلی و تحصیلات عالی ، می‌تواند تفاوت بین امرار معاش یا وابسته بودن به برنامه‌های اجتماعی باشد. از آنجا که بسیاری از افراد دارای معلولیت با استفاده از روش‌های اصلاح شده برای انجام وظایف به اندازه دیگران توانایی دارند، بنابراین دلیلی ندارد که اشتغال برای آنها مانعی داشته باشد. هر چه سطح تحصیلات یا مهارتهای یک شخص بالاتر باشد، راحت تر کار خود را پیدا کرده و حفظ می‌کند.
مهارتهای بین فردی که در محل کار مورد نیاز است شامل موارد زیر است:
- توانایی درخواست شغل، پیگیری مدیران
- توانایی تعامل اجتماعی، یا مهارتهای فردی
- توانایی برقراری ارتباط موثر
- توانایی همدلی با دیگران
- مهارت در کنترل استرس، عصبانیت
- قابلیت استفاده از فناوری
- قابلیت پیروی از دستورالعمل‌ها
- توانایی مذاکره، مدیریت بحث‌ها
- توانایی پذیرش مسئولیت، انتقاد
- توانایی کنار آمدن با تغییرات، ناملایمات
- درک مفاهیمی مانند پر کردن فرم‌های اداری، وقت شناسی
- توانایی ابراز وجود، پرورش اعتماد به نفس
- قابلیت حفظ سازمان، مدیریت زمان
مهارتهای عملکردی که در محل کار مورد نیاز است شامل موارد زیر است:
- امکان برقراری ارتباط کلامی یا از طریق روش‌های دیگر
- توانایی جسمی برای انجام وظایف
- تمایل و مهارت در کار با کمترین کمک
- توانایی معرفی خود به عنوان یک فرد حرفه ای، توانایی کار کردن
- توانایی کار مستقل یا به عنوان بخشی از واحد
- امکان رفت و آمد به محل کار، حرکت در پیاده روها و چهارراه‌ها
در جامعه
در خارج از خانه و محل کار، همه این مهارت‌ها حیاتی هستند. وقتی نوبت به مشارکت در جامعه از منظر اجتماعی می‌رسد، مجموعه جدیدی از مهارت‌ها نقش ایفا می‌کنند. ایجاد روابط در جامعه، فعالیتهای داوطلبانه و سایر فعالیت‌ها به مجموعه مهارتهایی از نظر عملکردی و فکری نیاز دارد که برای بسیاری از افراد طبیعی نیست. افراد با نیازهای خاص اغلب خجالتی هستند. پرورش اعتماد به نفس نیز می‌تواند چالشی باشد که به راحتی برطرف نمی‌شود.
اگر افراد با نیازهای ویژه مجموعه مهارتهایی در خود ایجاد کنند که به آنها کمک کند با دیگران ارتباط برقرار کنند، در فعالیتهای خارج از خانه که برایشان مهم و لذت بخش هستند شرکت خواهند کرد. مطالعات نشان می‌دهد که افراد با نیازهای ویژه اغلب احساس انزوا می‌کنند. این مسوئله منبع قابل توجهی از استرس است. توسعه مهارتهایی که به تعامل بیشتر منجر می‌شوند، شانس انزوای شخص را کاهش می‌دهد.
مهارتهای بین فردی مفید در جامعه عبارتند از:
- قابلیت انتخاب دوستان
- توانایی انتخاب فعالیت‌ها
- توانایی مربوط به مکالمات، فعالیت‌ها
- توانایی گوش دادن، پاسخ دادن و عکس العمل نشان دادن
مهارتهای عملکردی که در جامعه مفید هستند عبارتند از:
- امکان رفت و آمد از و به خانه و استفاده از وسایل حمل و نقل
- توانایی نگه داشتن پول، پرداخت هزینه کالاها یا خدمات
- امکان حرکت در فضاها در داخل و خارج از منزل
