تکنینک‌‌های درمان اوتیسم به روش تحلیل رفتار کاربردی (ABA)

درمان ABA فقط یک روش درمانی برای بهبود یا تغییر رفتارهای خاص در کودکان اوتیسمی می‌باشد. این روش درمانی اغلب برای کمک به کودکان و بهبود مهارت‌‌های اجتماعی، الگوهای ارتباطی، مهارت‌‌های حرکتی ظریف، نظافت و مهارت‌های تحصیلی آن‌ها استفاده می‌‌شود.

تکنیک‌های درمانی ABA

در زیر لیستی از برخی تکنیک‌های رایج مورد استفاده توسط متخصصان ABA آورده شده است. باید به خاطر داشته باشید که استراتژی‌ها و تکنیک‌های مورد استفاده توسط یک متخصص ABA به طور خاص برای هر کودک طراحی شده است.

تقویت مثبت

در کلی ‌ترین معنی، تقویت مثبت، ارائه پاداش یا تمجید به کسی می‌باشد تا او را تشویق کند که به رفتاری که شما می‌‌خواهید ادامه دهد. تمجید یا پاداش باید به سرعت بعد از رفتار مورد نظر باشد.اگر پاداش یا تحسین به سرعت بعد از رفتار مورد نظر باشد، بیمار تقویت مثبت را با رفتار مرتبط می‌کند. اینکار باعث  می‌شود که فرد تمایل بیشتری به افزایش انجام رفتار پاداش داده داشته باشد.

متخصص  ABA کودک برای شناسایی یک تقویت مثبت مناسب با کودک کار خواهد کرد. متخصص به محض اینکه کودک رفتار مورد نظر او را انجام دهد، تقویت مثبت را می‌دهد. این رفتار مورد نظر می‌تواند موردی به سادگی نگاه کردن به چشمان شخصی باشد که با او صحبت می‌کند. تقویت مثبت نیز  می‌تواند چیزی به سادگی یک کلمه تشویقی باشد.

آموزش اهداف خرد و تحلیلی

آموزش اهداف خرد و تحلیلی (DTT) یکی از راهبردهای آموزشی اصلی مورد استفاده در درمان ABA است. DTT تکنیکی است که در آن مهارت‌ها به عناصر کوچک و «ناپیوسته» (یا مجزا)  تقسیم می‌شوند. سپس متخصص هر یک از عناصر مهارت را به کودک معرفی می‌کند. کودک پس از هر پاسخ صحیح به عنصر تحلیلی که آموزش داده می‌شود، پاداش مثبت دریافت خواهد کرد.

مثلاً اگر یک متخصص ABA احساسات را به کودک آموزش می‌دهد، ممکن است مفهوم احساسات را به احساسات انحصاری تقسیم کند. هر احساس به آموزش‌های خاصی تقسیم می‌شود. ابتدا ممکن است به کودک آموزش داده شود که احساسات را تشخیص دهد. مثلا متخصص ABA ممکن است با شناسایی احساسات کودک شروع کند.

ممکن است با معرفی شادی شروع کند. ممکن است مجموعه‌ای از عکس‌ها را به کودک بدهند که در آن کودکان احساسات مختلفی را نشان دهند. شاید از کودک خواسته شود که به تصویر کودک در حال ابراز خوشحالی اشاره کند. هنگامی که کودک به درستی به تصویر کودک خوشحال اشاره می‌کند، با تمجید یا پاداشی که قبلاً مشخص شده بود، به طور مثبتی تشویق گردد.

هنگامی که کودک یاد گرفت که شادی را به طور درست تشخیص دهد، متخصص احساس دیگری را در نظر می‌گیرد. هنگامی که کودک تمام احساساتی را که به او آموزش داده می‌شود را یاد گرفت، متخصص به آموزش مرحله دیگری از این فرآیند ادامه خواهد داد.

مداخلات مبتنی بر وقایع  پیشین (ABA)

برای درک ای بی ای (ABI)، درک چگونگی دیدگاه نظریه ای بی ای در مورد یادگیری مفید است. نظریه ABA به یادگیری به عنوان یک فرآیند سه مرحله ای (پیامد رفتار قبلی) نگاه می‌کند. بر اساس این فرآیند ABC، مقدمه‌ای (A) رخ  می‌دهد که یک رفتار (B) را تحریک می‌کند. رفتار (B) سپس منجر به نتیجه (C) می‌گردد.

به عنوان مثال، کودک ممکن است گرسنه شود. گرسنگی مقدمه‌ای است که کودک را به خوردن یک سیب ترغیب می‌کند (B). خوردن یک سیب (B) نتیجه (C) کاهش گرسنگی کودک را خواهد داشت. در این مثال، پیامد (C) باید یک نتیجه مثبت باشد و باعث شود که کودک در هنگام احساس گرسنگی احتمال بیشتری برای خوردن یک سیب داشته باشد.

یکی از مواردی که مشکلاتی را در یادگیری ایجاد می‌کند این است که ممکن است حوادث زیادی در یک محیط اتفاق بیفتد که با مقدمه مورد نظر تداخل داشته یا جایگزین آن شود. مثلا اگر کودک در طیف اوتیسم قرار دارد، ممکن است به شدت تحت تأثیر صدا قرار گیرد.

در یک محیط آموزشی معمولی، کودک ممکن است مجبور باشد با صداهایی مواجه شود که به نظر می‌رسد کودکان دیگر با آن‌ها آزرده نمی‌شوند. مکالمه‌ای که در کل اتاق انجام  می‌شود ممکن است بر توانایی کودک در تمرکز بر آنچه معلم می‌گوید تأثیر بگذارد.

استراتژی‌های ABI بر اصلاح محیط به منظور کاهش احتمال اینکه چیزی باعث ایجاد یک رفتار تداخلی شود، تمرکز می‌کند. به همین دلیل، متخصص ABA ممکن است کودک را در محیطی قرار دهد که عوامل حواس پرتی کمی وجود داشته باشد. آموزش دادن به کودک در این نوع محیط به او کمک می‌کند تا بر روی مقدمه مورد نظر تمرکز کند.

جنبه‌های ABI  درمانی عبارتند از:

• اصلاح محیط‌های آموزشی
• ارائه گزینه‌ها
• درگیر کردن کودک با وسایل انگیزشی

یکی از نمونه‌‌های مداخله ABI، دادن حق انتخاب به کودکی است که تمایل به سرکشی دارد. به جای اینکه از کودک بخواهید یک کاربرگ/برگه گزارش کار را تکمیل کند، متخصص ABA ممکن است سه کار برگ را به کودک بدهد و اجازه دهد که یکی را انتخاب کند. این مداخله احتمالاً منجر به این خواهد شد که کودک با خوشحالی برگه انتخابی را تکمیل کند نه اینکه با سرکشی بگوید نه.

ورزش

ممکن است تعجب کنید اگر بدانید که متخصص ABA کودک ممکن است او را به عنوان بخشی از جلسه درمانی خود درگیر ورزش کند. ورزش نه تنها سلامت جسمی فرد را بهبود می بخشد، بلکه مزایای بسیار دیگری نیز دارد.

ورزش می‌تواند:

• احساس شادی کودک را افزایش دهد.
• احساس آرامشی ایجاد کند که منجر به تمرکز کودک شود.
• احساس درد را کاهش دهد.
• توانایی خواب کودک را بهبود بخشد.
• کودک را به استفاده از مهارت‌های اجتماعی و کلامی تشویق کند.
• حافظه کودک را تقویت کند.
• با کار کردن روی گروه‌های عضلانی اصلی به کودک کمک کند تا مهارت‌های حرکتی اصلی خود را بهبود بخشد.
• با کار کردن روی ماهیچه‌‌های کوچک به کودک کمک کند تا مهارت‌های حرکتی ظریف مورد نیاز برای کارهایی مانند در دست گرفتن مداد را بهبود بخشد.

مثلا ممکن است متوجه شوید که متخصص ABA کودک را در یک بازی با توپ یا یک سری تمرینات کششی در ابتدای جلسه درمانی یا در خلال استراحت بین فعالیت های یادگیری مرسوم تر، سرگرم کند.

محو شدن

محو شدن در ABA روشی است به کاهش رفتارهای مشکل ساز کمک می‌کند. روش‌های متفاوتی برای کاهش رفتارهای مشکل ساز بر اساس شیوه حفظ رفتارهای خاص ایجاد می‌گردد.

برخی از رفتارهای مشکل ساز باقی می‌مانند، زیرا به طور مثبت تقویت می‌شوند. مثلاً زمانی که کودک بیش از حد بلند صحبت می‌کند، ممکن است قویت مثبت را درقالب توجه به دست آورد.

برخی از رفتارهای مشکل ساز باقی می‌مانند زیرا باحذف یک به اصطلاح تشویق تقویت می‌شوند. کودک ممکن است متوجه شود که وقتی آشکارا از انجام کاری امتناع می‌کند، ازمحیط یادگیری کناره گیری می‌کند.

مثلا وقتی کودکی را از کلاس درس خارج کرده و پس از سرپیچی از انجام تکالیف در فضایی ساکت قرار دهند تا فکر کند، این اتفاق می افتد. شاید هر چند وضعیت ایجاد شده به عنوان مجازات در نظر گرفته شده باشد، اما کودک متوجه شود که انجام کار توهین آمیز منجر به تقویت مثبت می‌گردد.

ارزیابی رفتار عملکردی

ارزیابی رفتاری عملکردی (FBA) فرآیندی است که متخصص ABA کودک برای شناسایی رفتارهایی که برای کمک به یادگیری کودک شما نیاز به تغییر دارند، استفاده می‌کند. این فرآیند به متخصص ABA کمک می‌کند تا رفتارهای خاص را شناسایی و هدف این رفتارها را تعیین کند و عواملی را که باعث ماندگاری این رفتارها می‌شود را، کشف کند. FBA کودک مبنایی برای مداخلاتی خواهد بود که متخصص ABA برای کمک به یادگیری و رشد کودک استفاده می‌کند.

برای بهبود FBA کودک، متخصص ABA زمانی را صرف مشاهده او می‌کند. متخصص ABA همچنین ممکن است با والدین، معلمان و پزشک صحبت کند تا درک بهتری از کودک بدست بیاورد.

آموزش ارتباطات کاربردی

آموزش ارتباطات عملکردی (FCT) از تقویت ناهمسان (DR) استفاده می‌کند تا به کودک بیاموزد که یک رفتار را با رفتار دیگری جایگزین کند. به طور کلی، به کودک آموزش داده می‌شود که یک رفتار مشکل ساز را با یک عبارت مناسب یا روش دیگری برای برقراری ارتباط جایگزین کند. مداخلات FCT از طریق مجموعه‌ای از مراحل توسعه می‌یابند.

مداخله FCT توسط موارد زیر آموزش و توسعه داده می‌شود:

• انجام ارزیابی از مشکل رفتاری
• تعیین ارتباط مناسب
• آموزش مهارت ارتباطی جدید به کودک
• تقویت استفاده از مهارت ارتباطی مناسب
• یادآوری به کودک در مورد استفاده از مهارت ارتباطی جدید
• نادیده گرفتن رفتار مشکل ساز هر زمانی که اتفاق بیفتد

مثلا کودک ممکن است هر زمان که ناامید می‌شود، مداد خود را پرتاب کند. متخصص ABA کودک ممکن است با او کار کند تا پرتاب مداد را با عبارت “من ناامید شدم” جایگزین کند. ممکن است به کودکانی که صحبت نمی‌کنند آموزش داده شود که پرتاب مداد را با استفاده از زبان اشاره یا تصویر برای بیان خود جایگزین کنند.

الگوبرداری

به بیان ساده، الگو برداری زمانی می‌باشد که یک فرد عمداً به شخص دیگری نشان می‌دهد که یک رفتار ایده آل چگونه است. در درمان ABA، درمانگر کودک ممکن است از مدل سازی برای کمک به کودک به منظور درک رفتاری که به دنبال آن است استفاده کند.

مثلا اگر متخصص ABA به کودک کمک می‌کند تا مداد را به درستی در دست بگیرد، ممکن است زمانی را صرف نشان دادن نحوه قرار دادن انگشتان و مداد برای آماده شدن به منظور نوشتن کند. سپس ممکن است توجه را به نحوه حرکت انگشتان خود برای ایجاد علامت جلب کند. الگوبرداری صرفاً به کار بردن یادگیری از طریق تماشا است.

مداخله اجرا شده توسط والدین

برخی از برنامه‌های ABA از مداخله انجام شده توسط والدین (PII) با موفقیت زیادی استفاده کرده اند. PII شامل آموزش متخصصان ABA و همکاری با والدین کودک برای ارائه مداخلات ABA است. مطالعات نشان می‌دهد که این عمل می‌تواند یک روش بسیار موثر برای آموزش و حمایت از کودکان اوتیسم باشد.

با افزایش تعداد کودکانی که به‌ عنوان مبتلا به اختلالات اوتیسم شناخته می‌شوند، اغلب بین شناسایی کودکی که  می‌تواند از درمان ABA بهره‌‌مند شود و این نوع حمایت را دریافت کند فاصله وجود دارد.

تحقیقات نشان می‌‌دهند که مداخله والدین در مورد کودکان اوتیسم مفید است. PII به والدین اجازه می‌دهد تا فرزندان خود را در محیط های طبیعی خود قرار دهند. این به کودک امکان می‌دهد بدون اضطراب رفتن به کلینیک یادگیری را داشته باشد و به کودکان امکان داشتن مراقبت‌ها و یادگیری حرفه‌ای مناسب و بدون تاخیر رانیز می‌دهد.

سیستم ارتباطی تبادل تصویر

یک سیستم ارتباطی تبادل تصویر (PECS) برنامه اصلاح شده ABB می‌باشد که به افراد فاقد توانایی تکلم اجازه می‌دهد تا از تصاویر برای برقراری ارتباط استفاده کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از PECS می‌تواند مهارت‌های زبانی کودک را بهبود بخشد. PECS همچنین می‌‌تواند به کودک کمک کند تا نیازهای خود را بیان کرده و به کاهش رفتارهای مرتبط با ناامیدی ناشی از سوء تفاهم یا ناتوانی در برقراری ارتباط کمک کند. مثلاً اگر کودک قادر نیست غذای خاصی را درخواست کند، ممکن است یک PECS از انواع غذاها برای انتخاب در زمان میان وعده به او داده شود.

آموزش پاسخ محور

آموزش پاسخ محور (PRT) نوعی از درمان ABA می‌باشد. این روش بر این ایده استوار است که رفتارهای محوری وجود دارند که بر رفتارهای دیگر تأثیر می‌گذارند. متخصصانی که از PRT استفاده می‌کنند به جای اینکه به رفتارهای خاص نگاه کنند، بر روی این حوزه‌های محوری تمرکز می‌کنند. PRT اغلب از طریق بازی اتفاق می افتد.

همانطور که کودک از طریق بهبود PRT در حوزه محوری تمرکز می‌کند، باید این رفتار را به سایر زمینه‌های ارتباطی، مشارکت اجتماعی، یادگیری و غیره نیز تعمیم داد. مثلا اگر کودک در حال یادگیری خواستن اسباب‌ بازی در جلسات بازی است، برای درخواست اسباب‌ بازی‌‌های موجود برای بازی، به طور مثبتی تقویت می‌شود. می‌توان انتظار داشت که کودک در شرایط دیگر نیز شروع به درخواست چیزهای دیگری کند که می‌خواهد.

تغییر مسیر

تغییر مسیر تکنیکی است که توسط بسیاری از متخصصان، مربیان و پرستاران استفاده می‌شود. یک متخصص ABA با استفاده از این تکنیک، حواس کودک را از رفتار مشکل سازی که در حال روی دادن است منحرف می‌کند. پس توجه کودک به رفتار مناسب تر جلب می‌شود.

مثلا تصور کنید کودک شما کودک دیگری را می‌زند تا توجه او را جلب کند. با مشاهده این رفتار، متخصص ABA ممکن است چیزی بگوید یا روی شانه کودک ضربه بزند. این روی رفتاری که در حال وقوع است تاثیر می‌گذارد. سپس متخصص ممکن است به کودک دستور دهد که عبارتی مانند “ببخشید” را تکرار کند. این کار به کودک امکان تمرین رفتار مناسب را می‌دهد.

سناریو نویسی/اسکریپت

اسکریپت به معنای تکرار کلمات برای چندین دفعه است. درمانگران ABA ممکن است از اسکریپت برای کمک به کودک شما در یادگیری یک مهارت جدید استفاده کنند. متخصص توصیفی از یک مهارت یا موقعیت ایجاد می‌کند.

اما قبل از استفاده از مهارت کودک، سناریو را با کودک تمرین می‌کند. یک فیلمنامه ممکن است به این سادگی باشد که «به چشمان شخصی که با او صحبت می ‌کنید نگاه کنید.» اسکریپت‌‌ها ممکن است زمانی مفید باشند که کودک موقعیت‌‌های اجتماعی را پیش ‌بینی ‌کند.

پرسش و پاسخ

روش‌های ABA چیست؟

نمونه‌های عالی درمانی ABA شامل اموزش اهداف خرد و تحلیلی (DTT)، الگوبرداری، سیستم ارتباط  تبادل تصویر (PECS) و سیستم ‌های تقویتی است.

ABA بر چه نوع رفتاری تمرکز دارد؟

تحلیل رفتار کاربردی (ABA) نوعی درمان است که بر بهبود رفتارهای خاص مانند مهارت‌های اجتماعی، ارتباط، خواندن و تحصیلات و همچنین مهارت‌های یادگیری تطبیقی ​​مانند مهارت حرکتی ظریف، بهداشت، نظافت، قابلیت‌ های خانگی و وقت ‌شناسی تمرکز دارد.

آیا ABA بهترین درمان برای اوتیسم است؟

هرچند بسیاری از روش‌های درمانی برای درمان افراد مبتلا به اوتیسم استفاده می‌شوند، اما درمان ABA به عنوان درمان استاندارد طلایی در نظر گرفته می‌شود. این میزان موفقیت در کمک به مبتلایان به اوتیسم برای دستیابی به استقلال بیشتر، بهبود توانایی‌های ارتباطی و اجتماعی شدن و کاهش رفتارهای منفی می‌باشد.