رفتارهای کلیشه‌ای و محدود (RRBs)، یک رفتار مشکل‌آفرین است که در افرادی که دچار اختلالات طیفی اوتیسم هستند، مشاهده می‌شود، که بطور اساسی با همکاری این افراد در انجام کارهای هدفمند اختلال ایجاد می‌کند. بطور کلی دلایلی وجود دارد که چرا برای افراد مبتلا به اختلال اوتیسم – خودکنترلی در واکنش به استرس و / یا اضطراب، کشف ورودی‌های حسی یا بیان افکار خود، یک عملکرد معمول است.
کاردرمانی (OT) محدوده گسترده‌ای از درمان‌ها را برای افراد مبتلا به اوتیسم بر پایه نقص‌ها و مشکلات خاص ارائه می‌دهد.
رفتار کلیشه‌ای چیست؟
رفتارهای کلیشه‌ای و بی‌هدف یک نشانه معمول از اوتیسم است. در واقع، بسیاری از والدین هنگامی که می‌بینند کودک آن‌ها بطور مکرر اسباب‌بازی‌ها را مرتب می‌کند، اشیا را می‌چرخاند یا کشوها یا درها را باز یا بسته می‌کند، احساس نگرانی می‌کنند.
رفتارهای کلیشه‌ای همچنین می‌تواند شامل صحبت کردن، فکر کردن یا سوال کردن درباره مسائل مشابه بطور مکرر و مداوم باشد.
در برخی موارد رفتارهای کلیشه‌ای می‌توانند خطرناک باشند؛ اگرچه اغلب اوقات آن‌ها ابزاری برای آرام کردن خود است. هنگامی که آن‌ها مانع از انجام فعالیت‌های معمول یا دنبال کردن مدرسه و کار شوند، می‌توانند مشکل‌آفرین باشند.
رفتارهای کلیشه‌ای یا به ظاهر بی‌هدف و وسواسی، علایق کاملاً انتخابی و انعطاف‌ناپذیر به عنوان علائمی از اوتیسم در DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری روانپزشکی) توصیف می‌شود. گاهی‌اوقات کارشناسان اوتیسم، این رفتارها را استریوتایپ یا وسواس‌گونه می‌نامند. انواع مختلفی از رفتارهای استریوتایپ و وسواس‌گونه در مشکلات عصبی دیگر نیز وجود دارد.
براساس معیارهای تشخیصی، “بنده عادت‌ها” بودن (به عنوان مثال، ترجیح به دنبال کردن یک برنامه مشخص) مشخص کننده اوتیسم نیست؛ بلکه رفتارها باید در شدت یا تمرکز در آن‌ها، غیر طبیعی باشند، و تغییر در این رفتارها، باید منجر به اضطراب بیش از حد شود.
الگوهای رفتاری، علایق یا فعالیت‌های کلیشه‌ای محدود، حداقل با دو مورد متعاقب پیش رو و پیشین، مشخص می‌شود:
- حرکات عضلانی استریوتایپ یا کلیشه‌ای، استفاده از اشیاء یا گفتار. نمونه‌ها شامل استریوتایپ‌های حرکتی ساده، مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها، پرتاب اجسام، پژواک‌گویی، عبارات ناهمخوان است.
- اصرار بر عادات یکسان و پیروی تغییرناپذیر از آن یا الگوهای پرستش‌وار رفتارهای زبانی و غیرزبانی. نمونه‌های آن شامل اضطراب بیش از حد با تغییرات کوچک، ناسازگاری با تغییرات، الگوی فکری انعطاف‌ناپذیر، احترام به رسومات، نیاز به مسیر یا غذای یکسان است.
- علایق بسیار محدود و متمرکز که شدت یا تمرکز در آن غیرطبیعی است. نمونه‌هایی از آن شامل وابستگی‌های شدید یا تمایل به اجسام غیرعادی، خودداری بیش از حد یا انجام مستمر کارهای مورد علاقه است.
رفتارهای استریوتایپ چگونه هستند؟
رفتارهای کلیشه‌ای اوتیسم بطور بنیادی از فردی به فردی دیگر متفاوت است. در برخی از افراد، این رفتارها شامل حرف زدن یا صحبت درباره مسائل یکسان، بطور مکرر است. این کار می‌تواند مانند لیست کردن تمامی انتقام جویان مارول و قهرمان قدرتمند آن‌ها در این فیلم، حفظ کردن متن از تلویزیون یا پرسیدن سوالات تکراری چندین بار پشت سر هم باشد.
در افراد دیگر، این مشکل شامل فعالیت‌های فیزیکی مانند تکان خوردن، جنبیدن یا حرکات مکرر است. در موارد شدید اوتیسم، رفتارهای استریوتایپ، مانند کوبیدن سر به اطراف، می‌تواند خشن باشد.
بسیاری از افراد مبتلا به اوتیسم هنگامی که از آن‌ها خواسته می‌شود تا روال عادی یا برنامه خود را تغییر دهند، احساس اضطراب شدید دارند. گرچه تغییرات می‌تواند برای افرادی که دچار اوتیسم نیستند، ناراحت کننده باشد، اما در افراد اوتیسمی واکنش‌های اوتیسمی نسبت به تغییرات بسیار شدید خواهد بود. به عنوان مثال، هنگامی که از فرد اوتیسمی می‌خواهند تا برنامه معمول خود را تغییر دهند، واکنش او اضطراب یا خشم اجتناب ناپذیر است، حتی اگر شخص کارایی بسیاری بالایی داشته باشد.
برخی از اوقات، رفتارهای وسواس‌گونه تکراری یا استریوتایپ کاملاً آشکار است، زیرا بسیار چشمگیر و غیرمعمول هستند. حرکات عقب و جلو رفتن برای مدت زمان طولانی، باز و بسته کردن در بطور مکرر، یا از حفظ خواندن متون دوباره و دوباره، رفتارهای غیرمعمول کاملاً واضحی هستند. با این حال، اغلب اوقات رفتارهای وسواس‌گونه اوتیسمی ممکن است در نظر یک ناظر معمولی، مشهود باشد.
به عنوان مثال، کودک اوتیسم ممکن است این سوال را بپرسد که “آیا فیلم‌های مارول را دوست دارید؟” اگر بگویید، “بله”، آن‌ها صحبت‌های تکراری مشابهی درباره مرد آهنی خواهند داشت، که ده دقیقه قبل در مورد آن صحبت کرده بودند، و دقیقاً با همان جملات یکسان، آهنگ صدا و حرکات اشاره مشابه خواهد بود.
به عنوان والد یا یک دوست نزدیک، تمام جملات آن‌ها را می‌دانند، اما یک دوست جدید، نمی‌داند که این جملات را قبلاً نیز تکرار کرده‌اند.
آیا جملات تکراری مسئله‌آفرین هستند؟
این نوع از رفتارها در افراد اوتیسمی غیرعادی نیستند. اکثر افراد نیز برخی از این رفتارها را انجام می‌دهند. نمونه‌های متداول رفتارهای وسواس‌گونه شامل موارد زیر است:
- جویدن ناخن
- راه رفتن مکرر
- حرکات ضربه‌ای با مداد یا ناخن
- وسواس تمیزی
- نیاز به تماشای برنامه تلویزیونی تکراری یا رخدادهای ورزشی بدون شکست
مشکلات رفتاری وسواس‌گونه در برخی از افراد اوتیسمی، بطور کلی مشکلی ایجاد نمی‌کند، زیرا در افراد دیگر نیز در زمان‌های مشابه، این اتفاق رخ می‌دهد – معمولاً تحت استرس – و این رفتارها نسبتاً نامحسوس هستند.
رفتارهای وسواس‌گونه می‌تواند در افراد مبتلا به اوتیسم امتیاز محسوب شود، زیرا می‌تواند مربوط به علایق شدید باشد که منجر به روابط دوستانه یا حتی مشاغلی شود. به عنوان مثال، افرادی که علاقه وسواس‌گونه به بازی‌های کامپیوتری دارند، می‌توانند به کلوپ‌های بازی‌های کامپیوتری بپیوندند و افرادی با علایق مشابه را پیدا کنند.
در بسیاری از افراد اوتیسمی، رفتارهای وسواس‌گونه یا کلیشه‌ای نه تنها برای دیگران آزاردهنده نیست، بلکه مانع اصلی برای ارتباط و مشارکت در کارهای دنیا است.
افرادی که حرکات شدید دست دارند تا جایی که مانع از انجام هرکار دیگری می‌شود، قادر نیستند که در محیط اطراف خود مشارکت داشته باشند یا در فعالیت‌های دنیای واقعی شرکت کنند. با وجود اینکه بطور ذاتی، صحبت کردن مداوم درباره یک موضوع یکسان کار نادرستی نیست، اما چنین رفتاری می‌تواند مشکلات متعدد اجتماعی و عملی ایجاد کند.
علت رفتار کلیشه‌ای کودکان اوتیسمی
هیچ‌کس بطور قطع نمی‌داند که چه چیزی در افراد اوتیسمی منجر به رفتارهای وسواس‌گونه می‌شود، با این وجود چندین تئوری برای این مسئله وجود دارد. این تئوری که شما از آن حمایت می‌کنید، باعث می‌شود که یک درمان خاص (یا هیچ درمانی) را انتخاب کنید.
البته، اگر یک رفتار خطرناک یا با ریسک بالا باشد، باید تغییر کند. برخی از درمان‌ها نسبت به دیگر روش‌ها، کاملاً مورد بررسی قرار گرفته‌اند، اما همه این روش‌ها، در تعدادی از افراد تا حدی به موفقیت رسیده‌اند، و در برخی دیگر موفقیت کمتری داشته است.
مشکل رفتاری
اگر بر این باور هستید که رفتار وسواس‌گونه، مشکل رفتاری است، می‌توانید از تکنیک‌های رفتاری استفاده کنید (پاداش و در برخی موارد پیامد) تا این رفتار پایان یابد.
تکنیک‌های آرام‌بخشی به خود
اگر فکر می‌کنید که رفتارهای کلیشه‌ای، تکنیک‌های آرام بخشی به خود هستند، که جهت نادیده گرفتن ورودی‌های احساسی به کار می‌رود، این احتمال وجود دارد که از تکنیک‌های هماهنگی احساس، برای کمک به آرام‌بخشی خود و بازیابی حس کنترل استفاده شود.
بیان علایق واقعی
در صورتی که بر این باور هستید که رفتارهای وسواس‌گونه، بیان علایق واقعی در فرد مبتلا به اوتیسم است، این احتمال وجود دارد که بتوان از تکنیک‌های درمانی مانند فلورتایم (Floortime) یا سان‌رایز (SonRise) برای ارتباط با آن‌ها استفاده کرده، و به آن‌ها کمک کرد تا فعالیت‌های وسواس‌گونه را به فعالیت‌های معنادار تغییر دهند.
اضطراب
در صورتی که باور دارید رفتارهای وسواس‌گونه ناشی از اضطراب یا مشکلات عصبی یا شیمیایی است، می‌توانید برای کنترل رفتارها از طریق کاربردهای داروها، تلاش کنید.
به عنوان والد، ممکن است از رفتارهای کلیشه‌ای کودک خود، شرمنده و ناراحت شوید. با این وجود، قبل از اقدام به پایان رساندن این رفتارها در آن‌ها، مهم است که هدف آن‌ها از انجام این کار را درک کنید.
در صورتی که به کودک خود کمک می‌کنید تا آرام بماند، چالش‌های احساسی را کنترل کند، یا از طرف دیگر نیازهای زندگی روزانه را اداره کند، لازم است که هنگامی که آن‌ها تغییر می‌کنند یا فعالیت‌های روزانه را گسترش می‌دهند، از آن‌ها حمایت کنید. اینکار می‌تواند به معنی یافتن درمانگری باشد که با کودک کار می‌کند، یا محیط اطراف کودک را برای کاهش چالش، تغییر دهید.
اگر فرد مبتلا به اوتیسم درمان نشود، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
اگر اوتیسم درمان نشود، کودکان ممکن است نتوانند مهارتهای ارتباطی و اجتماعی مؤثر را توسعه دهند و در طول مدرسه و زندگی بزرگسالی نسبت به همسن‌های خود، با چالش‌های بیشتری مواجه شوند. همچنین ممکن است که علائم در طول دوران رشد کودک، شدیدتر شود – مانند شروع تشنج در طول دوران بلوغ. از طرف دیگر، افرادی که دچار حالت خفیف این طیف هستند، ممکن است روش‌هایی را یاد بگیرند که با بالا رفتن سن، بر علائم خود غلبه کنند.
تاثیر کاردرمانی برای کودکان اوتیسمی
کاردرمانگر (OTs) به افرادی با تمامی سنین کمک می‌کند، که بطور فعال و هدفمندانه در زندگی روزانه خود فعال باشند. کاردرمانگر با بیماران برای ارزیابی نیازهای آن‌ها همکاری می‌کند و بهترین مسیر رشد را تعیین کرده، مهارت‌هایی را که به دلیل محدودیت‌های آن‌ها چالش برانگیز هستند، تغییر داده، سازگار کرده یا بازیابی می‌کند. کاردرمانگر متخصص کودکان، به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا مهارت‌هایی را که آن‌ها برای عملکرد موفق در این دنیا به عنوان یک بزرگسال نیاز دارند، یاد بگیرند و توسعه دهند. کاردرمانگر کودکان، اغلب با کودکان دچار اختلال طیف اوتیسم کار می‌کند، تا آن‌ها به محیط طبیعی خود آسانتر دست پیدا کنند، استقلال خود را افزایش داده و توانایی خود، برای شرکت در فعالیت‌هایی که برای کودک و خانواده معنادار هستند، را بهبود ببخشند.
مسائل حسی
کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، اغلب با مشکلات نوسانی احساسی یا حساس رو به رو می‌شوند، به این معنی که آن‌ها می‌توانند چالش‌هایی برای پردازش بینایی، صدا، لمس، چشیدن، بویایی، حالت بدن و تعادل را تجربه کنند. این مسئله توانایی کودک برای انجام فعالیت‌های روزانه مانند مسواک زدن دندان، حضور در سر میز شام با خانواده، یا شرکت در زنگ تفریح مدرسه، را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وظایفی ساده مانند مسواک زدن دندان، برای بسیاری از افراد، عادی به نظر می‌رسد، اما برای کودکان اوتیسمی، به دلیل چالش‌های حسی آن‌ها، این کارهای سطح پایین می‌تواند طاقت‌فرسا باشد. کاردرمانگر با استفاده از تدابیر و تکنیک‌های متنوع، شامل روش‌های مبتنی بر ترکیب حسی، به کودکان و خانواده کمک می‌کند که چالش‌هایی را شناسایی کنند و از روش‌های مناسب سن آن‌ها استفاده کنند، که به آن‌ها تنظیم و اکتساب مهارت را آموزش دهد، و به آن‌ها کمک کند در تکمیل کارها موفق باشند.
تدوین اهداف
تعدادی از اهداف کاردرمانی، کودکان دچار اختلال طیف اوتیسم را تحت تاثیر قرار می‌دهد که شامل موارد زیر است، اما تنها محدود به این موارد نیست:
- درک محدودیت‌ها و فضای شخصی
- مهارتهای مشارکت در بازی و اجتماع
- مراقبت از بدن
- انجام مهارتهای روزانه زندگی مانند مسواک زدن دندان، حمام کردن یا لباس پوشیدن
- ایجاد یک برنامه برای کمک به تغییرات و انتظارات
- استفاده از برنامه‌های حسی برای کمک به تنظیم و نوسان ورودی‌های اطراف آن‌ها، که می‌تواند شامل استفاده از پتوی سنگین، جلیقه فشاری، هدفن‌های حذف کننده صدا و غیره باشد.
- آگاه بودن از امنیت آن‌ها و فراهم کردن تدابیری برای کمک به آگاهی از امنیت
- خود مراقبتی و افزایش تنوع غذایی برای افرادی که بد غذا هستند.
درمان‌های فردی
کاردرمانی یک درمان همه جانبه و فردی است که به هر بیمار کمک می‌کند که به استعدادهای کامل خود دست یافته و آن‌ها را حفظ کند، تا شاد و موفق زندگی کنند. در ارزیابی کاردرمانی، اهداف براساس هر کودک خاص تعیین می‌شود. درک اینکه چه چالش‌ها و محدودیت‌هایی فعالیت‌های کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بسیار اهمیت دارد، و اینکه چگونه به آن‌ها کمک کنیم بطور موفق در زندگی روزانه خود مشارکت داشته باشند. کاردرمانگر همچنین به کودکان کمک می‌کند که با استفاده از لذت بازی، به استعدادهای کامل خودشان دست پیدا کنند. استفاده از نمونه‌های مبتنی بر بازی، برای یادگیری مهارتهای روزانه، یادگیری را شاد و انگیزه‌بخش می‌کند، و اغلب اوقات کودکان حتی متوجه نمی‌شوند که به سختی مشغول کار هستند.
اهداف کاردرمانگر این است که ابزارهای لازم برای موفقیت در تمامی محیط‌های اطراف، را برای کودک و خانواده فراهم کند. مراقبین اغلب زمانی نتایج بهینه را در کودکان اوتیسم، مشاهده می‌کنند که بین درمان و روال عادی زندگی هماهنگی وجود دارد؛ کودکان هنگامی که به یک فرد بزرگسال پویا و فعال تبدیل می‌شوند، می‌توانند بطور مداوم، مهارتهای حرکتی ضروری، زندگی روزمره و اجتماعی را بیاموزند.
والدین چگونه می‌توانند در بهبود رفتارهای کلیشه‌ای کودک مؤثر باشند؟
مواردی وجود دارد که می‌توان برای کمک به این افراد انجام داد.
- به منشا آن بپردازند. درک عملکرد یک رفتار می‌تواند یک راه بزرگ برای کاهش اضطراب ناشی از آن باشد.
- ساختار مشخص کنید. افراد اوتیسمی، ساختار را دوست دارند. اینکار به آن‌ها کمک می‌کند که چگونگی کارکرد رویدادها در جهان را درک کنند. از داستان‌های بصری یا اجتماعی استفاده کنید. برنامه روزانه خود را از قبل طرح‌ریزی کنید. اینکار استرس ناشی از تغییر فعالیت‌ها را در آن‌ها کاهش می‌دهد.
- با محیط تطبیق پیدا کنید. رفتارهای محدود و کلیشه‌ای می‌تواند روشی برای کودکان اوتیسمی باشد که بیان می‌کند، چندین عوامل محرک حسی وجود دارد که با حضور آن‌ها در محیط اطراف خود، راحت نیستند. ممکن است که کلاس درس بیش از حد روشن باشد، یا صندلی آن‌ها راحت نباشد.
- مداخلات زودهنگام. هنگامی که رفتارها به مدت طولانی‌تری ادامه یابد، تغییر آن‌ها سخت‌تر خواهد بود. محدودیت‌ها را از سنین پایین برای برخی از رفتارهایی تعیین کنید که ممکن است برای یک کودک مناسب باشد، اما برای یک فرد بزرگسال مناسب نیست.
- تشویق توسعه مهارت. مهارتهای خود کنترلی و اجتماعی می‌تواند به مدیریت استرس یا ناراحتی که با عدم اطمینان همراه هستند، کمک کند، که می‌تواند منجر به رفتارهای کلیشه‌ای شود.
- از علایق آن‌ها استفاده کنید. اگر کودک بیش از حد به یک فعالیت یا موضوع خاص می‌پردازد، از آن کار استفاده کنید. از این وسواس و علاقه‌مندی برای افزایش مهارتهای آن‌ها کمک بگیرید. همچنین می‌توانید عزت نفس آن‌ها را بهبود ببخشید و آن‌ها را اجتماعی‌تر کنید.
