دایپلژی به فلج متقارنی اشاره دارد که معمولاً روی دست‌ها یا پاها تأثیر می‌گذارد و شایع‌ترین علت فلج در کودکان است اما افراد در هر سنی ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. برخلاف دیگر اشکال فلج، دایپلژی بسیار غیرقابل پیش‌بینی است و ممکن است با گذشت زمان بهبود یابد، بدتر شود یا تغییر اساسی پیدا کند. درمان دایپلژی به علت آن بستگی دارد. بنابراین تشخیص صحیح بسیار ضروری است. پزشک شما ممکن است برای ارزیابی علت ابتلا به دایپلژی، آزمایش خون، اسکن تصویربرداری، آزمایش ژنتیک و آزمایش‌های دیگری را انجام دهد. به خصوص اگر علائم به طور ناگهانی ظاهر شده و بعد از آسیب ایجاد نشده باشد. کاردرمانی به سیستم عصبی آسیب‌دیده کودک کمک خواهد کرد.
دایپلژی چیست؟
دایپلژی یک علامت است نه خود بیماری، و می‌تواند بر هر ناحیه متقارن بدن از جمله دو طرف صورت، هر دو پا یا هر دو دست تأثیر بگذارد. شدت آن بسیار متفاوت است و ممکن است بین دو طرف بدن متفاوت باشد. به عنوان مثال، ممکن است فرد مبتلا به دایپلژی پاها دچار فلج کامل در یک پا شود، اما در پای دیگر فقط دچار محدودیت حرکت شود. بر خلاف اشکال دیگر فلج، دایپلژی با گذشت زمان تغییر می‌کند و لزوماً به معنای از دست دادن کامل عملکرد نیست. درعوض، مبتلایان به دایپلژی ناهنجاری‌های سیستم عصبی قابل توجهی دارند اما ممکن است عملکرد و حساسیت آن‌ها حفظ شود.
علت دایپلژی کودکان
تشخیص علت ابتلا به دایپلژی فقط بر اساس علائم غیرممکن است. اما دانستن محل دایپلژی و همچنین زمان شروع آن می‌تواند به پزشک کودک کمک کند تا شایع‌ترین علل را در نظر بگیرد. برخی از دلایل شایع دایپلژی عبارتند از:
- اختلالات عروقی که جریان خون را به منطقه محدود می‌کند. دایپلژی صورت در طی سکته مغزی و بعد از آن شایع است.
- عوامل عفونی و سمی که به اعصاب یا عضلات منطقه آسیب‌دیده آسیب می‌رسانند. این مورد می‌تواند باعث دایپلژی صورت شود و به ندرت ممکن است مناطق دیگر بدن را تحت تأثیر قرار دهد. اگر به موقع درمان شود، ممکن است دایپلژی ناشی از عوامل عفونی و سمی برگشت پذیر باشد.
- آسیب نخاع و مغز. این جراحات در ناحیه فلج تأثیری نمی‌گذارد. درعوض مانع از توانایی مغز و نخاع در ارسال و دریافت سیگنال به ناحیه آسیب‌دیده می‌شوند. دایپلژی ناشی از صدمات مغزی و نخاع معمولاً دائمی است.
- فلج مغزی. این مورد در بین کودکان شایع‌ترین علت ابتلا به دایپلژی و همچنین شایع‌ترین علت سایر اشکال فلج است. یک بیماری مرتبط، دایپلژی اسپاستیک، ممکن است تحرک محدود را با حرکات کنترل نشده و غیرقابل پیش‌بینی همراه کند.
علائم دایپلژی چیست؟
بارزترین علامت دایپلژی عدم تحرک یا کاهش تحرک در نواحی متقارن بدن است. علائم دیگر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تغییر در عملکرد عصبی.
- حرکات کنترل نشده عضلانی – که به اسپاسم معروف است.
- مشکل در کنترل مثانه یا روده.
- درد فانتوم.
- درد مزمن.
- عدم توانایی در احساس منطقه آسیب دیده.
- حرکات نامتقارن؛ به عنوان مثال فرد مبتلا به دایپلژی صورت ممکن است لبخندی به شدت کج داشته باشد یا فقط قادر به بالا بردن یک ابرو باشد.
توجه داشته باشید که دایپلژی می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و علائم می‌توانند با گذشت زمان به طرز چشمگیری تغییر کنند.
کاردرمانی برای کودکان دایپلژی
کاردرمانی با تأکید بر فعالیت‌های روزمره، توانبخشی را ترغیب می‌کند. متخصصین کاردرمانی و دستیاران درمان از وظایف روزمره (مشاغل) به عنوان ابزار درمانی استفاده می‌کنند، توانایی‌های بیماران را تقویت می‌کنند و به آن‌ها در پیشرفت مهارت‌های حیاتی کمک می‌کنند. کاردرمانی برای دایپلژی و بیماری فلج مغزی بسیار مهم است. متخصصین کاردرمانی برای تقویت توانایی کودک در انجام کارهای روزانه فعالیت می‌کنند که نه تنها کیفیت کلی زندگی را افزایش می‌دهند بلکه باعث افزایش شادی افراد نیز می‌شوند.
کاردرمانی از طریق فعالیت‌ها و تمرین‌های مختلف که هر کدام متکی به انجام وظایف عملکردی هستندف آسیب‌دیدگی را ترمیم کرده و استقلال بیمار را افزایش می‌دهد.
کاردرمانی به بیماران مبتلا به اختلالات جسمی و شناختی کمک می‌کند و در نتیجه سلامت و کیفیت زندگی آن‌ها را بالا می‌برند. کاردرمانی می‌تواند یک مداخله مؤثر برای بیماران دایپلژی و فلج مغزی باشد.
مزایای کاردرمانی
دایپلژی افراد را با چالش‌های جسمی و شناختی مختلفی مواجه می‌کند که می‌تواند در توانایی بیمار برای انجام فعالیت‌های روزمره اختلال ایجاد کند. کاردرمانی این محدودیت‌ها را هدف قرار داده و بیماران را قادر می‌سازد تا به طور کامل در زندگی روزمره شرکت کرده و به اهداف فردی خود برسند.
کاردرمانی به کودکان مبتلا به دایپلژی و فلج مغزی در هر سنی کمک می‌کند. این درمان به مشکلات حرکتی که در این اختلال رایج است می‌پردازد اما متخصصین کاردرمانی نگران توانایی‌های حسی و شناختی بیماران نیز هستند.
هنگامی که رشد و پیشرفت شناختی کودک مختل می‌شود، کاردرمانی نوعی برنامه‌ریزی عملی را در نظر می‌گیرد و به بیماران دایپلژی کمک می‌کند تا بتوانند کارهای روزمره خود را انجام دهند. کودکان مبتلا به اختلالات حرکتی از تکنیک‌های مختلف کاردرمانی که برای افزایش عملکرد و کاهش محدودیت‌های فردی استفاده می‌شود، بهره‌مند می‌شوند. کاردرمانی همچنین برای بهبود درک حسی کودک، کمک به بیماران فلج مغزی در پردازش و تفسیر ورودی‌های حسی توصیه می‌شود.
کاردرمانی از رشد سالم پشتیبانی می‌کند و به کودکان مبتلا به CP در موقعیت‌های مختلف کمک می‌کند. از سنین پایین، کاردرمانی کودکان به بازی و یادگیری آن‌ها کمک می‌کند. همچنین کاردرمانی به کودکان کمک می‌کند تا در فعالیت‌های اجتماعی و در مدرسه شرکت کنند. کاردرمانی به عنوان بخشی از یک برنامه جامع درمانی می‌تواند به کودکان مبتلا به دایپلژی کمک کند تا:
- روتین ساده‌ای برای کودکان مبتلا به CP ایجاد شود
- کارهای روزمره قابل کنترل را ادامه دهند
- در فعالیت‌های اوقات فراغت شرکت کنند
- مستقل کار و بازی کنند
- ورودی‌های حسی را درک کنند
- اعتماد به نفس بدست آورند
- محدودیت‌های خود را جبران کنند
- مهارت‌های حل مسئله را گسترش دهند
- حس هویت را شکل دهند
- یاد بگیرند که با توانایی‌های شخصی خود سازگار شوند
- با ایجاد روش‌های یادگیری کودک می‌تواند وظایف روزانه خود را فرا بگیرد
- آزادانه با دیگران تعامل کنند
- لذت، خوشحالی و استقلال آن‌ها افزایش یابد
- حس اهمیت و نیاز در جامعه در ان‌ها ایجاد شود
کاردرمانی چه زمانی مورد نیاز است؟
در صورت نیاز به کمک در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره و وظایف، کاردرمانی برای کودکان مبتلا به دایپلژی و فلج مغزی توصیه می‌شود. از آنجا که هر مورد منحصر به فرد است، متخصصان پزشکی یک سری آزمایشات و ارزیابی‌هایی را انجام می‌دهند که در زیر شرح داده شده است:
- تست مهارت‌های حرکتی – این آزمایش برای تشخیص این است که آیا فرد می‌تواند حرکات اندام‌هایی مانند دست، پا و هماهنگی مناسب بدن را کنترل کند.
- عملکرد شناختی – این آزمایش فعالیت‌های مغزی که استدلال، حافظه، توجه، زبان، دستیابی به اطلاعات و موارد دیگر را ارزیابی می‌کند.
- تست مهارت‌های رشدی – آزمایشی برای تعیین سطح مهارت شناختی رشد کودکان مبتلا به فلج مغزی.
فرآیند کاردرمانی
کاردرمانی بخشی جدایی ناپذیر از روند درمانی و بهبودی کلیه عملکردهایی است که باعث افزایش کیفیت زندگی کودکان مبتلا به دایپلژی و فلج مغزی می‌شود. درمانگران به این امر توجه زیادی دارند و زمینه را برای بهبود فرصت‌های زندگی برای افراد مبتلا به فلج مغزی فراهم می‌کنند. درمانگران به موارد زیر توجه زیادی دارند:
شنوایی (حسی)
انجام تمرینات تکراری که باعث بهبود احساساتی مانند لمس و سایر احساسات بدنی آشکار می‌شود.
- آگاهی جسمی و آگاهی ذهنی
- پاسخ صحیح به حرکت و لمس
نوری (تصویری)
تلاش برای بهبود تکنیک‌هایی مانند یادگیری خواندن، نوشتن، ترسیم و استفاده از ابزارهای ساده کودکی.
- وضوح
- درک عمق
- ادراک بعدی
محیطی (فیزیکی)
بازی ها و تکنیک‌هایی برای بهبود عملکردهای بدنی برای بهبود کیفیت زندگی مبتلایان به فلج مغزی.
- پیشرفت توسعه
- دامنه حرکت
- انعطاف پذیری
- قابلیت ارتجاعی
اجتماعی (همبستگی)
بازی‌ها و تکنیک‌های اجتماعی برای بهبود ادغام فرد با جامعه، و بهبود مهارت‌های ارتباطی با دیگران.
- همبستگی با دیگران
- مهارت‌های اجتماعی
- مهارت‌های استدلال
ابزار کاردرمانی
ابزار و تجهیزات مختلفی به درمانگران کمک می‌کند تا مزایای کاردرمانی را به حداکثر برسانند. این ابزارها شامل موارد روزمره و همچنین تجهیزات پزشکی تخصصی هستند:
- بازی‌هایی که به پیشرفت شناختی کودکان کمک می‌کنند
- اسباب بازی‌هایی که عملکرد حرکتی را تقویت می‌کنند
- بریس و اسپلینت
- ابزار مناسب کودکان، مداد، قیچی و غیره
- لوازم خانه
والدین و مراقبان
تشخیص دایپلژی و فلج مغزی می‌تواند برای خانواده‌ها و مسئولین مراقبت و آسایش یک کودک مبتلا به دایپلژی و CP یک چالش محسوب شود. والدینی که با دایپلژی مواجه می‌شوند، در مزایای برنامه‌های کاردرمانی شریک هستند و نقش‌های مهمی را در تهیه و اجرای برنامه‌های کاردرمانی کودک خود ایفا می‌کنند. یکی از اهداف درمان افزایش استقلال کودک و مشارکت در مراقبت از خود به منظور کاهش فشار بر مراقبان است.
کاردرمانی، استرس مراقب را کاهش داده و احساس بهزیستی را در خانواده‌هایی که با دایپلژی و فلج مغزی مواجه هستند افزایش می‌دهد. با افزایش کیفیت زندگی کودک، والدین و مراقبان نیز ممکن است این افزایش کیفیت را در زندگی خود تجربه کنند.
انتظارات و نتایج کاردرمانی
کاردرمانی یک درمان چند وجهی است، بنابراین قبل از توصیه درمانی به هر بیمار، ارزیابی جامعی از او انجام می‌شود. برای اطمینان از نیازهای هر بیمار، متخصصین کاردرمانی این سه مرحله را پیگیری می‌کنند:
- هر بیمار یک ارزیابی کامل، از جمله مشاوره با والدین و مراقبان را دریافت می‌کند. درمانگران با شناسایی نیازهای هر کودک می‌توانند درمان ویژه‌ای را برای بهره‌مندی حداکثری بیمار توصیه کنند.
- یک برنامه درمانی اختصاصی برای بیمار طراحی می‌شود که هدف آن کمک به انجام فعالیت‌های روزمره کودک و دستیابی به اهداف شخصی اوست.
- نتایج درمان با استفاده از بازخوردهای دریافت شده ارزیابی می‌شوند تا مداخله درمانی را به شرایط بیمار تطبیق داده و شانس موفقیت درمان را افزایش دهند.
متخصصین کاردرمانی برای شناسایی نقاط قوت و محدودیت‌های هر کودک با والدین کار می‌کنند. این اختلال بسیار فردی است. بنابراین بسته به علائم و شدت تجربه شده توسط هر بیمار، برنامه‌های کار درمانی بسیار متفاوت خواهند بود.
کاردرمانی به منظور بهبود موارد زیر انجام می‌شود:
- روشی آسان‌تر برای افراد برای انجام وظایف و کارهای روزمره خود.
- کمک به افراد در یادگیری نحوه انجام مسئولیت‌ها و وظایف.
- بهبود یکپارچگی کلی در جامعه از جمله مدرسه، جامعه و زیستگاه طبیعی.
متخصصین کاردرمانی ممکن است نگران نگرش و خلق و خوی بیماران نیز باشند، مانند توانایی کودک در برقراری ارتباط با دیگران. علاوه بر وضعیت روحی و توانایی کودک برای استدلال و تعیین اهداف، متخصصین کاردرمانی عوامل بیرونی مؤثر بر کیفیت زندگی بیمار را نیز ارزیابی می‌کنند، مانند:
- محیط مدرسه و خانه
- مشکلات خانوادگی، مانند اندازه، ترکیب و غیره
- اعمال فرهنگی
- موقعیت مکانی و شرایط اقتصادی-اجتماعی
تکنیک‌های کاردرمانی درمانی برای بهبود کیفیت زندگی
کاردرمانی به منظور ارتقاء کیفیت کلی زندگی برای مبتلایان به دایپلژی و فلج مغزی انجام می‌شود. درمانگران به دنبال بهبود شرایط بیماران در خانه، مدرسه، محل کار و اجتماع هستند. برخی پیشرفت‌های اساسی به حفظ روال زندگی کمک می‌کند که می تواند برای افراد دارای ناتوانی در رشد بسیار سخت باشد.
توانایی حفظ و مدیریت وظایف روزانه در خانه برای حمایت از کودکان یا افراد مبتلا به فلج مغزی بسیار مهم است. برخی از مناطق تمرکز برای درمانگران عبارتند از:
- غذا خوردن
- نظافت شخصی
- مسواک زدن دندان‌ها
- حمام کردن
- انجام کارهای روزمره
- بهبود اعتماد به نفس
پیش آگهی برای دایپلژی چیست؟
دایپلژی یکی از غیرقابل پیش‌بینی‌ترین اشکال فلج است ، بنابراین حتی موارد شدید این بیماری نیز ممکن است با گذشت زمان بهبود یابد. نتایج در نهایت به علت ابتلا به دایپلژی و همچنین کیفیت مراقبت آن بستگی دارد. مداخله سریع پزشکی همراه با مراقبت‌های توانبخشی بهترین نتیجه را برای بهبودی کامل حتی در شدیدترین موارد خواهد داشت. در كودكان مبتلا به دایپلژی، علائم در بزرگسالی غالباً تغییر می‌كند. عوامل دیگر از جمله سلامت عمومی و سایر آسیب‌ها نیز می‌توانند بر روند بیماری تاثیر بگذارند.
پزشک کودک شما بهترین منبع اطلاعاتی در مورد چگونگی پیشرفت دایپلژی در کودکان است، اما به دلیل اینکه دایپلژی بسیار متغیر است، حتی بهترین پزشکان نیز نمی‌توانند نتایج را به طور کامل پیش‌بینی کنند.
