مسلماً راهکار ساده ای برای حل مشکل افت تحصیلی کودکان وجود ندارد؛ نکته مهم این است که والدین و آموزگاران در برخورد با دانش آموزان درگیر افت تحصیلی دست از تلاش برندارند و هر چقدر هم که این مشکل کلافه کننده و اضطراب آور به نظر برسد، تسلیم نشوند. با این حال گاهی اوقات بد نیست که والدین و آموزگاران کمی به خودشان استراحت بدهند و اندکی پا پس بکشند تا بتوانند موقعیت را با فکری باز ارزیابی کنند. افراد درگیر در افت تحصیلی کودک گاهی چنان از نظر عاطفی و هیجانی درگیر موقعیت می شوند که نکات مهم از چشمشان پنهان می ماند و متوجه نمی شوند که چه اقداماتی را باید برای کمک به بهبود تحصیلی دانش آموزان انجام بدهند.
افت تحصیلی چیست؟
منظور از افت تحصیلی عقب افتادن دانش آموز از هم‌کلاسی هایش و قطع ارتباط با آموزش اجباری است که در نهایت به ترک تحصیل قبل از فارغ التحصیلی منجر می شود. امکان رخ دادن افت تحصیلی در هر زمانی وجود دارد، اما این فرایند عموماً در دوره های «گذار»، مثلاً رفتن از دبستان به راهنمایی مشاهده می شود.
افت تحصیلی گاهی پیامد مسائل عاطفی، مشکلات سلامت روان، اختلال های یادگیری و ناتوانی در برآورده کردن استانداردهای تحصیلی است. دانش آموزان درگیر افت تحصیلی شاید فکر کنند که علت عقب افتادنشان به هوششان مربوط می شود، اما واقعیت این است که عامل های بسیاری موجب افت تحصیلی می شود و هوش معمولاً علتش نیست.
نشانه‌های افت تحصیلی
کم شدن نمرات دانش آموز یکی از علائم بارز افت تحصیلی است که به راحتی می توانید متوجه اش شوید. همچنین ممکن است والدین هنگام انجام دادن تکالیف با فرزندشان پی ببرند که سرعت پیشرفت تحصیلی فرزندشان با گذشته فرق کرده است یا آموزگار متوجه شود که کودک مطالب توضیح داده شده را متوجه نمی شود. در صورت تشخیص دادن افت تحصیلی کودکان، همکاری آموزگاران برای پایش وضعیت تحصیلی دانش آموزان بسیار مهم خواهد بود.
علت افت تحصیلی دانش آموز
افت تحصیلی در دانش‌آموزان ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق افتد. برخی از علل افت تحصیلی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
1. مشکلات یادگیری: افرادی که با مشکلات یادگیری مواجه هستند ممکن است درک مطالب درسی را دشوار یا زمان‌بر بیابند که باعث افت تحصیلی آنها می‌شود.
2. مشکلات روانی: مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب، اختلالات خلقی و استرس نیز می‌توانند باعث افت تحصیلی شوند.
3. عوامل خارجی: عوامل محیطی مثل مشکلات خانوادگی، مشکلات اجتماعی، نابرابری اجتماعی، محیط آموزشی نامناسب و فشارهای بیرونی می‌توانند تأثیر گذار بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان باشند.
4. عدم تمرکز و توجه: کمبود تمرکز، نقص در مهارت‌های مطالعه و عدم توجه به درس‌ها نیز ممکن است علتی برای افت تحصیلی باشند.
5. افزایش فشارهای تحصیلی: فشار بیش از حد بر دانش‌آموزان برای کسب نتایج و عادلانه بودن امتحانات ممکن است باعث افت تحصیلی آنها شود.
برای مدیریت و رفع این مشکلات، ارائه حمایت‌ها، مشاوره تحصیلی، ایجاد محیط آموزشی مناسب و همکاری با تیم تخصصی مانند روانشناسان و متخصصین آموزشی می‌تواند کمک کننده باشد.
دلایل افت تحصیلی
افت تحصیلی بر ویژگی های عاطفی و یادگیری کودک اثر می گذارد و می تواند علت های مختلفی داشته باشد که در این بخش برایتان توضیح می دهیم.
هوشی و ذهنی
کودکان دچار ناتوانی های یادگیری و کودکان استثنائی به دلیل نبود پایه ای محکم در سال های پیشین، از نظر ذهنی برای سازگار شدن با محیط آموزشی با مشکلات مختلفی دست به گریبان می شوند. این وضعیت رشد تحصیلی کودک را مختل می کند و عزت نفس و اعتماد به نفسش را کاهش می دهد.
انگیزه
حتی اگر دانش آموزان توانایی لازم را برای کسب دانش عرضه شده در کلاس درس داشته باشند، بی انگیزگی موجب می شود که نخواهند از این دانش بهره ببرند. کودک بی انگیزه به مدرسه و نمراتش اهمیت نمی دهد و حتی ممکن است به ترک تحصیل فکر کند.
تکنیک های درس خواندن
برخی کودکان نمی توانند عادت درست درس خواندن را در خود پرورش بدهند یا نمی دانند که چطور باید درس بخوانند تا نمره های خوبی بگیرند. آنان هنوز مفهوم یادگیری را درک نکرده اند و نمی دانند که بهترین روش درس خواندن کدام است. ممکن است یادگیری دیداری سبک یادگیری مناسبشان باشد، اما سعی کنند درس هایشان را به سبک شنیداری و با گوش دادن به صدای ضبط شده یاد بگیرند.
ظرفیت های هیجانی
کودکانی که در خانه مشکل دارند، والدینی بیش از حد سختگیر یا حمایتگر دارند، کودکان بیش فعال دچار کمبودهای عاطفی یا دانش آموزانی که دورانی سخت را می گذرانند، به راحتی از بقیه هم‌کلاسی هایشان عقب می افتند. مشکلات خانوادگی به سرعت در پیشرفت تحصیلی کودک نمود می یابد؛ برای مثال کودکانی که در میانه بحران طلاق والدینشان قرار دارند، همواره به شدت آسیب می بینند.
محیط آموزشی
وجود کلاس های پرشمار در مؤسسه آموزشی، جمعیت کلاس یا خصوصیات حرفه ای یا عاطفی آموزگاران گاهی بر نمره های دانش‌آموزان اثر می گذارد. کوچک یا شلوغ بودن کلاس درس، ساختمان نامناسب مدرسه و بی تجربه بودن معلمان از جمله دلایل مهم افت تحصیلی است.
سطح تقاضا
بسیار مهم است که هر کودک مطابق توانایی هایش و سطح بلوغ ذهنی اش رشد کند، بی آن که به خاطر گرفتن نمره های پایین تنبیه و تحقیر شود. همه این ضرب المثل را شنیده ایم که «هر کسی را بهر کاری ساخته اند»؛ مثلاً وقتی می خواهید درباره یک ماهی حرف بزنید، قابلیت های بالا رفتن از درخت محلی از اعراب نخواهد داشت. اگر کودک را به درستی و بدون در نظر گرفتن توانایی هایش ارزیابی کنند، این ارزیابی نسنجده باعث نا امیدی و سرخوردگی کودک می شود. دانش‌آموزانی که به درستی یا به روشی مناسب ارزیابی نمی‌شوند، حتی به فکر ترک تحصیل می‌افتند، چون تصور می‌کنند که به اندازه کافی خوب نیستند.
افت تحصیلی کودکان مبتلا به اوتیسم
بعید است مدرسه محیط مناسبی برای کودکان مبتلا به اوتیسم باشد؛ این وضعیت می تواند به مشکلی جدی در دوران تحصیل و پس از آن تبدیل شود. مشکل اول این است که کودکان اوتیسم زمان بسیار زیادی را صرف یادگیری برای کنار آمدن با محیطی می کنند که غالباً با چالش ها و توانایی های خاصشان هماهنگی ندارد. وقتی سرانجام این توانایی ها را در خود ایجاد می کنند، پس از دانش‌آموختگی یا بالا رفتن سنشان باید محیط را ترک کنند تا قدم به موقعیتی کاملاً متفاوت بگذارند.
کودکان اوتیستیک با چالش های حسی رو به‌رو می شوند. بسیاری از جنبه های زندگی روزمره در مدارس، مانند زنگ مدرسه، لامپ مهتابی، داد و فریاد کودکان و پژواک یافتن صدا در اتاق ورزش برای کودکان غیراوتیستیک نیز به حد کافی سرسام آور و دستپاچه کننده است. این محرک های حسی برای کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار طاقت فرسا و کلافه کننده است، به اضطراب شدیدی دامن می زند و موجب بروز رفتارهای اوتیستیک می شود.
ضمناً آزمون های استاندارد مستلزم آن است که حتی کودکان کم سن و سال نیز مطالب را درک کنند و با سرعت و سطحی پیش بینی شده به زبان شفاهی و مکتوب پاسخ بدهند. انتظار می رود درک مطلب و تیزهوشی کلامی کودکان به موازات بزرگ تر شدنشان بیشتر شود. کودکان اوتیسم غالباً هنگام امتحان دادن دچار دردسر می شوند، چون بیان شفاهی و درک، به‌ویژه وقتی پای زبان تمثیلی یا بیانی به میان می آید، چالش های مهمی برای کودکان اوتیستیک محسوب می شود.
برخورداری از مهارت های حرکتی ظریف برای نوشتن، طراحی، بریدن، خمیربازی و دستکاری اشیای کوچکی مانند موچین و اسلایدهای میکروسکوپ ضروری است. مهارت های حرکتی درشت برای پریدن، لگد زدن، پرتاب کردن، دویدن و لی‌لی به کار برده می شود. اختلال های خفیف تا متوسط در این مهارت ها عموماً در اکثر کودکان مبتلا به اوتیسم مشاهده می شود، برای مثال در برنامه ریزی حرکتی که انتظار انجام کنشی، مانند لگد زدن به توپ، از کودک می رود و کودک باید بدنش را در موقعیتی قرار بدهد که انجام آن حرکت برایش آسان شود، کودک اوتیستیک دچار مشکل می شود. داشتن چنین مهارت هایی برای برآورده کردن نیازهای اجتماعی و تحصیلی در تمام مقاطع تحصیلی ضروری است. هرگونه محدودیت نه تنها دستاوردهای تحصیلی کودک را تحت الشعاع قرار می دهد، زندگی روزمره‌اش در مدرسه را نیز دچار مشکل می کند.
اکثر مدرسه ها به گونه ای طراحی نشده اند که فراگیر باشند و تمام دانش آموزان به امکاناتشان دسترسی داشته باشند. اگرچه پیوسته به تعداد مدرسه هایی که در حال ایجاد تغییرات برای سازگار شدن با ناتوانی های کودکان هستند، افزوده می شود، هنوز بسیاری از مدارس با نیازهای کودکان خاص هماهنگی ندارند. حتی مدرسه هایی که به فکر افتاده اند، تسهیلات انگشت شماری برای کمک به رفع چالش های گوناگونی دارند که سد راه کودکان متفاوت مبتلا به اوتیسم می شود.
والدین و راهکارهای رفع مشکل افت تحصیلی
دوران تحصیل دورانی مهم و اساسی در زندگی نوجوانان است که می تواند دوران بسیار سختی هم باشد. مفاهیم مدام دشوارتر می شود، تکالیف سنگین تر می شود و فشاری که نوجوانان برای آماده شدن جهت کنکور و ورود به دانشگاه احساس می کنند، نیز آزاردهنده است. این جاست که دانش آموزان شروع به کلنجار رفتن با درس ها می کنند. می دانید وقتی فرزندتان دچار افت تحصیلی می شود، چه کار باید بکنید؟
بسیاری از والدینی که در این موقعیت قرار دارند، تأیید می کنند که افت تحصیلی یک شبه رخ نمی دهد. روند تشدید افت تحصیل به این شکل است که کودک مداوم انجام تکلیف هایش را به تأخیر می اندازد یا فراموششان می کند، در کلاس ها حاضر نمی شود یا در امتحانات نمره قبولی نمی گیرد. والدین باید به سرعت برای حل مشکل افت تحصیلی اقدام کنند و فرزندشان را پیش از آن که کاملاً از مسیر خارج شود، دوباره در مسیر پیشرفت تحصیلی قرار بدهند.
مشکل را شناسایی کنید.
افت تحصیلی دلایل متعددی دارد. شاید کودک مطالب را درک نمی‌کند، نمی‌تواند وقتش را به درستی بین تکالیف مدرسه و ورزش و بازی تقسیم کند یا این که تنبلی می‌کند و درس نمی خواند.
رایج ترین مشکل این است که کودکان واقعاً به اندازه کافی سعی نمی کنند و آنقدر که برای یادگیری درس ها لازم است، از مغزشان کار نمی کشند و در خانه و مدرسه تنبلی می کنند. سال اول غالباً نخستین باری است که دانش آموز واقعاً به چالش کشیده می شود؛ نخستین باری است که می فهمد مدرسه رفتن کار آسانی نیست و نمی داند چگونه باید بر این چالش غلبه کند. سال اولی نمی داند چطور باید درس بخواند، بنابراین تمایلی به تمرین ندارد و به موضوعی که برایش گیج کننده است، به اندازه کافی توجه نمی کند.
دلیل دیگر افت تحصیلی این است که دانش آموز نمی خواهد درس بخواند. بسیاری از دانش آموزان دیر سر کلاس حاضر می شوند، کتاب ها و سایل لازم را جا می گذارند، تکالیفشان را انجام نمی‌دهند و برای امتحان درس نمی خوانند.
یکی دیگر از دلایل رایج افت تحصیلی این است که بسیاری از دانش آموزان درگیر مشکلاتی خانوادگی هستند که بر عملکرد تحصیلی کلی‌شان اثر می گذارد. بنابراین ابتدا باید مشخص کنیم که آیا افت تحصیلی از درک نکردن مطالب یا بی‌انگیزگی نشأت می گیرد یا در مشکلی فردی ریشه دارد. هر مشکلی که فرزندتان داشته باشد، باید قبل از آن که مشکل شدت بگیرد و از کنترل خارج شود، از افراد مناسب کمک بگیرید.
کمک بگیرید.
اگر پیش از این با معلم فرزندتان تماس نگرفته اید، حتماً قرار ملاقاتی با ایشان بگذارید. برخی آموزگاران وقتی دانش‌آموزان نمره هایشان در یک یا دو امتحان کمتر از همیشه می شود، به والدینشان اطلاع می دهند.
همچنین برخی آموزگاران پیش از تماس گرفتن با والدین با خود دانش آموز درباره افت تحصیلی اش صحبت می کنند. آموزگار و دانش‌آموز در یک جلسه خصوصی درباره مشکل حرف می زنند و سعی می کنند راه حلی را برای کم شدن نمره ها پیدا کنند و سپس طرحی بازی گونه را برای برگرداندن دانش‌آموز به مدار پیشرفت تحصیلی تهیه می کنند.
ضمناً آموزگار منابع بیشتری را برای کمک کردن به فرزندتان معرفی می کند. برای مثال بعضی دبیرستان ها کلاس های رفع اشکال رایگان توسط هم کلاسی ها را برگزار می‌کنند و آموزگار قبل و بعد از شروع ساعت مدرسه به دانش‌آموزان علاقه‌مند درس می‌دهد. بعضی دبیرستان‌ها «باشگاه پژوهشگران» راه‌اندازی می‌کنند تا دانش‌آموزان دو ساعت پس از مدرسه در باشگاه حاضر شوند و در دروس مختلف آموزش ببینند. فرزندتان را تشویق کنید که از تمام منابعی که مدرسه در اختیارش می گذارد، برای پیشرفت تحصیلی اش بهره بگیرد.
پیش کنشگر باشید.
اگر می دانید که فرزندتان در درس ها از بقیه هم شاگردی هایش عقب می افتد یا نمره های خوبی نمی گیرد، فوراً قبل از آن که در مدرسه دچار مشکل شود، با معلمش حرف بزنید. برخی والدین هفته ای یک بار به معلم فرزندشان ایمیل می زنند تا از تکالیف، پیشرفت تحصیلی یا رفتار فرزندشان مطلع شوند و حتی درباره اتفاقاتی مشورت بگیرند که در خانه در حال رخ دادن است و ممکن است بر فرزندشان اثر بگذارد.
انتظاراتتان را به وضوح بیان کنید و به آنها پایبند بمانید.
نمره های فرزندتان به تازگی کم شده است؟ وقتش رسیده است که او را از بعضی امکانات و امتیازاتش محروم کنید. ضمناً با معلمش تماس بگیرید و انتظاراتی را که از فرزندتان دارید و اهدافی را که برایش تعیین کرده اید، به او اطلاع بدهید. به این ترتیب مسیر روشنی را برای فرزندتان ترسیم می کنید و به معلمش می فهمانید که چه انتظاری از تحصیل فرزندتان دارید.
در جلسه های اولیا و مربیان شرکت کنید.
دانش آموزانی که والدینشان به طور مرتب در جلسه های مدرسه شرکت می کنند، معمولاً عملکرد تحصیلی بهتری دارند. اطلاعاتتان را درباره مزایای تقویت رابطه بین والدین و آموزگاران افزایش دهید و توصیه های مفیدی را برای حضور بهتر در این جلسات مطالعه کنید. همواره برای حضور در جلسه های اولیا و مربیان وقت بگذارید و درباره نمره های فرزندتان و عملکردش در مدرسه از معلمانش سؤال کنید.
از دفتر نمره آنلاین استفاده کنید.
تمام مدرسه ها حساب هایی شخصی را برای والدین و قیم دانش آموزان ایجاد می کنند. به فرزندتان بگویید که نمره هایش را مرتب چک می کنید و اگر نگرانی یا سؤالی دارید با معلمانش تماس بگیرید. نمره های فرزندتان را همیشه تحت‌نظر داشته باشید و مراقب افت تحصیلی یا تنبلی فرزندتان در انجام دادن تکالیفش باشید. در وظایف و فعالیت های تحصیلی فرزندتان مشارکت داشته باشید و در صورت لزوم به او کمک کنید. انجام دادن پروژه ها یا تکلیف های سخت می تواند موجب سرخوردگی و ناامیدی کودک شود و در بلندمدت باعث زده شدن کودک از مدرسه شود.
برنامه‌ریزی کنید.
برنامه ریزی روزمره باید شامل زمان انجام دادن تکالیف مدرسه و با هم غذا خوردن، بدون استفاده از گوشی موبایل باشد. هرچند رعایت منظم چنین برنامه ای می تواند دشوار باشد، اگر نمره های کودک کم شده است، والدین باید برنامه روزمره فرزندشان را تحت کنترل بگیرند و قوانینی را برای استفاده از تلفن، باز‌های ویدئویی و … تعریف کنند. بنابراین عامل هایی را که باعث پرت شدن حواس کودک می شود، مانند تلفن، بازی ویدئویی، ورزش و دوستان را تا زمان موفقیتش در مدرسه از او دور کنید.
هر چیزی که فرزندتان می گوید، باور نکنید.
بله، درست خواندید! دانش آموزانی که گرایش به افت تحصیلی دارند و حتی آنانی که این گرایش را ندارند، تمایل دارند که درباره اتفاقات مدرسه و کلاس درس دروغ بگویند. شاید فرزندتان به شما بگوید که معلمش دوستش ندارد، اما احتمالاً مسئله اصلی این است که فرزندتان مشکل رفتاری دارد. شاید او گلایه کند که معلمش خیلی تند درس می دهد. در این صورت اگر سؤالی برای کودک پیش بیاید، از معلمش نمی پرسد. برای معلمش ایمیل بفرستید تا متوجه شوید که در کلاس درس دقیقاً چه اتفاقی در حال رخ دادن است.
فرزندتان را برای ارزیابی وضعیتش نزد متخصص ببرید.
اگر نمره های فرزندتان ناگهان کم شده است، به نظرم بهتر است او را قبل از هر کاری برای ارزیابی نزد متخصص ببرید. اگر نمره های کودک از 20 به 8 رسید، بعید است که هیچ عاملی زمینه ساز این افت تحصیلی چشمگیر نبوده باشد. احتمالاً نشانه ها و علائم هشدار دهنده دیگری نیز وجود دارد که به شما می فهماند مشکلی وجود دارد. مثلاً ممکن است متوجه شوید که فرزندتان دیگر ورزش مورد علاقه اش را انجام نمی دهد یا با دوستان جدیدی معاشرت می کند. ابتدا فرزندتان را نزد متخصص اطفال ببرید و از ایشان برای درمانگر حرفه ای معرفی‌نامه بگیرید تا مطمئن شوید که مشکلاتی مانند سوء مصرف مواد مخدر، افسردگی، اضطراب بالینی یا عامل های دیگری که می تواند بر عملکرد تحصیلی و آینده کودک اثر بگذارد، وجود ندارد.
به فرزندتان در مدیریت تکالیفش کمک کنید.
چنانچه متوجه کم شدن نمرات فرزندتان شدید، لازم است بیشتر تلاش کنید و در مدیریت تکالیفش به او کمک کنید. البته قبول دارم که کمک کردن به فرزندتان در درس هایش وقتی شب خسته از سر کار برمی گردید، آسان نیست؛ چون در طول روز سخت کار کرده اید و به استراحت نیاز دارید. گاهی اوقات فرزندتان به گونه ای رفتار می کند که گویی دوست ندارد وارد اتاقش شوید، در این صورت لازم است به شکلی متوجه شوید که چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است. حتی اگر خودش گفت که هیچ مشکلی ندارد، فکر نکنید که او همه چیز را خودش می فهمد.
کودکان به نظم و نظارت نیاز دارند و باید کسی باشد که مراقبشان باشد، هر از گاه سری به آنان بزند و آنان را وادار به پاسخگویی کند. اگر نمره های فرزندتان رو به کاهش گذاشته است، اجازه ندهید تکالیفش را به تنهایی در اتاق دربسته و حین گوش کردن به موسیقی انجام بدهد. این وضعیت باید تمام شود. از این به بعد در باید باز باشد، موسیقی قطع شود و خودتان هم هر یک ربع یک بار به او سر بزنید. هدف این است که فرزندتان دوباره در مسیر پیشرفت تحصیلی قرار بگیرد.
هنگام گفتگو با فرزندتان به‌جای «چرایی ها» درباره «چیستی ها» سؤال کنید.
فکر می کنم وقتی متوجه مشکل تحصیلی فرزندتان می شوید، فکر خوبی است که کنارش بنشینید و با او حرف بزنید. می توانید بگویید «متوجه شدم که اوضاع داره بد می شه و دلم می خواد بدونم که جریان چیه». سؤال هایی را درباره «چیستی» ماجرا بپرسید و از «چرایی ها» نپرسید. پرس و جو درباره دلایل فرزندتان را ترغیب می کند که بهانه بیاورد و کسی یا چیزی را به خاطر مشکلاتش سرزنش کند. اما وقتی درباره «چیستی ها» می پرسید، از فرزندتان می خواهید که واقعیت ها را گزارش بدهد. پس نپرسید «چرا نمره هات این‌قدر کم شده؟»، بلکه بپرسید «چه اتفاقی داره میوفته؟»
همچنین می توانید به فرزندتان بگویید که ناظر چه اتفاقاتی بوده‌اید: «متوجه شدم که نمره هات کم شده، به نظرم می آد که زودرنج تر شدی. صبح ها دوست نداری بیدار شی. به خاطر کارای احمقانه ای، مثل بدون اجازه حرف زدن از کلاس بیرونت می کنن. این چیزا رو می بینم و از خودم می پرسم که چه اتفاقی داره میفته.» اگر فرزندتان وجود هر گونه مشکل یا اتفاق ناخوشایندی را انکار کرد، بپرسید: «برای بهتر شدن نمره هات چی کار می‌خوای بکنی؟» به ایده های فرزندتان گوش بدهید. ضمناً خودتان باید از قبل برنامه ای برای بهبود عملکرد تحصیلی فرزندتان داشته باشید: «از این به بعد تکالیفت رو بیشتر چک می کنم و بیشتر برای درسات وقت می ذاریم.»
گفتگو با فرزندتان باید کارکردی باشد، از گفتگوی عاطفی و هیجانی پرهیز کنید. بسیاری از والدین در دام تهییج پذیری گرفتار می شوند. اگر احساسات را از موضوع افت تحصیلی دور نگه دارید، کودکان عملکرد بهتری خواهند داشت. هر چه نباشد، هیجانات و احساسات کودک بی ثبات است، کودک دمدمی مزاج یک روز دوستتان دارد، روز دیگر از شما متنفر است؛ یک لحظه خوشحال است، یک لحظه خشمگین است. پس گفتگوی تان را در سطحی کارکردی نگه دارید و بپرسید «چه چیزی نمی ذاره که درس بخونی؟ چه خبره؟ چطور می خوای این وضعیت رو تغییر بدی؟»
به فرزندتان به خاطر عملکرد تحصیلی رضایت بخشش پاداش بدهید.
خانواده هایی را می شناسیم که به شرطی که فرزندانشان نمره خوب رو به بالا بگیرند، به او اجازه می دهند تکالیفش را در اتاقش انجام بدهد. اگر نمره های کودک کم شود، باید تا زمانی که دوباره نمره های خوب بگیرد، تکالیفش را در اتاق نشیمن انجام بدهد. برخی کودکان هم مجبور می شوند شب ها یک ساعت بیشتر درس بخوانند، البته والدین ساعت خواب فرزندشان را نیم ساعت عقب تر می برند تا او همچنان کمی اوقات فراغت داشته باشد. این تغییرات بخشی از پاداشی است که به کودک به خاطر درس خواندن داده می شود.
وقتی فرزندتان وارد دبیرستان شد، به او بگویید که اگر تمام نمره هایش عالی یا خوب باشد، جایزه باحالی به او خواهید داد؛ اما اگر نمره هایش رضایت بخش نباشد، خبری از جایزه نخواهد بود. البته لازم نیست قضیه را بیش از حد بزرگ کنید؛ زیاده روی نکنید و اگر نمره های خوبی نگرفت، تنبیه اش نکنید.
فراموش نکنید که کودکان به پاداش نیاز دارند و باید برای درس خواندن انگیزه داشته باشند. ما در مقام والدین باید هم دست گیرنده و هم دهنده داشته باشیم؛ توقعاتی از فرزندمان داریم و درعین‌حال حمایتش می کنیم. از یک‌سو به فرزندتان فشار می آورید که درس بخواند، از طرف دیگر با پاداش دادن و بیشتر کمک کردن از او پشتیبانی می کنید.
البته شایان ذکر است که هرچند پاداش دادن می تواند مفید واقع شود، نبود پاداش مشکلی را به وجود نمی آورد. پاداش رفتار را تغییر نمی دهد، یادگیری مهارت های حل مسئله و پاسخگو بودن در قبال تغییرات، رفتار را دگرگون می کند. برنامه معینی داشته باشد و برای تغییر رفتار فرزندتان به آن پای بند بمانید.
وقتی درباره کم شدن نمره ها و عقب افتادن کودکان از درس حرف می‌زنیم، شاید به نظر برسد که موضوع بحثمان ساده است، اما این مشکل در واقعیت بسیار پیچیده است و بسیاری از والدین سراسر جهان هر روز با آن سر و کله می زنند. وقتی شاهد افت تحصیلی فرزندتان هستید، طبیعی است که از خودتان بپرسید: «بیش از حد از بچه مون توقع داشتیم؟ امکانات کافی در اختیارش نذاشتیم؟ یا این‌که زیادی داریم بهش آسون می گیریم؟» والدینی که برای مشارکت در امور تحصیلی فرزندشان اولویت قائل می شوند و اقدامات مفیدی را برای پیشرفت تحصیلی‌اش انجام می‌دهند، خدمت بزرگی به او می کنند.
برای رفع مشکل افت تحصیلی در دانش آموزان والدین باید چه کارهایی انجام دهند؟
والدین می‌توانند برای رفع مشکل افت تحصیلی در دانش‌آموزان اقدامات مهم و موثری انجام دهند. برخی از اقداماتی که والدین می‌توانند به عنوان راهنمایی برای رفع مشکل افت تحصیلی در نظر بگیرند عبارتند از:
1. پشتیبانی از تحصیلات: والدین باید از علاقه و توانایی‌های تحصیلی فرزندان خود آگاه باشند و آنها را در ادامه تحصیل و بهبود عملکرد تحصیلیشان تشویق کنند.
2. مبارزه با مشکلات یادگیری: اگر والدین احساس می‌کنند که فرزندشان با مشکلات یادگیری روبرو است، باید به مشاوره تحصیلی راهیابی کنند و نظر از متخصصان درباره مشکلات و راه‌حل‌های احتمالی بگیرند.
3. ایجاد محیط آموزشی مناسب: والدین می‌توانند در خانه محیطی آموزشی ایجاد کنند و از تکنیک‌ها و ابزارهای آموزشی برای کمک به فرزندان در تقویت مهارت‌های تحصیلیشان استفاده کنند.
4. مشارکت والدین با مدرسه: والدین باید با مراجعه به معلمان و مدیران مدرسه و همکاری فعال با آنها برای پیگیری و حل مشکلات تحصیلی فرزندانشان همکاری کنند.
5. تشویق به فعالیت‌های فراکلاسی: فعالیت‌های فراکلاسی، مثل مشارکت در فعالیت‌های هنری و ورزشی، می‌تواند به بهبود تمرکز و عملکرد تحصیلی کمک کند.
در نهایت، تعامل فعال و پایدار والدین با فرزندانشان و مراقبت از نیازهای تحصیلی و عاطفی آنها می‌تواند به رفع مشکل افت تحصیلی کمک کند.
جلوگیری از افت تحصیلی
والدینی که فرزند مدرسه‌ای دارند، باید اقدامات زیر را برای اجتناب از افت تحصیلی انجام بدهند:
- هر روز زمانی را برای تمرکز کردن بر روی جنبه های دیگری از زندگی فرزندانتان، از قبیل دوستان، سرگرمی ها و تحصیلش اختصاص بدهید که مستلزم فکر کردن درباره مشکلاتش نیست. این وقت استراحتی که برای دور شدن از مشکلات به خود می دهید، دلخوری و خشمی را که نسبت به فرزندتان احساس می کنید، کمتر می کند و به جلوگیری از فوران خشم کمک می کند.
- حتی الامکان سعی کنید روی درس ها و فعالیت هایی که فرزندتان به خوبی از عهده شان برمی آید، چه درسی، چه ورزشی و … متمرکز شوید. ممکن است چنان در مشکلات فرزندتان غرق شده باشید که از خصوصیات و توانایی های شگفت انگیزش و کارهای خوبی که هر روز انجام می دهد، غافل شوید. والدین باید فرزندانشان را تشویق کنند که نقاط قوت خود را شناسایی کنند، به آنها ببالند و به خودشان افتخار کنند. کودکان نیاز دارند که از عشق بی قید و شرط والدینشان مطمئن شوند و بدانند که حتی اگر رفتارشان برای والدینشان قابل قبول نباشد، آنان باز هم دوستشان دارند.
- با آموزگاران، مشاوران و دیگر افراد شایسته و مرتبط اجتماع همکاری کنید تا فرصت های تعامل فرزندتان با افرادی که می توانند مربی، راهنما و معلمش باشند، به حداکثر برسد.
- فعالیت های مفرح و لذت بخشی را تدارک ببینید که کودک می تواند در آنها پیشرفت کند و درنتیجه اعتماد به نفس، عزت نفس و تاب آوری بیشتری پیدا کند. این فعالیت ها می تواند در حوزه رایانه، ورزش و هنرهای نمایشی باشد.
- با کودک درباره آن چه که برای پیشرفت تحصیلی و بهبود رفتارش به آن نیاز دارد، به روشی عاری از تهدید صحبت کنید.
- روش های آموزشی دیگر، مانند تدریس در خانه، معلم خصوصی، مشاوره و … را نیز در نظر بگیرید.
- نشان دادن بازخورد مثبت به آموزگاران و مدیرانی را که به کودکتان کمک می کنند، فراموش نکنید. حتماً از آنان تشکر کنید تا برای بیشتر کمک کردن به فرزندتان انگیزه پیدا کنند.
پرسش‌های متداول
افت تحصیلی دانش‌آموزان چه دلایلی دارد؟
مهم‌ترین دلایل افت تحصیلی دانش‌آموزان بنا به نظر کارشناسان عبارت است از:
- آماده نبودن
- بی‌علاقگی یا بی‌انگیزگی
- تلاش نکردن و تنبلی
- مشکلات شخصیتی
- پشتکار نداشتن
- مشکلات اقتصادی
- ضعف نظام آموزشی
افت تحصیلی چیست؟
افت تحصیلی به عدم‌موفقیت تحصیلی دانش‌آموز اشاره دارد و به ناکامی در ورود به دانشگاه و ادامه تحصیل و زیان‌های اجتماعی و اقتصادی منجر می شود.
افت تحصیلی چه نشانه‌هایی دارد؟
رایج‌ترین نشانه‌های افت تحصیلی به شرح زیر است:
- به راحتی ناامید شدن؛
- فقدان خودانگیزشی؛
- به سختی بر روی یک وظیفه متمرکز ماندن و کاری را به اتمام رساندن؛
- بیشتر از حد معمول برای تکلیف‌های مکتوب وقت گذاشتن؛
- بحث‌های بی‌سابقه درباره انجام دادن تکالیف مدرسه؛
- برای انجام دادن تکالیف دچار استرس و اضطراب شدن و
- جا گذاشتن بی‌سابقه کتاب‌ها، دفترها و تکالیف در مدرسه.
چه مسائلی باعث افت تحصیلی کودکان می شود؟
افت تحصیلی می تواند پیامد مشکلات عاطفی، ناراحتی‌های سلامت روان، اختلال‌های یادگیری و ناتوانی در برآورده کردن استانداردهای تعریف‌شده در مدرسه باشد.
چه افرادی مسبب افت تحصیلی دانش‌آموزان هستند؟
همه مسئول هستند. دانش‌آموزان باید به مدرسه بروند، رفتار درستی داشته باشند، به درس‌ها توجه کنند و تکالیفشان را انجام بدهند. والدین باید فرزندانشان را تشویق کنند، در انجام تکالیف به آنان کمک کنند و در تحصیل فرزندانشان و امور مدرسه‌شان مشارکت داشته باشند.
افت تحصیلی چه اثری بر مغز دارد؟
وقتی موفقیتی را تجربه می‌کنیم، مغزمان اندورفین ها، دوپامین و سروتونین ترشح می‌کند، ترشح این هورمون ها تشویقمان می کند که آن کار موفقیت آمیز را دوباره انجام بدهیم. اما وقتی شکست می‌خوریم، مغزمان کورتیزول آزاد می کند که احساس پذیرش و ایمنی را از بین می برد.
آموزگاران خوب چه اقداماتی را در مواجهه با افت تحصیلی دانش‌آموزان انجام می دهند؟
آنان می توانند:
- فرصت هایی را در اختیار کودک بگذارند تا احساس تعلق را در آنان ایجاد کند و تشویقشان کند که به روش‌هایی سودمند و معنادار در کلاس درس مشارکت داشته باشند.
- استانداردهای جدیدی را برای شایسته شناخته شدن تعریف کنند و شرایط منصفانه‌ای را تعیین کنند.
- توقع نداشته باشند که کودک به تنهایی موفق شود.
- علاوه بر دستاوردها به تلاش‌های کودک هم پاداش بدهند.
- استعدادیاب باشند.
- به تغییر دادن محیط یا متحول کردن جوّ اجتماعی مدرسه فکر کنند.
آموزگاران چه اقداماتی را نباید در مواجهه با افت تحصیلی دانش‌آموزان انجام دهند؟
آموزگاران به عنوان افراد کلیدی در تحصیل و پرورش دانش‌آموزان، نقش بسیار مهمی در پیش‌برد تحصیلات و انگیزه آموزشی دانش‌آموزان دارند. به منظور جلوگیری از افت تحصیلی و کمک به دانش‌آموزان در بهبود عملکرد تحصیلیشان، آموزگاران باید از انجام اقداماتی که ممکن است منجر به افت تحصیلی شود، خودداری کنند. برخی از این اقدامات عبارتند از:
1. عصبانیت و انتقاد بی مورد: تحت هیچ شرایطی آموزگاران نباید دانش‌آموزان را بخاطر عملکرد ضعیف شان مورد انتقاد و تهدید ویا عصبانیت قرار دهند.
2. عدم توجه به مشکلات یادگیری: آموزگاران باید به مشکلات یادگیری دانش‌آموزان توجه کنند و از راهنمایی و پشتیبانی لازم برخوردار شوند.
3. تخصیص وظایف نامناسب: آموزگاران باید وظایف و تکالیف منطبق با توانایی و سطح تحصیلی دانش‌آموزان تعیین کنند و با افزایش دشواری و حجم وظایف به نحوی که باعث برهم زدن تعادل تحصیلی آنها شود، خودداری کنند.
4. عدم ایجاد فضای آموزشی مناسب: آموزگاران باید به ایجاد فضای آموزشی مناسب و پویا که انگیزه‌ی آموزشی دانش‌آموزان را تقویت کند، توجه کنند.
5. عدم همکاری با والدین: آموزگاران باید با والدین همکاری کرده و به آنها از وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان آگاهی دهند و در این فرایند نقش هماهنگ‌کننده و تحریک کننده ایفا کنند.
بنابراین، آموزگاران باید از انجام این اقدامات خودداری کرده و به جای آن به شکل‌های سازنده و موثر به تشویق و انگیزه‌دهی به دانش‌آموزان بپردازند.
