فردی که به اختلال طیف اوتیسم (ASD) مبتلا است، اغلب در برقراری ارتباط و تعامل با سایر افراد مشکل دارد. علایق، فعالیت‌ها و مهارت‌های بازی افراد مبتلا به اوتیسم محدود هستند. کاردرمانگرها می‌توانند به افراد مبتلا در پرورش این مهارت‌ها در خانه و مدرسه کمک کنند. متخصصین بهترین مرکز برای درمان اوتیسم در تهران در کار با کودکان مبتلا به اوتیسم و افراد دخیل در زندگی کودک مهارت دارند. هدف آن‌ها شناسایی مشکلات روزمره و ارائه درمان و روش‌هایی برای مدیریت آن‌هاست.
اختلال یا بیماری طیف اوتیسم (ASD/ASC)
اختلال یا بیماری طیف اوتیسم اصطلاحی است که برای توصیف طیف وسیعی از بیماری‌ها مانند اوتیسم، سندرم آسپرگر و PDD (اختلال فراگیر رشد) استفاده می‌شود. کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم کمتر از همسالان خود قادر به تعامل با دنیای اطراف است. کودکان مبتلا ممکن است در درک و استفاده از زبان مشکل داشته باشند و اغلب تعاملات اجتماعی برای آن‌ها چالش‌برانگیز خواهند بود.
چگونه می‌توانم بفهمم که فرزند من به اختلال اوتیسم مبتلا است؟
نحوه بروز اوتیسم یا ASD در هر کودک متفاوت است. چند مورد از علائم رایجِ نشان دهنده ابتلای کودک به اوتیسم در زیر ذکر شده‌اند:
- مشکل در ایجاد و حفظ روابط
- علاقه محدود به بازی
- مشکل در بازی‌های تخیلی
- گفتار یا حرکات تکراری مانند دست زدن
- تمایل شدید به روال‌های روزمره و قوانین
- آغاز نکردن مکالمه با دیگران
- تمایل به بازی انفرادی
- رفتارهای بدون تفکر یا پرخاشگرانه
- عدم تمایل به برقراری تماس چشمی
- تأخیر در گفتار
- درک ضعیف از دستورالعمل‌ها، سؤالات یا لطیفه‌های خنده‌دار
نقش کاردرمانی (OT) در درمان اوتیسم
کاردرمانگران در بهترین مرکز برای درمان اوتیسم در تهران، رشد و تکامل انسان و تعامل فرد با محیط را از طریق فعالیت‌های روزمره بررسی می‌کنند. این افراد در زمینه‌های اجتماعی، عاطفی و فیزیولوژیکی اثرات بیماری و آسیب‌های ناشی از آن تخصص و مهارت دارند. این دانش به کاردرمانگران کمک می‌کند مهارت‌های زندگی مستقل در افراد مبتلا به اوتیسم و سایر اختلالات تکاملی را ارتقا دهند.
کاردرمانگرها به عنوان بخشی از یک تیم متشکل از والدین، معلمان و سایر افراد متخصص فعالیت می‌کنند. آن‌ها به تعیین اهداف خاص برای فرد مبتلا به اوتیسم کمک می‌کنند. این اهداف اغلب شامل تعامل اجتماعی، رفتاری و عملکرد در کلاس هستند.
کاردرمانگران می‌توانند به دو روش اصلی تحت عناوین ارزیابی و درمان به فرد مبتلا به اوتیسم کمک کنند.
چگونه کاردرمانی برای ارزیابی اوتیسم مفید است؟
کاردرمانگر کودک را جهت ارزیابی در انجام وظایف مربوط به رده سنی مرتبط مثل لباس پوشیدن یا بازی کردن تحت نظر می‌گیرد. گاهی اوقات کاردرمانگر از کودک در طول روز فیلمبرداری می‌کند تا تعامل کودک با محیط اطراف را مشاهده کند. با این کار فرد درمانگر بهتر می‌تواند نوع مراقبت مورد نیاز کودک را ارزیابی نماید. هر یک از موارد زیر ممکن است توسط کاردرمانگر مورد توجه قرار گیرند:
- دامنه توجه و استقامت
- توانایی انجام فعالیت‌های جدید
- مهارت‌های بازی کردن
- نیاز به فضای شخصی
- پاسخ به لمس یا انواع دیگر محرک‌ها
- مهارت‌های حرکتی مانند وضعیت قرارگیری بدن، تعادل یا در دست گرفتن اشیا کوچک
- پرخاشگری یا سایر انواع رفتارها
- تعاملات بین کودک و پرستار
چگونه کار درمانی به فرد مبتلا کمک می‌کند؟
پس از جمع‌آوری اطلاعات لازم متخصص کاردرمانی می‌تواند برنامه‌ای را برای کودک شما تهیه کند. هیچ برنامه درمانی مطلوبِ منحصر به فردی وجود ندارد. اما نشان داده شده است که مراقبت‌های اولیه به صورت ساختاریافته و فردی به بهترین وجه عمل خواهند کرد.
کاردرمانی ممکن است استراتژی‌های مختلفی را با هم ترکیب کند. این ترکیب می‌تواند به کودک شما کمک کند تا به محیط اطراف بهتر واکنش نشان دهد. برخی استراتژی‌های کاردرمانی عبارتند از:
- فعالیت‌های بدنی مانند به نخ کشیدنِ مهره‌ها یا انجام پازل برای کمک به کودک در ایجاد هماهنگی و آگاهی از بدن
- انجام فعالیت‌هایی برای کمک به تعامل و ارتباطات
- فعالیت‌های تکاملی مانند مسواک زدن و شانه کردن مو
- استراتژی‌های انطباقی از جمله سازگاری با تغییرات
مزایای کاردرمانی برای افراد مبتلا به اوتیسم
هدف کلی کاردرمانی کمک به فرد مبتلا به اوتیسم جهت بهبود کیفیت زندگی در خانه و مدرسه است. کاردرمانگر به شناساندن، حفظ و بهبود مهارت‌ها کمک می‌کند تا افراد بتوانند تا حد امکان استقلال داشته باشند.
برخی از مهارت‌هایی که با کاردرمانی ممکن است تقویت شوند عبارتند از:
- مهارت‌های زندگی روزمره مانند آموزش رفتن به سرویس بهداشتی، پوشیدن لباس، مسواک زدن و سایر مهارت‌های مرتبط با نظافت
- مهارت‌های حرکتی لازم و ظریف برای نگه داشتن اشیاء هنگام نوشتن با دست یا بریدن با قیچی
- مهارت‌های حرکتی که برای راه رفتن، بالا رفتن از پله‌ها یا دوچرخه سواری استفاده می‌شود
- نشستن، وضعیت قرارگیری بدن یا مهارت ادراکی مانند گفتن تفاوت بین رنگ‌ها، اشکال و اندازه‌ها
- آگاهی از بدن و ارتباط آن با دیگران
- مهارت‌های بصری برای خواندن و نوشتن
- بازی کردن، از عهده وظایف برآمدن، خودیاری، حل مسئله، ارتباطات و مهارت‌های اجتماعی
با کار روی این مهارت‌ها در حین کاردرمانی، کودک مبتلا به اوتیسم می‌تواند:
- روابط با همسالان و بزرگسالان را گسترش دهد.
- نحوه تمرکز روی وظایف را بیاموزد.
- بیاموزد که چگونه رضایت خود را به تأخیر اندازد.
- احساسات خود را به روش‌های مناسب‌تری بیان کند.
- با همسالان خود بازی کند.
- یاد بگیرد که چگونه خود را کنترل کند.
درمان یکپارچگی حسی
شاید در مورد درمان یکپارچگی حسی توصیف‌های زیادی شنیده باشید. به این دلیل که برخی از محققان تخمین می‌زنند از هر 10 کودک مبتلا به اوتیسم، 8 نفر در پردازش ورودی حسی دچار مشکل هستند. به عنوان مثال این کودکان نمی‌توانند نویز پس‌زمینه را فیلتر کنند. علائم دیگر مشکلات مربوط به پردازش عبارتند از:
- مشکلات در تعادل
- مشکلات موقعیت بدن در فضا
- حساسیت بیش از حد به لمس و احساس انواع خاصی از لباس مانند جوراب‌های درزدار
در بیماری اوتیسم مشکلات اجتماعی، رفتاری یا دقت می‌توانند تا حدی نتیجه این چالش‌های حسی باشند.
اگرچه تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم هستند اما کاردرمانی می‌تواند به بهبود یکپارچگی حسی و برخی از مشکلات رفتاری مرتبط کمک کند. تحقیقات نشان می‌دهند که درمان یکپارچگی حسی به بهبود عملکرد تحصیلی به میزان کمتری کمک می‌کند.
نمونه‌هایی از درمان یکپارچگی حسی عبارتند از:
- مسواک زدن یا ماساژ دادن و لمس کردن عمیق
- فشردن آرنج و زانو
- تاب خوردن
- چرخ زدن با اسکوتر
- پوشیدن جلیقه وزنه‌دار
ده راهکار ساده
- برای کودکی که سر و صدا بیش از حد او را مضطرب کرده است می‌توانید از محافظ گوش استفاده کنید. همچنین اجازه دهید حین تمرکز از MP3 player استفاده کند.
- برای کودکی که در اثر لمس تحریک می‌شود اجازه دهید در جلو یا عقب صف بایستد تا از ضربه خوردن به او جلوگیری شود. همچنین به او اجازه دهید 3 دقیقه قبل از بقیه همسالان خود به کلاس برود تا از برخورد دیگران با او در راهرو جلوگیری شود.
- برای کودکی که نمی‌تواند آرام بنشیند و وقفه‌های منظم حرکتی دارد از صندلی‌های جایگزین مانند صندلی‌های دارای بالشتک متحرک استفاده کنید. این صندلی‌ها به کودک اجازه حرکت مداوم را می‌دهند.
- برای کودکی که در آغوش گرفتن را دوست دارد لباس زیر مانند لیکرا، راش‌گارد و لباس‌های زیر مخصوص راگبی را فراهم کنید. این لباس‌ها را می‌توانید از بسیاری از مراکز ورزشی ارزان قیمت تهیه کنید.
- برای کودکی که با خواندن حروف سیاه روی پس‌زمینه سفید مشکل دارد، رنگ کاغذ را به زرد نخودی تغییر دهید. در این صورت فشار وارد شده به چشم کمتر خواهد بود. این طرح‌بندی را برای پاورپوینت نیز در نظر بگیرید.
- اگر کودک با بو مشکل دارد یک حوله پارچه‌ای را به قطره روغن، شامپو، لوسیون پس از اصلاح صورت یا هر عطری که برای او خوشایند است، آغشته کنید. به کودک اجازه دهید این حوله را به همراه داشته باشد. در صورت احساس بوی نامطبوع کودک می‌تواند از این حوله جهت پوشاندن بوی نامطلوب استفاده کند.
- چنانچه کودک رژیم غذایی محدودی دارد او را به بازی با غذا تشویق کنید. نباید به کودک به خصوص هنگام صرف غذا فشار وارد شود. هدف صرفاً کاهش ترس از غذا است.
- استفاده از یک اتاق یا فضای آرام و به دور از هیاهو درون کلاس‌ها و خانه برای ایجاد آرامش ضروری است. از چادر مسافرتی تاشو، پتو روی میز یا زیر تخت استفاده کنید. همچنین می‌توانید از کیسه‌های حبوبات، اسباب‌بازی‌های حسی و سایر موارد استفاده کنید.
- برای کودکانی که تمایل به جویدن دارند می‌توانید از گزینه‌های دیگری مانند اسباب‌بازی‌های جویدنی موجود در بازار، نان‌های باریک ترد یا قطعه‌های باریک هویج استفاده کنید.
- برای کودکانی که از مسواک زدن بیزارند، مسواک لرزشی را امتحان کنید.
