میوپاتی اصطلاحی است که از آن برای توصیف بیماریهای ماهیچه استفاده می‌شود. اگر به بیماری میوپاتی مبتلا هستید یا اگر در حال حاضر به دلیل احتمال ابتلا به آن تحت معاینه و مراقبت پزشک هستید پس به احتمال زیاد تاکنون حتی اسم میوپاتی را هم نشنیده‌اید زیرا میوپاتی همچون سایر بیماریهای جسمی شایع نیست و کمتر افرادی در اطراف ما بدان دچار می‌شود. در چنین مواقعی ممکن است در مورد فرآیند تشخیص این بیماری سؤالاتی در ذهن شما پیش بیاید و این که روند تشخیص و درمان آن به چه شکلی است و یا این که آیا در صورت مبتلا بودن فردی به این بیماری، این احتمال وجود دارد که سایر اعضای خانواده وی نیز بدان دچار شده باشند یا نه.
میوپاتی چیست؟
میوپاتی به بیماری عضلات بدن اشاره دارد. در این شرایط، ماهیچه‌ها کارآیی طبیعی و معمول خود را از دست می‌دهند. این بیماری معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که عضلات بدن بطور کامل رشد نکنند و یا دچار آسیب‌دیدگی شوند و یا فاقد اجزای مهم باشند.
بطور کلی ماهیچه‌ها با منقبض شدن و یا به عبارتی دیگر کوتاه‌تر شدن کار می‌کنند. یک ماهیچه از پروتئین‌ها و سایر اجزای ساختاری تشکیل شده است که به صورت هماهنگ برای انقباض عضله در حرکت هستند. زمانی که یکی از این اجزاء دچار نقص شود ممکن است منجر به میوپاتی شود.
دلایل مختلف و زیادی برای بروز بیماریهای عضلانی وجود دارد و به تبع آن بیماری میوپاتی نیز در انواع مختلفی ظهور پیدا خواهد کرد. هر کدام از این انواع مختلف میوپاتی، نام، علت، مجموعه آزمایش‌های تشخیصی خاص، تشخیص بر اساس پیش بینی و درمان مخصوص به خود را دارند. برخی از میوپاتی‌ها با گذشت زمان وخیم می‌شوند و برخی دیگر نسبتاً پایدار و یکنواخت هستند. برخی از انواع میوپاتی ارثی هستند و برخی دیگر نیز ربطی به وراثت ندارند.
انواع میوپاتی
میوپاتی مادرزادی به میوپاتی گفته می‌شود که فرد به هنگام تولد بدان دچار شده است. پزشکان معتقدند که بسیاری از این نوع میوپاتی‌ها ارثی هستند یا بصورت ژنتیکی به اعضای خانواده منتقل می‌شوند. در حالی که علائم میوپاتی مادرزادی اغلب در سنین پایین ظاهر می‌شود اما لزوما همیشه اینگونه نیست و گاهی اوقات ممکن است که یک بیماری موروثی تا دوران نوجوانی یا حتی بلوغ هیچگونه علائمی از خود نشان ندهد.
میوپاتی ارثی
معمولاً میوپاتی ارثی شامل موارد زیر می‌باشد:
- میوپاتی میتوکندریایی: این نوع میوپاتی ناشی از بروز نقص در قسمت تولید انرژی سلول به نام میتوکندری است. میوپاتی میتوکندریایی انواع مختلفی دارد و گاهی ممکن است در اثر جهش‌های ارثی (ناهنجاری در ژن‌ها) ایجاد شود و گاهی هم می‌تواند بدون کوچکترین سابقه خانوادگی نیز رخ دهد.
- میوپاتی متابولیک: این گروه از بیماریهای ناشی از مشکلات متابولیکی است که در عملکرد یک ماهیچه اختلال ایجاد می‌کند. میوپاتی متابولیک ارثی انواع مختلفی دارد که در اثر نقص در ژن‌هایی به وجود می‌آیند که وجود آنها برای آنزیم‌های خاص جهت حرکت طبیعی عضلات بدن الزامی است.
- میوپاتی نمالین: این میوپاتی گروهی از اختلالات است که با وجود سازه‌هایی به نام “میله‌های نمالین ” در عضلات مشخص می‌شود. میوپاتی نمالین اغلب با ضعف عضلات تنفسی همراه است.
میوپاتی مادرزادی
میوپاتی مادرزادی شامل موارد زیر است:
- میوپاتی هسته مرکزی: این بیماری نوعی میوپاتی ارثی است که به آن بیماری هسته مرکزی نیز گفته می‌شود و باعث ایجاد ضعف، مشکلات استخوانی و واکنش شدید نسبت به مصرف برخی از داروها می‌شود. شدت این بیماری متغییر است بطوری که ممکن است در برخی از افراد بسیار شدید و در برخی دیگر تنها ضعف جزئی ایجاد کند.
- دیستروفی عضلانی: گروهی از بیماری‌ها را دربرمی‌گیرد که در اثر تخریب ماهیچه‌ها یا سلول‌های عضلانی دارای شکل غیرعادی ایجاد می‌شود. از لحاظ تخصصی می‌توان گفت که دیستروفی عضلانی میوپاتی محسوب نمی‌شود اما علائم این دو اغلب با یکدیگر همپوشانی دارد از همین رو ممکن است در مراحل ابتدایی پزشک برای تشخیص این که بیماری فرد میوپاتی است یا دیستروفی عضلانی ناچار به معاینه بیمار شود.
تفاوت اصلی بین میوپاتی و دیستروفی عضلانی در این است که در بیماری میوپاتی عضلات به درستی کار نمی‌کنند ولی در بیماری دیستروفی عضلانی، ماهیچه‌های فرد دچار دژنراسیون یا به مرور زمان دچار تخریب و فرسودگی می‌شوند. همچنین بیمار یمیوپاتی می‌تواند در اثر انواع مختلفی از بیماری‌ها ایجاد شود که علاوه بر ایجاد مشکلاتی مربوط به انقباض عضلات، طیف وسیعی از مشکلات جسمی را نیز در بر‌می‌گیرند.
میوپاتی اکتسابی
میوپاتی اکتسابی عمدتاً شامل موارد زیر می‌باشد:
- میوپاتی التهابی / خود ایمنی: این حالت هنگامی رخ می‌دهد که بدن به خود حمله کرده و باعث تخریب ماهیچه‌ها یا ایجاد اختلال در عملکرد عضلات شود. گروهی دیگر از میوپاتی‌های باعث ایجاد التهاب در درون و یا نزدیکی عضلات می‌شوند. برخی از این میوپاتی‌ها شامل پلی‌میوزیت، درماتومیوزیت، سارکوئیدوز، لوپوس و روماتیسم می‌شود.
- میوپاتی سمی: این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که یک سم، دارو و یا ماده تزریقی ساختار یا عملکرد عضلات بدن را مختل کند.
- میوپاتی غدد درون ریز: این نوع از میوپاتی زمانی اتفاق می‌افتد که یک اختلال هورمونی در عملکرد عضلات بدن اختلال و بی‌نظمی ایجاد کند. شایع ترین علل این نوع میوپاتی شامل مشکلات غده تیروئید یا آدرنال می‌باشد.
- میوپاتی عفونی: میوپاتی عفونی وقتی رخ می‌دهد که عفونت مانع از عملکرد صحیح عضلات شود.
- میوپاتی ثانویه به عدم تعادل الکترولیتی: مشکلات الکترولیت مانند بالا و یا پایین بودن بیش از حد سطح پتاسیم بدن می‌تواند در عملکرد عضلات اختلال ایجاد کند.
آیا میوپاتی ارثی است؟
در پاسخ به این سوال می‌توان گفت بله برخی از میوپاتی‌ها ارثی هستند بطوری که اگر کسی دچار میوپاتی وراثتی شود این احتمال وجود دارد که برخی از خواهران و برادران، فرزندان، خواهرزاده‌ها، برادرزاده‌ها و یا سایر اقوام وی نیز به میوپاتی مبتلا شوند. در صورت ابتلا به میوپاتی حتما باید این موضوع را به خانواده خود اطلاع دهید زیرا تشخیص زودهنگام میوپاتی در معالجه به موقع و مراقبت‌های حمایتی بسیار نقش‌آفرین است.
برخی از میوپاتی‌های خاص که مادرزادی یا ارثی محسوب نمی‌شوند نیز ممکن است در نسل‌های بعدی ظاهر شوند بنابراین ممکن است حتی اگر فردی به میوپاتی به ظاهر غیر ارثی نیز مبتلا شده باشد باز هم اعضای خانوادة وی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به میوپاتی قرار دارند.
علائم میوپاتی
به طور کلی میوپاتی باعث ضعف عضلات می‌شود. به شایع‌ترین الگوی ضعف، ضعف پروکسیمال یا مبدایی گفته می‌شود. ضعف پروکسیمال به این معنی است که عضلات موجود در بازوها و پاها به وضوح ضعیف‌تر از عضلات بخش پایینی این اندام‌ها هستند. گاهی اوقات میوپاتی باعث تضعیف عضلات سیستم تنفسی (عضلات کنترل کننده تنفس انسان) می‌شود.
غالباً، وقتی فردی به مدت چندین سال به میوپاتی مبتلا باشد، آتروفی عضلات در وی شروع می‌شود. به عبارتی دیگر نازک شدن و از بین رفتن ماهیچه‌های بدن شده و به تبع آن قدرت عضلات بدن بیشتر تضعیف می‌شود. در اغلب موارد، میوپاتی با تغییر شکل غیرطبیعی استخوان‌ها همراه است زیرا ضعف عضلات مانع از حفظ شکل طبیعی استخوان‌ها می‌شود.
از دیگر علائم میوپاتی می‌توان به خستگی، کمبود انرژی و تشدید ضعف بدن در طول روز یا ضعف پیشرونده همراه با فشار و تقلا اشاره کرد.
چگونه می‌توان میوپاتی را تشخیص داد؟
به طور کلی تشخیص میوپاتی دشوار است. اگر فردی دچار علائم میوپاتی شده باشد باتوجه به برجسته‌تر بودن عائم به احتمال زیاد به یکی از متخصصین مغز و اعصاب یا روماتولوژیست و یا شاید هم هر دو ارجاع داده شود.
آزمایش تشخیصی شامل ارزیابی دقیق جسمی بیمار از جمله معاینه پوست، رفلکس‌‌ها، قدرت عضلات، تعادل و حس وی می‌شود. در چنین مواقعی، پزشک سابقة بیماری فرد را بطور کامل و جامع بررسی می‌کند و از وی در مورد سوابق بیماری سایر اعضای خانواده نیز سوال‌هایی می‌پرسد.
بسته به سابقه پزشکی و نتایج معاینه جسمانی بیمار، تعدادی تست تشخیصی دیگر نیز وجود دارد که ممکن است برای تشخیص بهتر نیاز به استفاده از آنها نیز شود. این آزمایشات شامل آزمایش خون مانند شمارش کامل خون (CBC) و اندازه‌گیری میزان سطح الکترولیت بدن می‌شود. سایر آزمایش‌های خون شامل میزان رسوب‌گذاری و نشست گلبول‌های قرمز (ESR) و آزمایش آنتی بادی ضد هسته‌ای (ANA) است که برای اندازه‌گیری میزان التهاب بدن به کار می‌رود. می‌توان از کراتین کیناز خون برای ارزیابی تجزیه عضلات استفاده کرد. همچنین گاهی ممکن است که نیاز به آزمایش تیروئید، متابولیک و آزمایش غدد درون ریز نیز باشد.
آزمایش دیگری به نام الکترومیوگرافی (EMG) که یک آزمایش الکتریکی است برای ارزیابی عملکرد عضلات از طریق سوزنهایی انجام می‌شود که چندین ویژگی ساختار عضلانی و حرکت بیمار را تشخیص می‌دهد. گاهی، تست‌های بسیار تخصصی همچون بیوپسی عضلانی و آزمایش ژنتیکی نیز می‌تواند به تشخیص انواع خاصی از میوپاتی کمک کند.
درمان میوپاتی
هیچ درمان مؤثری وجود ندارد که بتواند عضلات مبتلا به میوپاتی را بازسازی یا درمان کند. زمانی که یک علت مشخصی مانند مشکل غدد درون ریز وجود داشته باشد اصلاح علت می‌تواند به بهبود علائم میوپاتی کمک کند و یا حداقل می‌تواند از بدتر شدن شرایط پیشگیری کند. غالباً، حمایت سیستم تنفسی جزء اصلی و کلیدی در میوپاتی پیشرفته محسوب می‌شود به گونه‌ای که بتوان تنفس بیمار را در شرایط سالم حفظ کرد.
درمان میوپاتی از طریق فیزیوتراپی
انجام فیزیوتراپی برای افراد مبتلا به میوپاتی بسیار حائز اهمیت است. یکی از علائم اصلی میوپاتی ضعف عضلات است که فقط از طریق فیزیوتراپی می‌توان به درمان و رفع این مشکل کمک کرد. متخصص فیزیوتراپی یک برنامه درمانی خاص و بر حسب نیازهای بیمار تنظیم می‌کند. علاوه بر این، باتوجه به این که فیزیوتراپیست بخوبی می‌داند که چگونه ضعف عضلانی می‌تواند بر روی عملکرد طبیعی عضلات بیمار تأثیر بگذارد لذا ادامه برنامة درمانی فیزوتراپی برای رسیدن به بهترین کیفیت زندگی بسیار مهم است. علائم و بروز مشکلات ناشی از میوپاتی در بین افراد متفاوت است لذا فیزیوتراپیست کمک می‌کند که روند درمانی هر شخص متناسب با مشکلات و اهداف وی باشد. برخی از برنامه‌های درمان میوپاتی با فیزوتراپی عبارتند از:
- افزایش قدرت عضلات
- افزایش انعطاف‌پذیری مفاصل
- بهبود عملکرد فرد
- آموزش مجدد گام برداشتن
- تسکین درد
- کاهش خطر افتادن بر روی زمین
- جلوگیری از انقباض عضلات
- حفظ دامنه تحرک
- حفظ دامنة حرکتی مربوط به عملکرد روزانه
- الکتروتراپی
- آب درمانی
- برنامه‌های تمرینی
- انجام حرکات و تکنیک‌های کششی
انطباق یا تجهیزات لازم:
- در صورت لزوم مراجعه به سایر متخصصین مراقبت‌های بهداشتی
- مشاوره و راهنمایی
فیزوتراپی علائم ثانویه میوپاتی را کاهش می‌دهد
تداوم درمان میوپاتی یا فیزیوتراپی بسیار مهم است. پس از شرکت در برنامه‌های فیزوتراپی، تداوم آن به منظور بهره‌مندی از حداکثر مزایای آن بسیار حیاتی است. ممکن است که متوقف کردن برنامه‌های فیزیوتراپی باعث از دست رفتن قدرت تحرک فرد شود و کسب مجدد آن بسیار دشوار باشد. یک متخصص فیزیوتراپیی مهارت‌های کافی و لازم را برای ادامه درمان بیمار به منظور اطمینان از کسب حداکثر مزایای فیزیوتراپی دارد. در واقع، فیزیوتراپیست بخوبی از مشکلات شما و هرگونه عارضه ثانویة ناشی از آن آگاه است و برای کاهش علائم ثانویه و همچنین تلاش برای رفع مشکلات اصلی تحرک بیمار یکسری اهداف خاص تعیین می‌کند.
گاهی ممکن است که با توجه به علائم، فیزیوتراپیست از روشهای خاص و ویژه مانند الکتروتراپی برای تسکین درد استفاده کند. تمامی روشهایی که فیزوتراپیست بکار می‌برد کاملا مبنای علمی دارند و درد درمان میوپاتی بسیار موثرند. در حقیقت، متخصص فیزیوتراپی از تکنیک‌ها و روشهایی برای تسکین درد و علائم میوپاتی استفاده می‌کند که هیچ متخصص و پزشک دیگری اشرافی بر آنها ندارد.
فیزوتراپی به حفظ دامنه تحرک و استقلال بیمار کمک می‌کند
فیزیوتراپیست بخوبی درک می‌کند که یکی از نیازهای افراد مبتلا به میوپاتی داشتن تحرک و استقلال تا حد ممکن است. در واقع، فیزوتراپیست به دنبال بهبود کیفیت و پیشرفت بیمار در کسب توانایی‌هایش است. فیزیوتراپیست یکسری برنامه‌های مخصوص تمرنی و یا کششی به شما آموزش می‌دهد که به حفظ انعطاف‌پذیری مفصل، قدرت عضلات و استقلال کمک می‌کند.
به کمک فیزیوتراپی می‌توانید به اهداف تحرکی خود حتی راه رفتن دست یافت. اگر اهداف شما واقع بینانه باشد فیزوتراپیست در راستای رسیدن به همین اهداف به شما کمک خواهد کرد. اگرچه ممکن است که روند درمانی در ابتدا با تمرکز بر روی بهبود قدرت هسته شروع شود اما به تدریج به سراغ موارد پیشرفته‌تری مانند راه رفتن به کمک فیزوتراپیست و سپس راه رفتن به کمک ابزارهای کمکی همچون عصا و غیره می‌رود. این امر به شما کمک می‌کند تا وابستگی کمتری به دیگران داشته باشید و به تنهایی از پس مشکلات خود برآیید.
همچنین ممکن است که فیزیوتراپیست بر روی حمل وسایل نیز با شما کار کند تا قدرت استقلال خود را بهبود بخشید. در واقع، فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا راه‌های انجام کارهای شخصی با بیشترین ضریب امنیت را یاد بگیرید و در این زمینه نیازی به دیگران نداشته باشید.
در صورت لزوم ممکن است فیزیوتراپیست برنامه‌های تمرینی خود را به همراه تکنیک‌های آموزشی را به خانواده یا اطرافیان بیمار آموزش دهد تا در فواصل بین جلسات بتوانید در منزل نیز روند فیزوتراپی را ادامه دهید. از این طریق می‌توانید بیشترین استفاده را از مزایای برنامه درمانی خود داشته باشید.
پیش آگهی
در مجموع می‌توان گفت که میوپاتی مادرزادی با گذشت زمان بدتر و یا تثبیت می‌شود و معمولاً نمی‌توان از آن انتظار بهبودی داشت. میوپاتی‌هایی که مادرزادی نیستند مانند میوپاتی‌های عفونی، متابولیک یا سمی ممکن است به محض کنترل علت اصلی آن بهبود پیدا کنند.
درک صحیح از شرایط خاص خود برای کسب بهترین نتیجة ممکن بسیار مهم است. اگر دچار نوعی میوپاتی هستید که انتظار نمی‌رود بهبود یابد باید به مواردی از قبیل آتروفی، زخم‌های فشاری (زخم بستر) و همچنین تداوم شرکت در برنامه‌های فیزیوتراپی توجه خاصی داشته باشید تا بتوانید کارآیی خود را به بهترین وجه ممکن بدست آورید.
