درمان کودکان مبتلا اختلال طیف اوتیسم (ASD) بسته به سن و سطح ارتباطی و توانایی کلی کودک متفاوت خواهد بود. گفتاردرمانگرها به درمان، پشتیبانی و مراقبت از کودکانی می‌پردازند که از نظر ارتباطی با مشکل روبرو هستند. آن‌ها همچنین برای کودکانی که در خوردن، آشامیدن و بلع مشکل دارند معالجه، پشتیبانی و مراقبت‌های لازم را ارائه می‌دهند.
گفتاردرمانگرها ممکن است از طیف گسترده‌ای از مداخلات، تکنیک‌ها و ابزارهای مختلف استفاده کنند. به عنوان مثال، آن‌ها ممکن است بازی‌هایی را طراحی کنند که در برقراری ارتباط با دیگران به این کودکان کمک کند و یا اینکه می‌توانند به کودکان غیر کلامی نحوه برقراری ارتباط با دستگاه‌های الکترونیکی یا سیستم‌های امضای دستی را آموزش دهند.
اختلال طیف اوتیسم چیست؟
اختلال طیف اوتیسم (ASD) یک ناتوانی رشدی است که می‌تواند باعث ایجاد چالش‌های مهم اجتماعی، ارتباطی و رفتاری کودک شود. اصطلاح “طیف” به طیف گسترده‌ای از علائم، مهارت‌ها و سطح اختلالی که افراد مبتلا به اوتیسم می‌توانند داشته باشد اشاره دارد.
اوتیسم به روش‌های مختلفی روی افراد تأثیر می‌گذارد و شدت آن می‌تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. مبتلایان به اوتیسم یک سری علائم مشترک، مانند مشکلات در تعامل اجتماعی از خود نشان می‌دهند اما تفاوت‌هایی در زمان شروع علائم، میزان شدت آن‌ها، تعداد علائم و همچنین مشکلات دیگر وجود دارد. علائم و شدت آن‌ها می‌تواند با گذشت زمان تغییر کند.
علائم رفتاری اوتیسم اغلب در اوایل رشد ظاهر می‌شود. بسیاری از کودکان تا 12 الی 18 ماهگی یا زودتر علائم خود را نشان می‌دهند.
اوتیسم چگونه بر ارتباطات تأثیر می‌گذارد؟
كودكان مبتلا به بیماری اوتیسم معمولاً در خود فرو می‌روند و به نظر می‌رسد كه در یك دنیای خصوصی قرار دارند كه در آن توانایی محدودی در برقراری ارتباط و تعامل موفقیت‌آمیز با دیگران دارند. کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است در ایجاد مهارت‌های زبانی و درک آنچه دیگران به آن‌ها می‌گویند دچار مشکل شوند. همچنین این کودکان اغلب در برقراری ارتباط غیر کلامی از جمله حرکات دست، تماس چشمی و بیان صورت مشکل دارند.
توانایی کودکان مبتلا به اوتیسم در برقراری ارتباط و استفاده از زبان به رشد فکری و اجتماعی آن‌ها بستگی دارد. برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است نتوانند با استفاده از گفتار یا زبان ارتباط برقرار کنند و برخی ممکن است مهارت گفتاری بسیار کمی داشته باشند. بعضی از آن‌ها ممکن است واژگان غنی داشته باشند و بتوانند با جزئیات کامل در مورد موضوعات خاص صحبت کنند. بسیاری از آن‌ها با معنی و ریتم کلمات و جملات مشکل دارند. همچنین ممکن است نتوانند زبان بدن و معانی تون‌های مختلف صوتی را درک کنند. در مجموع، این مشکلات بر توانایی کودکان مبتلا به اوتیسم در تعامل با دیگران، به ویژه افراد همسن خودشان تأثیر می‌گذارد.
در زیر چند الگوی استفاده از زبان و رفتارهایی که اغلب در کودکان مبتلا به اوتیسم مشاهده می‌شود، آورده شده است.
کلام تکراری یا سخت
در بیشتر موارد، کودکان مبتلا به اوتیسم که می‌توانند صحبت کنند، چیزهایی را می‌گویند که معنایی ندارد و یا به گفتگوهایی که با دیگران دارند ارتباطی ندارد. به عنوان مثال، یک کودک ممکن است بین یک مکالمه که به اعداد مربوط نمی‌شود، یک تا پنج را مدام بشمارد. یا کودک ممکن است به طور مداوم کلماتی را که شنیده است تکرار کند مشکلی به نام اکولالیا. اکولالیای فوری زمانی اتفاق می‌افتد که کودک کلماتی را که شخص دیگری تازه گفته است، تکرار کند. به عنوان مثال، کودک ممکن است یک سوال را با پرسیدن همان سوال پاسخ دهد. در اکولالیای با تأخیر، کودک کلماتی را که قبلا شنیده تکرار می‌کند. برای مثال کودک ممکن است زمانی که می‌خواهد چیزی بنوشد بگوید “آیا شما می‌خواهید چیزی بنوشید؟”. برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم با صدای بلند یا با حالت آواز خواندن صحبت می‌کنند یا از گفتاری شبیه روبات استفاده می‌کنند. سایر کودکان ممکن است از عبارات معمولی و پیش پا افتاده برای شروع مکالمه استفاده کنند. به عنوان مثال، کودک ممکن است بگوید، “نام من تام است”، حتی وقتی با دوستان یا خانواده صحبت می‌کند. بعضی از کودکان نیز ممکن است آنچه را که در برنامه‌های تلویزیونی یا تبلیغات می‌شنوند تکرار کنند.
علایق محدود و توانایی‌های استثنایی
برخی از کودکان ممکن است بتوانند یک مونولوگ عمیق درباره موضوعی که مورد علاقه آن‌هاست ارائه دهند، حتی اگر نتوانند یک مکالمه دو طرفه در مورد همان موضوع انجام دهند. برخی دیگر استعداد موسیقی یا توانایی زیادی برای حساب کردن و انجام محاسبات ریاضی داشته باشند. تقریباً 10 درصد از کودکان مبتلا به اوتیسم مهارت‌های “ساوان” یا توانایی‌های بسیار بالایی را در زمینه‌های خاص مانند حفظ کردن، محاسبه تقویم، موسیقی یا ریاضی نشان می‌دهند.
رشد نابرابر زبان
بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم مهارت‌های گفتاری و زبانی خود را توسعه می‌دهند اما نه تا یک سطح عادی از توانایی و پیشرفت آن‌ها معمولاً ناهموار است. به عنوان مثال، آن‌ها ممکن است تعداد زیادی واژه را در زمینه خاصی که به آن علاقه دارند خیلی سریع یاد بگیرند. بسیاری از کودکان حافظه خوبی برای اطلاعاتی دارند که فقط که شنیده یا دیده‌اند. برخی ممکن است بتوانند کلمات را قبل از پنج سالگی بخوانند، اما ممکن است آنچه را که خوانده‌اند درک نکنند. آن‌ها اغلب به صحبت‌های دیگران پاسخ نمی‌دهند و حتی ممکن است به شنیدن نام خودشان نیز واکنشی نشان ندهند. در نتیجه، برخی اوقات به اشتباه تصور می‌شود که این کودکان مشکل شنوایی دارند.
مهارت ضعیف در مکالمه غیر کلامی
كودكان مبتلا به اوتیسم معمولاً قادر به استفاده از حرکات، مانند اشاره به اشیاء، براي منتقل کردن مفهوم سخن خود نيستند. آن‌ها غالباً از تماس چشمی اجتناب می‌كنند كه ممکن است باعث شود آن‌ها بی‌‍ادب، بی‌علاقه یا بی‌توجه به نظر برسند. بدون حرکات معنی‌دار و یا مهارت‌های غیرکلامی دیگر برای تقویت مهارت‌های زبان شفاهی، بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم از تلاش برای ابراز احساسات، افکار و نیازهای خود ناامید می‌شوند. آن‌ها ممکن است ناامیدی خود را از طریق طغیان‌های صوتی یا سایر رفتارهای نامناسب نشان دهند.
گفتار درمانی کودکان مبتلا به اوتیسم
اگر پزشک مشکوک شود کودک شما مبتلا به اوتیسم یا ناتوانی رشدی دیگری است، معمولاً کودک را به متخصصان مختلفی از جمله آسیب شناس گفتار- زبان ارجاع می‌دهد. متخصص گفتار- زبان یک متخصص بهداشت است که برای معالجه افراد مبتلا به اختلالات صدا، گفتار و زبان آموزش دیده است. آسیب شناس گفتار- زبان ارزیابی جامعی را از توانایی کودک در برقراری ارتباط انجام می‌دهد و یک برنامه درمانی مناسب را برای او طراحی می‌کند. علاوه بر این، آسیب شناس گفتار- زبان ممکن است برای اطمینان از نرمال بودن شنوایی کودک یک آزمون شنوایی نیز برای او درخواست کند.
اهداف مشترک ممکن است شامل بهبود زبان گفتاری، یادگیری مهارت‌های غیر کلامی مانند علائم یا حرکات، یا یادگیری ارتباط با استفاده از یک روش جایگزین (مانند تصویر یا فناوری) باشد. نمونه‌هایی از مهارت‌هایی که ممکن است گفتاردرمانگر بر روی آن کار کند عبارتند از:
- تقویت عضلات دهان، فک و گردن
- ایجاد صداهای واضح‌تر
- تطبیق احساسات با بیان صحیح صورت
- درک زبان بدن
- پاسخ به سؤالات
- تطبیق یک تصویر با معنی آن
- استفاده از یک برنامه گفتاری در iPad برای تولید کلمه صحیح
- تعدیل تون صدا
بهبود مهارت‌های ارتباطی کودکان
آموزش كودكان مبتلا به اوتیسم برای بهبود مهارت‌هاي ارتباطی براي كمك به آن‌ها در رسیدن به توانايي كامل خود ضروری است. روش‌های مختلفی برای این کار وجود دارد اما بهترین برنامه درمانی در اوایل دوره کودکستان شروع می‌شود و متناسب با سن و علایق کودک خواهد بود. این روش درمانی هم باید به رفتار و مهارت‌های ارتباطی کودک توجه کند و هم به طور منظم عملکردهای مثبت کودک را تقویت کند. بیشتر کودکان مبتلا به اوتیسم به برنامه‌های کاملاً ساختاریافته و تخصصی پاسخ می‌دهند. والدین یا مراقبان اولیه و همچنین سایر اعضای خانواده باید در برنامه درمانی شرکت کنند تا تبدیل به بخشی از زندگی روزمره کودک شود.
بهبود مهارت گفتار و زبان
برای برخی از کودکان خردسال مبتلا به اوتیسم، بهبود مهارت گفتاری و زبانی یک هدف واقعی از درمان است. والدین و مراقبان می‌توانند با توجه زودهنگام به پیشرفت زبان کودک، شانس او را برای رسیدن به این هدف افزایش دهند. درست همانطور که کودکان نو پا قبل از راه رفتن یاد می‌گیرند که چهار دست و پا راه بروند، این کودکان نیز قبل از شروع به استفاده از کلمات، باید مهارت‌های پیش زبانی را در خود تقویت کنند. این مهارت‌ها شامل استفاده از تماس چشمی، حرکات، حرکات بدن، تقلید و نامفهوم سخن گفتن و سایر تلفظ‌های صوتی برای کمک به آن‌ها در برقراری ارتباط است. کودکانی که فاقد این مهارت‌ها هستند ممکن است توسط یک آسیب شناس گفتار- زبان ارزیابی و تحت درمان قرار بگیرند تا از تاخیر در رشد بیشتر جلوگیری شود.
برای کودکان مبتلا به اوتیسم که کمی بزرگتر هستند، آموزش ارتباطی مهارت‌های اساسی گفتار و زبان مانند کلمات و عبارات منفرد را آموزش می‌دهد. آموزش پیشرفته بر روشی که زبان می‌تواند در جهت دستیابی به یک هدف به کار برود، از جمله یادگیری مکالمه با شخص دیگر، که شامل ماندن در موضوع و رعایت نوبت در صحبت کردن است، تأکید می‌کند.
زبان اشاره
برخی از کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است هرگز نتوانند مهارت گفتاری و زبانی خود را توسعه ندهند. برای این کودکان، هدف از درمان ممکن است یادگیری برقراری ارتباط با استفاده از حرکاتی مانند زبان اشاره باشد. برای سایر کودکان، هدف ممکن است برقراری ارتباط از طریق سیستم نمادین باشد که در آن از تصاویر برای انتقال افکار استفاده می‌شود. سیستم‌های نمادین می‌توانند از تابلوهای تصویری یا کارت‌ها گرفته تا دستگاه‌های الکترونیکی پیشرفته که گفتار را از طریق استفاده از دکمه‌ها تولید می‌کنند، استفاده کند تا موارد یا عملکردهای متداول را ارائه دهد.
چالش‌های غذا خوردن
برخی از گفتاردرمانگرها بطور ویژه برای رفع چالش‌های غذا خوردن و بلع در کودکان مبتلا به اوتیسم آموزش دیده‌اند. آن‌ها می‌توانند مسئله خاصی را که شخص با آن سر و کار دارد ارزیابی کرده و برنامه‌های درمانی را برای بهبود چالش‌های مربوط به تغذیه کودک ارائه دهند.
