انسانها برای زندگی، کار و ارتباط با یکدیگر در گروههای جمعی تکامل یافتهاند. به همین دلیل، مؤلفه حمایت اجتماعی که در روش گروه درمانی گنجانده شده است، عنصری کلیدی در اثربخشی این درمان است. بر خلاف درمانهای انفرادی، در گروه درمانی از قدرت جامعه استفاده میشود و فرصتهایی را برای پذیرش خود فرد و رشد او فراهم میکند که دستیابی به آنها بهتنهایی و با درمان انفرادی دشوار است. در حقیقت، از گروه درمانی معمولاً در کنار درمان انفرادی، بهعنوان یک درمان مداخلهای مکمل استفاده میشود.
گروه درمانی چه بهتنهایی و چه همراه با شکل دیگری از درمان استفاده شود، طی چندین دهه تحقیقات ثابت کرده است که پیشرفتهای قابل مقایسهای را برای طیف وسیعی از مسائل ازجمله لجبازی و کمتحملی کودکان ایجاد میکند. در این پست، نگاهی میاندازیم به اینکه چرا گروه درمانی چنین تأثیرات خوبی را به همراه دارد و چگونه میتواند به کودکان و نوجوانان در مقابله با مشکلات و مسائل دشوارشان کمک کند.
چرا کودکتان لجبازی میکند؟
دلایل احتمالی:
نداشتن مهارتهای ارتباطی (بیان احساسات)
یک کودک ممکن است به خاطر اینکه قادر نیست احساسات و نیازهای خود را به خوبی بیان کند، لجباز یا سرسخت به نظر برسد. چنین نقصی در ارتباطات میتواند به شدت نادیده گرفته شود. یک مراقب یا درمانگر باید بتواند نحوهی ارتباط کودک را بهتر درک کند.
ناتوانی در درک (کلمات یا محیط خود)
کودکان دارای مشکل لجبازی و کم تحملی (عمدتاً کودکانی که دچار تأخیر در رشد و ادراک هستند)، ممکن است درک ضعیفی داشته باشند یا در مهارتهای دریافتی مشکل پیدا کنند. این یکی دیگر از انواع ناتوانی در مهارتهای ارتباطی است. مهارتهای دريافتي زبان برای ارتباطات کلی بسیار مهم و ضروری هستند.
تفاوتها / مسائل حسی
برخی از کودکانی که در رشد و ادراک تأخیر دارند، ممکن است نیازهای حسی متفاوت و خاصی داشته باشند که برای آنها اصرار میورزند.
استقلالطلبی
کودکان، با کسب مهارتهای مختلف، بهتدریج خواهان آزادی و استقلال بیشتری میشوند.
سایر دلایل
چند دلیل احتمالی دیگر برای لجبازی کودک وجود دارد که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- عدم تمایل به پایان دادن به یک کار (ممکن است به دلیل مسائل حسی، وسواس یا عدم آمادگی برای پایان دادن به کار)
- درک نادرست از نشانههای اجتماعی (علامتهای کلامی و غیرکلامی که برای راهنمایی و تفهیم مکالمات با دیگران استفاده میشود. مثل زبان بدن، حجم صدا و…) و موقعیتهای اجتماعی (لجبازی به این خاطر دیده میشود که کودک قادر به خواندن و درک نشانههای اجتماعی نیست که برای آنها لازم است که کودک انعطافپذیر باشد و یا رفتار یا وظیفهای را تغییر میدهد).
- یک کار برای او بیشازحد دشوار باشد (این مسئله منجر به سرخوردگی او میشود که میتواند به صورت تسلیم شدن کودک از کار موردنظر و یا لجبازی کردن نسبت به آن دیده شود)
- ممکن است حوصله و توجه کافی برای انجام یک کار را نداشته باشد (بنابراین ناامید میشود و ممکن است سرپیچی یا سرسختی از خود بروز دهد)
پس از درک دلایل لجبازی کودک – یک “چرا ” – ایجاد میشود، اینکه چرا کسی باید این رفتار را با روش خاصی کنترل و مدیریت کند.
چرا گروه درمانی تأثیر خیلی خوبی دارد؟
موفقیت گروه درمانی، بر اساس دینامیک اجتماعی قوی است که در طول جلسات گروهی به صورت بازی تمرین میشود. شرکتکنندگان تحت هدایت یک متخصص گروه درمانی مجرب و آموزشدیده، فضایی امن و باز را برای بحث در مورد تنازعات فردی خود و درخواست ایدهها و حمایت اجتماعی از دیگر اعضای گروه ایجاد میکنند. اگر گروهی به خوبی مدیریت شود، در آن به همه افرادی که با مشکل مشابه دست و پنجه نرم میکنند، رسیدگی میشود. اعضای گروه با ارائه راهحلهای ممکن برای مشکلاتی که سایر اعضای دارند، بهعنوان حل کننده مشکلات عمل میکنند. آنها همچنین بهعنوان یک شبکه پشتیبانی داخلی عمل میکنند. گروه درمانی به ویژه برای کودکان و نوجوانان بزرگتر که ممکن است در مشاوره گرفتن از بزرگسالان بیشتر تردید و عدم تمایل داشته باشند، مکانی را ایجاد میکند تا از همسالان خود که دچار مشکلات مشابه هستند چیزهایی را یاد بگیرند.
کودکان و نوجوانان چگونه میتوانند از گروه درمانی بهره لازم را ببرند؟
گروه درمانی مزایای بسیاری دارد. در اینجا به شش مزیتی که گروه درمانی ارائه میدهد اشاره شده است:
- جلب رضایت از سوی همسالان – به ویژه برای کودکان و نوجوانانی که با مشکلات رفتاری یا روانی روبرو هستند، پذیرش توسط همسالان ممکن است چیزی باشد که آنها به ندرت تجربه کردهاند. شرکت در جلسات گروه درمانی به آنها فرصتی میدهد تا اعتبار اجتماعی و پشتیبانی را که ممکن است در محیط خانه و مدرسه آنها نداشته باشند، تجربه کنند.
- تقویت مهارتهای اجتماعی – وقتی که درمانگر آموزش لازم را میدهد و از تعاملات اجتماعی سالم الگو میگیرد، اعضای گروه فرصت دارند تا مهارتهای تازه آموخته شده را در فضایی امن به کار گیرند و عملی کنند. به خصوص کودکانی که سازگاری اجتماعی خوبی ندارند، از این جنبه از گروه درمانی بهرهی خوبی میبرند.
- بهبود مهارتهای گوش دادن فعال یا حمایتی و مهارت همدلی – وقتی که اعضای گروه تجربیات خود را به اشتراک میگذارند، سایر اعضا یاد میگیرند که چگونه به یک شنونده فعال و حمایتی تبدیل شوند. وقتی همسالان مشکلات خود را در گروه به اشتراک میگذارند، میتوانند مهارتهای همدلی را بیاموزند و تمرین کنند.
- درک اینکه تنها نیستند- کودکان و نوجوانان میتوانند به شدت خودانتقادگر باشند. برای جوانانی که با چالشهای حادی در زندگی روبرو هستند، احساس تنهایی و انزوای اجتماعی شایع است. گروه درمانی به آنها نشان میدهد که دیگران نیز دچار چنین مشکلاتی میشوند.
- دسترسی به یک شبکه پشتیبانی- برای کودکان و نوجوانانی که مشکل دارند، گروه درمانی یک شبکه پشتیبانی حاضر و آماده ارائه میدهد. جلسات گروه درمانی میتواند یک راه نجات برای کودکانی باشد که دسترسی ضعیفی به دیگر محیطهای حمایتی دارند. اعضای گروه یاد میگیرند که تجربیات یکدیگر را تأیید کرده و پیشنهادات خلاقانهای برای کمک به حل مشکلات همسالان خود ارائه دهند.
- تمرین کردن باعث میشود تا کار عالی شود- جلسات گروهی مکانی ایده آل برای تمرین آنچه در درمان یاد میگیرند فراهم میکند. از طریق تمرینات نقش بازی کردن (نمایش)، اعضای گروه میتوانند قبل از استفاده از آنها در زندگی روزمره، استراتژیها و مهارتها را در فضای امن گروه به کار بگیرند.
فعالیتهای گروه درمانی برای کودکان
گروه درمانی میتواند برای کودکان سرگرم کننده و مفید باشد. در اینجا هفت ایده آسان و مؤثر برای فعالیتهای گروه درمانی آورده شده است که میتوانید در تمرینات خود استفاده کنید.
- بازی بشین/پاشو – با این فعالیت، شما جملهای را بیان میکنید که میتواند در مورد هر یک از افراد گروه صادق باشد یا نباشد. شما به هر یک از اعضای گروه دستوری میدهید که اگر آن جمله (چیزی که بیان میکنید) در مورد آنها صدق میکند بایستند، یا اگر این جمله در مورد آنها صادق نباشد بنشینند. اگر همه بلند شوند، گروه برای یک مدتزمان کوتاه و پنج ثانیهای جشن میگیرند و میرقصند! این کار برای شکستن یخ کلاس، بالا بردن پویایی سالم در گروه و یادگیری اطلاعاتی در مورد سایر افراد گروه بسیار مناسب است.
- بازی گروهی سیب زمینی داغ – درست مانند بازی محبوب کودکان به نام “سیب زمینی داغ “، این بازی لذتبخش و آموزنده است. وقتی موسیقی پخش میشود و سیب زمینی دست به دست میشود، بچهها معمولاً بسیار هیجان زده میشوند. هنگامی که موسیقی متوقف میشود، فردی که سیب زمینی را در دست گرفته است چیزی درباره خود به اشتراک میگذارد. اطلاعات به اشتراک گذاشته شده میتواند از موضوع مشخص شده برای آن روز باشد.
- دنبال کردن خط و کشیدن شکل – در این فعالیت، به هر کودک یک تکه کاغذ بزرگ و سایز بدن داده میشود. هر یک از اعضای گروه به نوبت روی کاغذ خود دراز میکشند درحالیکه سایر اعضای گروه به ترسیم طرح کلی او همکاری میکنند. هنگامی که همه افراد طرح کلی را ترسیم کردند، کودکان به نوبت در مورد سایر اعضای گروه در طرح کشیده شدهی خود عبارتی زیبا مینویسند. این یک فعالیت عالی برای تقویت خویشتن پذیری است.
- زمین بازی بادی با مانع -یک زمین کوچک و ایمن برای بچههای گروه تهیه کنید. گروه را به چند تیم تقسیم کنید. وقتی بچهها در حال عبور از این زمین هستند، باید بدون رها کردن دستان هم، یکدیگر را بگیرند. اگر زنجیره شکسته شود، آن تیم باید دوباره از ابتدا شروع کند. این فعالیت برای آموزش کار گروهی و تنظیم احساسات بسیار مناسب است.
- نقاشی دیواری با موضوع دوستی- هنگامی که کودکان وارد جلسه میشوند، درمانگر بنر کاغذی بزرگی را نصب میکند که روی آن نوشته شده است “یک دوست واقعی … است “. در طول جلسه، هر عضو از گروه باید پاسخ خود را برای کامل کردن این جمله بدهد. پس از آنکه همه جواب خود را دادند، بچهها به نوبت پاسخ خود را به اشتراک میگذارند.
- تمرین داخل و بیرون جعبه –هرکسی یک وجه خاصی از خود را به دنیای خارج نشان میدهند و قسمت دیگری را مخفی نگه میدارند. این فعالیت به کودکان این فرصت را میدهد که به طور مشخص همهی وجههای خود را نشان دهند. برای شروع، درمانگر به همه یک جعبه مقوایی کوچک میدهد. بچهها قسمت بیرونی جعبه را با جنبههایی از خود که به دیگران نشان میدهند تزئین میکنند، درحالیکه داخل جعبه را با چیزهایی در مورد خود که احساس میکنند بیشتر با خود واقعیشان هماهنگ است، تزئین میکنند.
- ترس در کلاه- از این فعالیت در گروهی استفاده کنید که از قبل به خوبی شناخت نسبت به آنها پیدا کردهاید. به هر یک از اعضای گروه دستور دهید بیشترین ترس خود را روی یک تکه کاغذ کوچک بنویسند و آن را در یک کلاه بیندازند. سپس اعضای گروه به نوبت ترس را از کلاه بیرون میآورند و آن را با صدای بلند میخوانند. سپس آنها سعی میکنند با موفقیت حدس بزنند که ترس متعلق به کیست.
تأثیر کار گروهی بیشتر از کار انفرادی است. برای کودکان و نوجوانان، گروه درمانی یک احساس قوی اجتماع را در بین کسانی که با چالشهای مشابهی مواجه هستند، تقویت میکند. وقتی کودکان چیزهای در مورد یکدیگر یاد میگیرند، مهارتهای اجتماعیشان تقویت شده و اعتماد به نفس جدیدی در آنها ایجاد میشود که ناشی از درک این موضوع است که آنها در تنازعات و مشکلات خود تنها نیستند. مزایای گروه درمانی آن را به یکی از ضروریترین مداخلات بهداشت روانی برای کودکان تبدیل کرده است که امروزه بسیار از آن استفاده میکنند.
نکاتی برای والدین
در اینجا نه نکته برای کمک به مقابله با لجبازی یا رفتارهای ناسازگاری کودکان گفته شده است:
حق انتخاب بدهید
این جنبه مهمی است که به تقویت مهارتهای ارتباطی نیز کمک میکند.
آمادهسازی کنید (برای به سرانجام رساندن یک کار)
آمادگی میتواند بسیاری از لجبازیها و رفتارهای ناسازگاری را در فرزند شما کاهش دهد.
فرصت دهید
در طول روز به فرزندتان فرصتی برای داشتن آزادی و استقلال (در طول فعالیتهای روزمره) بدهید.
البته این کار میتواند برای والدین پرمشغله بسیار دشوار باشد، بااینحال، مشخص کردن فعالیتهایی که کودک میتواند بهتنهایی یا با حداقل کمک انجام دهد باید در بین فعالیتهایی که کودک باید به سمت بزرگسالی سوق یابد، برنامهریزی شود.
همچنین میتوانید در بین روز زمانهایی را اختصاص دهید و به کودک اجازه دهید فعالیتی را مطابق میل خود با حداقل راهنمایی یا کمک بزرگسالان انجام دهد. این فعالیت میتواند یک پازل یا بلوک خانهسازی مورد علاقهی کودک یا صرفاً یک فعالیت سریع حرکتی مانند دوچرخهسواری باشد.
با کودک (از قبل) در مورد کارها یا فعالیتها صحبت کنید که راهنماییهایی در مورد آنها خواهید کرد در مقابل آنهایی که راهنمایی در مورد آنها نخواهید کرد.
(از قبل) با کودک در مورد وظایف یا فعالیتهایی که هدایت میشوند در مقابل آنهایی که هدایت نمیشوند صحبت کنید.
تشویق
تشویق باید زمانی انجام شود که کودک فعالیتی را به خوبی دنبال کنند. پیگیری و تکمیل یک وظیفه و کار باید اهمیت داده شود. این کار به کودک این امکان را میدهد که یاد بگیرد که والدین و بزرگسالان چه انتظاراتی برای انجام وظایف دارند. تشویق کردن همچنین آرام آرام توجه کودک را به انجام وظایف جلب میکند.
البته باید در مورد طول وظیفهای که قرار است توسط کودک انجام شود، احتیاط شود. این موضوع باید به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گیرد.
اغلب کودک را مورد تشویق و ستایش قرار دهید
کودکی که وظایفش را دشوار میداند یا در برقراری ارتباط ناتوان است – هنوز هم دارد مهارتهای جدید را به آرامی یاد میگیرد – اغلب ستایش و تشویق کردن برای او بسیار مهم است. حتی کوچکترین موفقیتها نباید نادیده گرفته شوند. این بدان معناست که بزرگسالان باید به مهارتهای کودک توجه کنند و تا آنجا که ممکن است از تلاش کودک آگاه باشند.
برای کودکانی که مهارتهای پیشرفتهتری دارند، تشویق باید به موقع و برای گروهی از رفتارهای خوب او صورت بگیرد (نه بعد از هر کار کوچک یا بخشی از یک کار).
انتظاراتتان واقعبینانه باشد
انتظار بیشازحد در مورد مهارت کودک میتواند سرخوردگی و لجبازی یا رفتار ناسازگاری را در او افزایش دهد. با مهارت فعلی کودکتان آشنا شوید و به او اجازه دهید تا سرعت یادگیری خود را افزایش دهد.
یک ایدهی شفاف و روشنی از این انتظارات داشته باشید. در صورت لزوم از تصاویر بصری برای نشان دادن انتظارهایی که از رفتارها یا حتی وظایف فرزندتان دارید، استفاده کنید.
قوانین
یک سری قوانین ساده وضع کنید – اینکه چه چیزی را باید اول انجام داد (در مقابل بعدی)، چه کاری باید به اتمام برسد (در مقابل اینکه هر چه که کودک بخواهد میتواند انجام دهد)، چه کارهایی را میتواند به طور مستقل انجام دهد (در مقابل نیاز به کمک یا نظارت بزرگسالان). اینها میتواند به هدایت کردن بهتر کودک کمک کند.
ثابت قدم و قاطع باشید
قاطع بودن در قوانین، انتظارات، تشویق، امری مهم در مهارتهای یادگیری یک کودک، آزمایش محدودیتهای مهارتهای خود و دیگران هستند.
یک روال را دنبال کنید
داشتن یک روال در طول روز یا برای انجام وظایف میتواند به کودکان مبتلا به مشکلات حسی یا آنهایی که در حال یادگیری مهارتهای دریافتی هستند، کمک کند.
اگر این 9 نکته را با دقت دنبال کنید، کودک دچار تأخیر رشدی تان میتواند محیط اطراف را بهتر بشناسد و با آن برخورد کند. اگرچه، نیازهای فردی خاص هر کودک باید مورد توجه قرار گیرد و برطرف شود. صحبت کردن با درمانگر و یا مربی گروه درمانی کودکتان، امری ضروری و مهم است.