تمرینات بینایی در کودکان بیش فعال (ADHD) چگونه انجام میشود؟

آیا فکر می‌کنید علائم بیش فعالی فرزند شما ممکن است نتیجه یک مشکل بینایی باشد؟ برای فهمیدن، یک ارزیابی بینایی عملکردی را برنامه‌ریزی کنید. اگر مشخص شود که این مشکل در واقع مربوط به بینایی است، بر اساس نیازهای منحصر به فرد خود کودک، یک برنامه بینایی درمانی سفارشی ارائه می‌شود. بینایی درمانی مجموعه‌ای شخصی از لنزها و تمرینات توسعه بینایی است که عملکردهای بینایی را بهبود می‌بخشد و تقویت می‌کند و مغز را برای تفسیر دقیق‌تر ورودی بصری آموزش می‌دهد. این معمولاً با فیزیوتراپی مقایسه می‌شود، اما برای چشم‌ها.

اختلالات بینایی و بیش فعالی 

اختلالات بینایی گاهی اوقات علائم اختلال نقص توجه را تقلید می‌کنند. در بعضی موارد، کودکان به نادرست مبتلا به بیش فعالی تشخیص داده می‌شوند و از آنجا که مشکلات بینایی مانند نارسایی همگرای چشم ریشه اصلی مشکلات هستند، شروع به مصرف دارو می‌کنند. یک مطالعه اخیر نشان داد که کودکان مبتلا به مشکلات بینایی دو برابر بیشتر از همسالان خود دچار بیش فعالی می‌شوند و پرستاران مدرسه توجه و رفتار ضعیف را به مشکلات بینایی در کلاس نسبت نمی‌دهند. این مطالعه نشان می‌دهد، مانند  بیش فعالی، مشکلات بینایی باعث می‌شود که کودکان نتوانند کارهای مدرسه را به موقع به پایان برسانند یا توجه کنند. برخی از محققان فکر می‌کنند که مشکلات بینایی بر “عملکرد اجرایی”، فرایندهای شناختی درجه بالاتر که برای برنامه‌ریزی، توجه و سازماندهی زمان و مکان استفاده می‌شود، کودکان تأثیر می‌گذارد.

وقتی می‌خوانیم، چشمانمان همگرا می ‌شوند تا در همان نقطه صفحه تمرکز کنند. اگر چشم ما به درستی کار نکند، تمرکز خود را از دست می‌دهیم و مطالبی را که می‌خوانیم فراموش می‌کنیم. کلمات تار به نظر می‌رسند. به دلیل خستگی چشم از مشکلات بینایی، کودکان از خواندن بیزارند. وقتی از آنها بخواهند که بخوانند، آشفته یا دستپاچه می‌شوند. بسیاری از آنها در کلاس یا در زمان انجام تکالیف بازی می‌کنند. ناامیدی آنها در واقع می‌تواند منجر به اضطراب و افسردگی شود.

بیشتر مدارس و متخصصان اطفال غربالگری بینایی را انجام می‌دهند. کودکان حروف یا نمادها را روی نمودار اسنلن می‌خوانند. در صورت تشخیص کمبود، معمولاً عینک طبی تجویز می‌شود. با این وجود، بینایی عملکردی به چیزی بیش از حدت بینایی بستگی دارد. چشمان ما باید با هم کار کنند تا بر روی یک شی ثابت متمرکز شوند، یک شی متحرک را دنبال کنند یا برای یافتن یک شی در محیط جستجو کنند.

وقتی خواندن غیر قابل تحمل می‌شود

کودکانی که مشکل بینایی دارند معمولاً برای فرار از وظیفه از خواندن پرهیز می‌کنند یا رفتارهای منفی از خود نشان می‌دهند. تلاش اضافی مورد نیاز برای تمرکز و پردازش اطلاعات بصری ممکن است باعث خستگی و سردرد شود.

یادداشت برداری در کلاس شامل تغییر تمرکز چشم از روی تخته به کاغذ است و این برای کودکان با نقص عملکردی دشوار است. ممکن است فقط یک زمان کوتاه وجود داشته باشد که در آن کودکان مبتلا به مشکل بینایی می‌توانند کار خود را قبل از شروع خستگی به پایان برسانند. آنها برای اجتناب از تاری دید یا دوبینی، سردرد و خستگی چشم با عجله کارهایشان را انجام می‌دهند. آنها به دلیل توجه کم به جزئیات اشتباه می‌کنند.

با این حال، تا انجام مطالعات بیشتر، بیمارانی که مبتلا به اختلال کم‌توجهی تشخیص داده می‌شوند باید برای شناسایی زیر مجموعه کوچکی که ممکن است مبتلا به یکپارچه‌سازی مداوم باشد، بیماری که به درمان پاسخ خوبی می‌دهد، ارزیابی شوند.

علائم مشکلات بینایی عملکردی 

در اینجا برخی از نشانه‌های مشکلات عملکردی بینایی ذکر شده است که بسیاری از آنها شبیه علائم مشاهده شده در اختلال کم‌توجهی هستند:

• با وجود روشن بودن، با خواندن و یا نوشتن مشکل دارند.
• هنگام خواندن یک چشم را می‌پوشاند.
• مخل آرامش کلاس است یا نمی‌تواند آرام بنشیند.
• با وجود دانستن مطالب، امتحانش ضعیف می‌شود.
• برای اتمام تکالیف و وقت زیادی صرف می‌کند.
• تمرکز ندارد.
• هنگام آموزش صحبت می‌کند و حواس دیگران را پرت می‌کند.
• هنگام خواندن از خطوط یا کلمات عبور می‌کند.
• هنگام کار بی‌دقت است و مرتکب اشتباهات مکرر می‌شود.
• در شروع انجام تکالیف با قدرت عمل می‌کند، اما به دلیل خستگی و اضطراب نمی‌تواند آن را به پایان برساند.

آیا مشکل بینایی می‌تواند بر عزت نفس کودک تأثیر بگذارد؟ 

بله. کودکانی که دچار مشکلات بینایی هستند اغلب سابقه کم‌آموزی و ناامیدی دارند. آنها اغلب بر این باورند که دلیل موفقیت کم آنها این است که آنها به اندازه سایر کودکان “باهوش” نیستند. عزت نفس پایین و عدم اعتماد به نفس اغلب نتیجه این نتیجه‌گیری است. اصلاح مشکلات بینایی که در عملکرد طبیعی تداخل ایجاد کرده‌اند می‌تواند تأثیرات چشمگیری بر عملکرد و عزت نفس داشته باشد.

بینایی درمانی چیست؟

بینایی درمانی (آموزش دیداری، آموزش بینایی) یک برنامه درمانی نظارت شده شخصی است که برای اصلاح کمبودهای شناختی حرکتی بینایی و یا ادراکی طراحی شده است که دلایل مختلفی دارد، مانند:

• رشد حسی- حرکتی ناکافی
• ضربه به سیستم عصبی (به عنوان مثال، آسیب هنگام تولد، ضربه مغزی، ضربه بسته به سر و غیره)
• استرس
• در برخی موارد، عوامل وراثتی (به عنوان مثال، انحراف چشم (لوچی)، چشم سرگردان)

بینایی درمانی کل سیستم بینایی را که شامل چشم، مغز و بدن است آموزش می‌دهد. با این حال، مهم است که درک کنیم بینایی درمانی نوعی آموزش عصبی یا توان بخشی است (می‌توان آن را با برخی از اشکال کاردرمانی یا فیزیوتراپی مقایسه کرد.) هدف از بینایی درمانی آموزش مغز بیمار برای استفاده از چشم‌ها برای دریافت موثر اطلاعات، درک سریع آنها و واکنش مناسب است.

جلسات بینایی درمانی شامل روش‌هایی است که برای افزایش توانایی مغز در کنترل هم‌ترازی چشم، حرکات چشم، توانایی تمرکز و کار تیمی چشم (دید دو چشمی) طراحی شده است. مهارت‌های حرکتی و استقامتی بصری با استفاده از رایانه و دستگاه‌های نوری تخصصی، از جمله لنزهای درمانی، منشورها و فیلترها ایجاد می‌شود. در طی مراحل آخر درمان، مهارتهای بینایی تازه به دست آمده بیمار از طریق تکرار و با تلفیق مهارتهای حرکتی و شناختی تقویت و به صورت خودکار انجام می‌شود.

تمرین تقویت بینایی برای کودکان بیش فعال 

متخصصان توصیه می کنند که فرد دارای اختلال از نظر بینایی عملکردی توسط یک اپتومتریست معتبر و همچنین از نظر اختلال کم‌توجهی ارزیابی شود. اگر نارسایی همگرای چشم تشخیص داده شود، معمولاً بینایی درمانی توصیه می‌شود. این روش درمانی با یادگیری حرکت صحیح و بدون خستگی، به چشم‌های کودک کمک می‌کند. این کار معمولاً توسط یک بینایی سنج (OD) یا یک متخصص بینایی درمانی انجام می‌شود که تحت نظارت بینایی سنج کار می‌کند.

بینایی درمانی نیاز به چندین جلسه دارد. ورزش شامل فعالیت‌های حرکتی است که بینایی را به چالش می‌کشد، مانند گرفتن توپ هنگام پریدن روی ترامپولین، یا زدن توپ آویزان از سقف روی طناب. امکانات مدرسه برای مشکلات بینایی شامل برجسته‌سازی سایر سطرهای متن با رنگ‌های مختلف و استفاده از قلم‌های ویژه برای تقویت مهارت‌های حرکت چشم است. بعضی از والدین از مدرسه می‌خواهند به کودک اجازه دهند به جای کپی از روی تخته، از روی کاغذ روی میز خود مطالب را کپی کند.

والدین می‌توانند به بهبود درک بینایی کودک خود کمک کنند: با چاپ برگه‌های تمرین بر روی کاغذهای رنگی مختلف. بعضی اوقات کاغذ سفید روشن برای چشمهای خسته طاقت فرسا است. از کودک خود سوال کنید که استفاده از کدام یک از کاغذهای رنگی برای او آسان‌تر است. یا بخشی از شکل یا مطلب را بکشید و از کودک خود بخواهید که بقیه قسمت‌ها را بکشد. به این حالت “ثبات شکل بصری” گفته می‌شود و چشم‌ها را برای تمرکز بهتر آموزش می‌دهد.

آیا این اختلال کم‌توجهی است یا مشکل بینایی؟ مشکل واضح نیست. از طریق تست بینایی عملکردی، پزشکان می‌توانند تشخیص دهند که هر یک از چالش‌های کودک به دلیل ضعف بینایی است یا خیر.

آیا بینایی درمانی می‌تواند به کودکان مبتلا به مشکلات یادگیری کمک کند؟ 

بله! بینایی درمانی می‌تواند قسمت مهمی از درمان کلی مشکل یادگیری کودک باشد. نواقص بینایی و حسی- حرکتی می‌تواند باعث خستگی چشم، سردرد، تاری یا دوبینی، از دست دادن تمرکز هنگام خواندن و مشکل در حفظ توجه در هنگام کار شود. حتی کودکان باهوش، با انگیزه بالا نیز می‌توانند به دلیل این مشکلات در محیط آموزشی به شدت ناتوان شوند.

اصلاح این کمبودها به کودکان آسیب دیده این امکان را می‌دهد تا از درمان ناتوانی آموزشی بهره‌مند شده و به تمام توانایی‌های خود در کلاس برسند.

به چه مشکلات دیگری می‌توان با بینایی درمانی کمک کرد؟ 

بینایی درمانی فقط مخصوص کودکان نیست. بسیاری از بزرگسالان دریافتند که بینایی درمانی باعث بازیابی یا بهبود نقص بینایی آنها می‌شود؛ حتی در مواردی که مشکلات بینایی قبلاً توسط سایر متخصصان مراقبت از بینایی غیرقابل درمان تشخیص داده شده است. به عنوان مثال، بسیاری از موارد تنبلی چشم (آمبلیوپی) با موفقیت بواسطه بینایی درمانی در هر سنی قابل درمان است. سالها تصور می‌شد که آمبلیوپی (تنبلی چشم) فقط در طول دوره “بحرانی” قابل درمان است. این دوره تا هفت یا هشت سالگی است. تحقیقات فعلی به طور قطعی نشان داده است که درمان موثر می‌تواند در هر سنی انجام شود، اما هر چه عارضه مدت زمان بیشتری  قبل از درمان وجود داشته باشد، طول دوره درمان به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.

پزشکان چشم که برای بینایی درمانی آموزش دیده‌اند برای درمان عواقب بینایی ناشی از آسیب مغزی ضربه‌ای (ضربه به هنگام تولد، ضربه بسته به سر و غیره) واجد شرایط هستند.

لوچی یا چپ‌چشمی (استرابیسم) به طور موثر با بینایی درمانی درمان می‌شوند. در حقیقت، بینایی درمانی غالباً تنها گزینه جایگزین مداخله جراحی است و بینایی درمانی، گزینه غیر جراحی موفقیت بسیار بالاتری نسبت به جراحی چشم دارد. میزان موفقیت پس از جراحی استرابیسم در واقع بسیار ضعیف است و جراحی‌های متعدد به طور مکرر روی یک فرد انجام می‌شود.

آیا بیش از یک نوع بینایی درمانی وجود دارد؟ 

بله. همه برنامه‌های بینایی درمانی یکسان نیستند. تفاوت در روش بینایی درمانی می‌تواند به اندازه پزشکان ارائه دهنده آن متنوع باشد. اطمینان حاصل کنید که از برنامه چه انتظاراتی دارید و اهداف چگونه محقق می شوند.

آیا در بینایی درمانی از رایانه استفاده می‌شود؟

بله. رایانه پیشرفتهای عمده‌ای در زمینه بینایی درمانی ایجاد کرده است. فناوری و نرم افزار پیشرفته به متخصصان بینایی اجازه می‌دهد تا برنامه‌های چالش برانگیزی را برای افزایش همگرایی چشم، تمرکز، دید دو چشمی، مهارتهای تلفیقی و همگرایی و مهارتهای شناختی ادراکی و … به بیماران ارائه دهند.

بینایی درمانی برای اصلاح اختلالات بینایی مربوط به یادگیری چه مدت طول می‌کشد؟ 

برنامه‌های بینایی درمانی به طور جداگانه برای هر کودک براساس شدت شرایط تحت درمان، انگیزه و آمادگی بیمار و تعداد جلسات درمانی در هفته که بیمار می‌تواند در آن شرکت کند، طراحی شده است. مدت زمان برنامه‌های درمانی ممکن است از 3 ماه تا 2 سال باشد. با این حال برخی از اصطلاحات درمانی بینایی معمول با عنوان “درمان کوتاه مدت” یا “درمان جهت‌دار ” استفاده می‌شود. برخلاف برخی دیگر از روش‌های درمانی، امکان ندارد که کسی از این ردمان تاثیری نبیند. بینایی درمانی موثر و مقرون به صرفه است!

نتایج بینایی درمانی چه مدت دوام دارند؟ 

بیشتر بیماران بینایی درمانی از رفع مشکلات بینایی طولانی مدت لذت می‌برند. تعمیم توانایی‌های بصری تازه به دست آمده در فعالیت‌های زندگی روزمره باعث می‌شود که این مهارت‌های بصری جدید تقویت شوند. بینایی کارآمد به یک عادت تبدیل می شود، زیرا ترک هر عادت دیگری سخت است! بیماری، خستگی مفرط یا ضربه عاطفی ممکن است باعث ایجاد تغییرات موقتی در مهارت‌های بینایی شود. بیماران مبتلا به استرابیسم، آمبلیوپی یا آسیب ترومایی مغزی ممکن است برای حفظ سطح بالایی از عملکرد بینایی حاصل از طی دوره درمان منظم در مطب، نیاز به انجام حداقل سطح درمان دوره نگهدارنده داشته باشند.