وقتی مراحل رشدی دچار تأخیر و یا با مشکلاتی مواجه میشوند، پیش رفتن قدمبهقدم در روند زندگی دشوار خواهد بود. برای والدین، هیچ چیز به اندازه دیدن بچههای دیگری که نسبت به فرزندشان تکامل بهتری داشتهاند، استرسآور نیست، کودکان دیگر از کودک شما پیشی میگیرند زیرا رشد او با سرعت کمتری از حد متوسط یا رشدی که نسبت به سن او انتظار میرود. در چنین لحظاتی، این نکته بسیار مهم است که به خاطر داشته باشید که کند بودن سرعت به معنای هرگز رشد نکردن نیست. فقط به این دلیل که کودک شما با سرعت کمتری دارد رشد میکند، به هیچ وجه نباید اینگونه اثبات کنید که کودکتان در نهایت در مراحل رشدی خود پیشرفتی نخواهد داشت.
در حقیقت، بسیاری از کودکان هستند که دیر شروع به راه افتادن میکنند که میتوانند بدون هیچگونه نگرانی بر این تأخیر غلبه کرده و به همسنوسالان خود برسند. اگر نگران این هستید که فرزندتان سر وقت مناسب خود شروع به راه رفتن نکرده است، پس شاید زمان آن فرا رسیده باشد که با یک متخصص کاردرمانی در مورد رشد او و دیر افتادن او صحبت کنید. همچنین کارهایی وجود دارد که میتوانید در خانه انجام دهید تا آنها را ترغیب به برداشتن اولین قدمهایش و در نهایت راه رفتن کند.
چه زمانی تأخیر در راه رفتن کودک نگران کننده است؟
به طور متوسط ، نوزادانی که رشد خوبی دارند، بین سنین 10 تا 14 ماهگی شروع به راه رفتن میکنند. نوزادانی که دارای تحرک بیش از حد مفصلی (هایپرموبیلیتی مفاصل)، تون عضلانی ضعیف یا سندرم داون هستند و کودکانی که نارس به دنیا آمدهاند یا در معرض خطر اوتیسم قرار دارند، معمولاً دیرتر شروع به راه رفتن میکنند.
قاعده کلی این است که اگر کودکی تا سن 18 ماهگی شروع به راه رفتن نکند، لازم است توسط یک متخصص کاردرمانی کودکان، برای شناسایی دلیل عدم راه رفتن، تحت ارزیابی قرار بگیرد. این مشاوره باید شامل ارزیابی انعطاف پذیری و پایداری مفصل ران باشد.
اگرچه سن راه رفتن کودک به طور مستقل، خیلی مهم و حیاتی نیست، اما مهم است که نوزادانی که راه رفتن را دیر یاد میگیرند، تجربههای زیادی در بلند شدن از جا و ایستادن، ایستادن با کمک یک تکیهگاه و راه رفتن با تکیه بر دیوار یا مبلمان (که اغلب به آن ایستادن با کمک میگویند) داشته باشند. این فعالیتها به فرم دهی مفصل ران کمک میکند، عضلات پا را تقویت میکند، کودک را برای تعادل تمرین میدهد و یک تجربه بصری در حالت ایستاده را برای کودک فراهم میکند.
برخی از علتهای شایع برای دیر راه افتادن کودکان
- نوزادانی که تأخیر رشد کلی و اختلالات ژنتیکی خاصی دارند که بر کنترل حرکتی آنها تأثیر میگذارند، ممکن است در رسیدن به مراحل حرکتی خود تأخیر داشته باشند. دلایل تأخیر در راه رفتن ممکن است به مشکلاتی در تعادل و هماهنگی ناشی از نوعی بیماری بخصوص مرتبط باشد، البته میتواند تحت تأثیر انگیزه حرکت و اکتشاف، همچنین سستی مفصل (تحرک بیش از حد) و گرفتگی یا ضعف عضلات نیز که اغلب با شلی مفصل همراه است، باشد.
- نوزادان مبتلا به فلج مغزی و سکته مغزی اغلب دیر شروع به راه رفتن میکنند. این کودکان تا هرچقدر که ممکن است باید تحت مراقبتهای یک متخصص فیزیوتراپی کودکان قرار داشته باشند.
- نوزادان نارس معمولاً 1 یا 2 ماه دیرتر از حد معمول به مرحله نشستن، ایستادن و راه رفتن میرسند، حتی با در نظر گرفتن سن اصلاح شده.
- نوزادان مبتلا به هایپرموبیلیتی مفاصل، تون عضلانی ضعیف و سندروم داون ممکن است زمان طولانیتری را برای رسیدن به مراحل ایستادن، راه رفتن با کمک تکیهگاه و مستقل راه رفتن صرف کنند. این تأخیر به انگیزهی حرکت و ضعف و فشار عضلانی در آنها نیز مربوط میشود که با تحرک بیش از حد مفصل همراه است.
- کودکان دچار هایپرموبیلیتی یا تحرک بیش از حد مفاصل و تون عضلانی ضعیف، اغلب در عضلات ران خود دچار ضعف و گرفتگی میشوند که بر توانایی آنها در برخاستن و ایستادن تأثیر میگذارد. آنها اغلب در حالی که پاهایشان کاملاً از هم باز و کف پاهایشان رو به بیرون است، میایستند.
- کودکان دچار هایپرموبیلیتی مفاصل ممکن است در عضلات مچ پایشان ضعف داشته باشند، بهخصوص اگر تمایل به ایستادن با کف پای چرخیده رو به بیرون داشته باشند.
- کودکان بسیار حساس و بسیار محتاط اغلب تمایلی به کشف روشهای جدید انجام کارها و خارج شدن از حوزهی راحتی خود ندارند. آنها غالباً فعالیت کمتری دارند و انگیزهای ندارند که خود را به حالت ایستاده قرار دهند، تعادل خود را برای گرفتن اسباببازی به چالش بکشند، هنگام گرفتن وسایل و بلند شدن، از روی مکانهای فاصلهدار عبور کنند یا هنگام ایستادن دستشان را از روی تکیهگاه بردارند.
تأثیر کاردرمانی
وقتی کودکی دیر شروع به راه رفتن میکند، احساس هیجان او اغلب با احساس اضطراب و ترس کاهش مییابد. سؤالات و نگرانیهایی که والدین در رابطه با رشد و تکامل مناسب کودکانشان دارند، باعث درک نکردن و لذت نبردن از این موضوع میشود که کودک برای مدت کمی بیشتری کودک باقی بماند.
وقتی والدین متوجه میشوند که در زمان راه افتادن کودکشان تأخیر افتاده است، روی آوردن به کار درمانی میتواند به آنها کمک کند. هیچ پدر و مادری هرگز نباید احساس کند که تنها کودک آنها است که دچار مشکلی در رشد شده است. کار کردن با یک متخصص کاردرمانی میتواند به شما آرامشی بدهد که برای مراقبت از کودکتان نیاز دارید، بدون آنکه نگرانیهایی مداوم در مورد توانایی آنها در پیشرفت دادن کودکتان داشته باشید.
نقش کار درمانگر، کمک کردن به کودکان در دستیابی یا حفظ مهارتهایی است که برای انجام فعالیتهای روزمره خود در زندگی یا کار نیاز دارند. به طور مثال، هنگامی که کودک در دستیابی به نقاط عطف رشدی خود مانند غذا خوردن، راه رفتن، سینهخیز یا چهار دست و پا رفتن، نوشتن، بستن کفش دچار تأخیر میشوند یا از طرف دیگر رفتار غیرمعمول یا مختل کنندهای را از خود نشان میدهد، کار درمانگر میتواند به رفع مشکلات آن کمک کند یا راهنمایی و توصیههایی را در اختیار معلمان، والدین و مراقبان کودک قرار دهد. متخصصان کاردرمانی با در نظر گرفتن عوامل روانشناختی، اجتماعی و محیطی که ممکن است مانع عملکرد درست کودک شوند، از یک رویکرد جامع و عمومی برای درمان ناتوانیهای جسمی و ذهنی استفاده میکنند.
هنگامی که متخصص کاردرمانی کودک را ارزیابی میکند، از تحلیل وظیفه (مشاهدات بالینی) و همچنین آزمون استاندارد، پرسشنامه و مصاحبه برای کشف اینکه مشکل چیست استفاده میکند. به طور مثال، اگر کودکی دچار مشکلی باشد، متخصص کاردرمانی بسیاری از دلایل یا عوامل احتمالی بروز آن مشکل در کودک را بررسی میکند. وی ارزیابی خواهد کرد تا ببیند آیا این مشکل به دلیل اختلال حرکتی، مشکلات درک بینایی، (اختلال عملکرد حسی) است یا اینکه این مشکل مربوط به رفتار است یا اینکه میتواند از محیط کار کودک باشد که در بروز این مشکل نقش دارد. رشته کاردرمانی رشتهای تقریباً نامحدود است. آنها میتوانند به توسعه یا اصلاح بسیاری از فعالیتهای روزمره از قبیل آموزش توالت رفتن، غذا خوردن، خوابیدن، چهار دست و پا رفتن، راه رفتن، بازی کردن و معاشرت با دیگران و همچنین فعالیتهای دیگر به کودکان کمک کنند.
کاردرمانی میتواند به توسعه مهارتهای حرکتی ظریف و درشت کمک کند
مهارتهای حرکتی ظریف، شامل توانایی هماهنگی در حرکت یا حرکات انگشتان و دستها برای کار کردن با اشیاء کوچک میباشد. عدم توانایی در مهارتهای حرکتی ظریف ممکن است به دلیل عدم قدرت، هماهنگی یا مهارت کافی باشد که میتواند باعث شود کودکان در نقاشی کشیدن، استفاده از قیچی و نوشتن مشکل پیدا کنند. داشتن مشکلاتی در این مهارتها میتواند کودک را در انجام کارهای مدرسه بسیار ناامید کند و حتی مسائل رفتاری را برای او در کلاس به وجود آورد. کودک همچنین ممکن است در تواناییهای مراقبت از خود مانند بستن دکمه، بستن بند کفش یا استفاده از ظروف و وسایل با مشکل روبرو شود.
همچنین هنگامی که مهارتهای حرکتی درشت، به خوبی تکامل نیافته باشند یا با تأخیر باشند، کودک معمولاً از تعادل، هماهنگی، قدرت و یا استقامت کمی برخوردار خواهد بود که این مسئله میتواند مستقیماً بر توانایی کودک در چهار دست و پا رفتن، راه رفتن، دویدن، بالا رفتن از پلهها، پریدن و همچنین گرفتن و پرتاب یک توپ تأثیر بگذارد. هنگامی که مهارتهای حرکتی درشت به خوبی توسعه نیافته باشد، این مسئله ممکن است کودک را از حضور در بازیها منصرف کند که این امر به نوبه خود میتواند توانایی و تمایل کودک برای معاشرت با دیگران را از بین ببرد و باعث عدم اعتماد به نفس او شود. علاوه بر این، ضعیف بودن تون عضلانی و ثبات ضعیف در هسته بدن میتواند مانع از توانایی کودک در نشستن و هوشیاری شود که این موارد برای حضور در کلاس درس ضروری هستند. توانایی صاف نشستن یک مؤلفه اساسی در رشد یا مهارتهای خواندن و نوشتن و همچنین امری مهم در رشد مهارتهای بصری میباشد.
نکاتی برای تشویق کودک نوپا برای راه رفتن
کودکان معمولاً خودشان راه رفتن را یاد میگیرند؛ اگرچه، برخی از کودکان برای برداشتن اولین قدمها به کمی کمک نیاز دارند. در زیر چند ایده در مورد اینکه چگونه کودک کوچک خود را برداشتن اولین قدمهایش تشویق کنید برای شما آورده شده است:
- حواستان باشد که کودکتان برای زمانهای زیادی روی کف زمین بازی و فعالیت داشته باشد تا بتواند از بدنش برای کشف محیط اطراف خود استفاده کند. کودکانی که روی صندلیهای مخصوص کودک، صندلیهای اتومبیل یا رورورک و جامپر مینشینند، در مهارتهای حرکتی درشت خود بیشتر دچار تأخیر میشوند زیرا با این وسایل همیشه به یک تکیهگاه تکیه میکنند و در نتیجه عضلات مسئول پوسچر و وضعیت قرارگیری بدن آنها مجبور نیستند برای نگه داشتن آنها سخت کار کنند. تخت و پارک (بیشتر تخت پارک گفته میشود) و دیگر تختهای نرده دار (برای بازی بچه) مکانی عالی و ایمن برای بازی کردن کودکان شما هستند که در مواقعی که برای تهیه شام ، شستن لباسها و غیره مجبورید برای مدتی کودکتان را رها کنید، میتوانید او را در آنجا قرار دهید.
- هنگامی که برای اولین بار به کودک خود کمک میکنید تا راه برود، او را از قسمت بالاتر از تنهاش نگه دارید. وقتی کودکتان برای ایستادن مقاومتر و ثابتتر شد، میتوانید او را از قسمت پایینتری (از قسمت لگن) نگه دارید تا بتواند از عضلات هستهی خود برای کمک به ثابت ماندن استفاده کند. گرفتن انگشتان کودک از بالای سر او میتواند یک پشتیبانی را برای حرکت به جلو فراهم کند و منجر به راه رفتن کودک روی انگشتان پا شود.
- هنگامی که کودک دارد با کمک گرفتن از لبه میز میایستد یا راه میرود، پشت سر او بایستید تا مجبور شود تنهاش را از میز دور کند. این کار همچنین به کودک كمك میکند تا اتکا به تکیهگاه را كم کند و ممكن است بتواند دستش را از روی میز بردارد و مستقلتر بایستند.
- هنگامی که کودک شما با تکیه بر یک مبل یا میز میایستد، یک اسباببازی را همسطح زانوی او قرار دهید و او را تشویق کنید تا برای گرفتن اسباببازی به پایین خم شود. انجام اسکاتهای مکرر میتواند به تقویت عضلات ران کمک کرده و به آنها کمک میکند تا ثبات بیشتری در پاها داشته باشند.
- از انگیزهای مانند خوراکیها، میان وعدهای کوچک یا اسباببازی موردعلاقهاش استفاده کنید تا او را ترغیب کنید که به سمت شما بیاید. فقط چند سانتیمتر دورتر از آنها روی زمین فرش شده بایستید تا کودک از پشتیبانی و کشش زیادی برخوردار باشد.
- هنگامی که در منزل هستید، هنگامی که دارید کودتان را برای برداشتن اولین قدمهایش راه میبرید، بهتر است فقط یک پوشک به تن داشته باشد. لباسهای زمستانی و حجیم ممکن است دست و پا گیر باشد و بهتر است که در هنگام یادگیری یک مرحلهی مهم حرکتی درشت مانند راه رفتن، لگن و پای کودک آزادانه حرکت کنند.
بیشتر کودکان بین 10 تا 15 ماه راه رفتن را به طور مستقل یاد میگیرند. اگر شما یا پزشک متخصص اطفال خود نگران رشد کودک خود هستید، در صورت تمایل میتوانید به یک متخصص کاردرمانی برای ارزیابی مراجعه کنید.
پیشگیری
تأخیر در حرکات درشت علل زیادی دارد، این علتها میتوانند هم شناخته شده و هم ناشناخته باشند، بنابراین پیشگیری از آنها دشوار است. همیشه ایجاد فرصتهایی برای تمرین مهارتهای حرکتی به کودک کمک میکند. كودكان را تشویق كنید كه مهارتهای لازم را در سن مناسب خود برای انجام كارها تجربه كنند. به کودکان فرصت بازی و حرکت دهید و با کمک خود مهارتهای جدیدی را به او یاد دهید.
