فلج بلز چگونه رخ می‌دهد : درمان و توانبخشی فلج صورت

فلج بلز به یک نوع ضعف یا فلج شدگی گفته می‌‌شود که بر روی رشته‌های عصبی که وظیفه کنترل عضلات صورت را برعهده دارند تاثیر می‌گذارند. این اختلال به علت وجود مشکل در عصب صورت به وجود می‌‌آید. این اختلال به طور ناگهانی و معمولاً در یک طرف صورت ایجاد می‌‌شود و هنوز علت بروز آن مشخص نیست اما در اکثر موارد به علت عفونت ویروسی ایجاد می‌‌شود و اکثر افرادی که مدت دو تا سه ماه به طور کامل بهبود پیدا می‌‌کنند. احتمال بروز این اختلال در هر سنی وجود دارد و به طور یکسان مردان و زنان را درگیر خواهد کرد. فلج بلز در اکثر مواقع بین سنین ۱۵ و ۶۰ سالگی به وجود می‌‌آید و از هر ۶۰ نفر یک نفر در طول زندگی خود دچار فلج بلز خواهد شد. درمان این اختلال با تجویز داروی استروئیدی و طی مدت ۷۲ ساعت پس از شروع فلج شدن صورت شروع می‌گردد تا شانس بهبودی کامل صورت افزایش پیدا کند. در صورتی که شما نمی‌توانید چشم خود را به طور کامل ببندید باید روی چشم خود را بپوشاند.

فلج بلز چگونه اتفاق می‌افتد؟

 برخی از پزشکان تصور می‌‌کنند که وجود التهاب در اطراف عصب صورت که از مغز وارد جمجمه می‌شود باعث بروز این اختلال خواهد شد سپس این عصب به صورت جزئی یا کامل عملکرد خود را از دست می‌دهد تا زمانی که التهاب ایجاد شده از بین برود. در صورتی که عصب دیگر کار نکند عضلاتی که عصب به آن‌ها متصل است نیز عملکرد خود را از دست خواهند داد. علت بروز التهاب نیز مشخص نیست اما در تعداد زیادی از موارد این احتمال وجود دارد که به علت عفونت ویروسی ایجاد شود. برخی شواهد و مدارک وجود دارد که نشان می‌دهد ویروس هرپس سیمپلکس یا ویروس آبله مرغان در بروز فلج ‌بلز نقش دارند. اکثر افراد در برخی از مراحل زندگی خود که معمولا دوران کودکی آن‌ها است آبله مرغان می‌گیرند و تعداد زیادی نیز دچار تبخال خواهد شد. این ویروس از آن آبله مرغان یا تبخال از بین رفت نابود نمی‌‌شود و برخی از اجزای ویروس به صورت غیر فعال در ریشه‌های عصب باقی می‌ماند که هیچ گونه خطری را به وجود می‌آورند و شما دچار هیچ گونه نشانه و علامتی نخواهید شد. به دلایل متعددی که هنوز مشخص نیست ویروس شروع به تکثیر شدن می‌‌کند که این فرآیند چند ماه یا چند سال بعد رخ می‌‌دهد. در برخی موارد ویروسی که دوباره فعال شده است باعث بروز التهاب در اطراف عصب صورت می‌شود و شما دچار فلج بلز خواهید شد. فلج بلز در میان افرادی که دیابت دارند و زنانی که باردار هستند بسیار شایع می‌باشد.

 آیا فلج بلز بر روی مغز یا سایر نقاط بدن تاثیر می‌گذارد؟

 پاسخ این سوال منفی است. فلج‌ بلز یک اختلال موضعی است و به عصب صورت و عضلات آن ارتباط دارد. در صورتی که شما دچار علائم و نشانه‌های دیگری از قبیل ضعف یا بی حسی در سایر نقاط بدن خود باشید مشکل شما دلایل دیگری دارد که باید توسط پزشک ارزیابی گردد.

 سایر اختلالاتی که با فلج بلز اشتباه گرفته می‌شوند؟

 فلج بلز یکی از دلایل شایع فلج شدن صورت است. در برخی موارد که خیلی شایع نیستند فلج بلز به دلایل دیگری به وجود می‌‌آید که باعث آسیب دیدگی عصب صورت می‌شوند یا بر این عصب تاثیر می‌گذارند به عنوان مثال:

• ضربه به سر
• بیماری لایم
• رشد توده در گوش
• رشد توده در نقاط مختلف بدن
• رشد توده در غده پاراتیروئید
• رشد توده درون مغز
• سکته مغزی که باعث ضعف عضلات صورت می‌شود.

 در این اختلالات به احتمال زیاد شما دچار علائم و نشانه‌های دیگری نیز خواهید شد که این کار به پزشک کمک می‌کند تا بتواند تفاوت بین فلج بلز و سایر علل فلج صورت را تشخیص دهد به عنوان مثال:

• در سکته مغزی عضلات پیشانی درگیر نمی‌شوند و علاوه بر عصب صورت شما سایر اعصاب نیز درگیر می‌شوند. در صورتی که تصور می‌کنید دچار سکته مغزی شده اید با ۱۱۵ تماس بگیرید.
• در صورت وجود تومور معمولاً علائم و نشانه‌های آن به تدریج و طی مدت چند هفته یا چند ماه به وجود می‌آیند و این امر با فلج بلز تفاوت دارد که علائم و نشانه‌های آن به صورت ناگهانی و طی مدت یک شبانه روز ایجاد می‌شوند.
• برخی اختلالات از قبیل بیماری لایم و سارکوئیدوز علاوه بر فلج عصب باعث بروز سایر علائم و نشانه‌ها خواهند شد.

 به طور کلی فلج بلز در کودکان زیر سن ۱۰ سال شایع نیست و در صورتی که کودک دچار ضعف در صورت خود شود باید با دقت به بررسی و پرداخت تا بتوان علت مشکل او را مشخص کرد.

 علائم و نشانه‌های فلج بلز چیست؟

 شایع ترین علائم و نشانه‌های فلج بلز به شرح زیر می‌باشد:

• ضعف صورت که معمولا در یک طرف از آن به وجود می‌‌آید و به سرعت و طی مدت چند ساعت ایجاد می‌‌گردد. معمولاً افرادی که دچار این اختلال می‌شوند در اوایل صبح و پس از بیدار شدن از خواب متوجه می‌‌شوند که صورت آنها فلج شده است و ممکن است به تدریج طی مدت چند روز بدتر شود. تاثیرات حاصل از رفع صورت بر اساس اینکه آیا عصب به‌ طور کامل درگیر شده است یا جزئی متغیر خواهد بود. ضعف در صورت به شکل زیر توصیف می‌گردد:

1. ممکن است یک طرف صورت حالت افتاده داشته باشد و هنگامی‌ که شما لبخند می‌زنید یا می‌خندید فقط یک طرف از صورت تان حرکت کند.
2. جویدن مواد غذایی با آن طرف از صورت که درگیر شده است دشوار خواهد بود و احتمال گیر افتادن غذا بین لب و گونه وجود دارد و بزاق یا مایعات از یک طرف دهان بیرون می‌ریزد.
3. ممکن است نتوانید چشم خود را به طور کامل ببندید که این امر باعث می‌شود شما دچار خشکی چشم یا آبریزش از چشم شوید.
4. ممکن است نتوانید پیشانی خود را به سمت بالا بکشید، سوت بزنید یا دهان خود را پر از باد نمایید.
5. ممکن است برای صحبت کردن دچار کمی مشکل شوید زیرا عضلات دو طرف صورت در تشکیل کلمات نقش دارند به عنوان مثال برای کلماتی که با حرف پ شروع می‌شوند مشکل خواهید داشت.

• در اکثر موارد فلج بلز با احساس درد همراه نیست و ممکن است باعث بروز درد خفیف می‌شود با این حال برخی از افراد در اطراف گوش خود دچار مقداری درد می‌‌شوند که ممکن است تا چند روز طول بکشد.
• صداهای بلند برای شما ناراحت کننده است و حتی صدای معمولی ممکن است بلندتر از حد طبیعی به گوش شما برسد و علت این امر آن است که یک عضله کوچک درون گوش کار خود را به طور صحیح انجام می‌دهد.
• ممکن است در یک طرف از زبان که درگیر شده است حس چشایی خود را از دست بدهید.

 فلج بلز چگونه به وجود می‌آید؟

 از هر ۲۰ نفری که دچار فلج بلز می‌شوند ۱۵ نفر بدون درمان به طور کامل بهبود پیدا می‌‌کنند اما درمان مناسب و مراجعه به پزشک باعث می‌شود که شانس بهبودی کامل افزایش یابد. در اکثر افراد به تدریج عملکرد عصب به حالت عادی بر می‌‌گردد. معمولاً علائم و نشانه‌های این اختلال طی مدت ۲ تا ۳ هفته شروع به بهبود خواهند کرد و اغلب طی مدت دو ماه از بین می‌روند اما در برخی موارد ۱۲ ماه طول می‌‌کشد تا بیمار به طور کامل بهبود پیدا کند. در برخی موارد علائم نشانه‌های این اختلال به طور کامل از بین نمی‌روند و ممکن است بخشی از ضعف صورت برای همیشه باقی بماند که معمولاً این ضعف خفیف است و در یک قسمت کوچک از صورت احساس می‌‌شود که به نظر قابل توجه است. به ندرت ممکن است فرد اصلاً بهتر نشود ولی برخی از بیماران دچار اشکال مختلف ضعف دائمی در صورت خود خواهند شد.

 آیا انجام آزمایش خاصی ضروری است؟

 هنگامی‌ که پزشک متوجه می‌شود بیمار دچار ضعف ناگهانی در عضله صورت خود شده است قبل از تشخیص فلج بلز به رد کردن سایر علل احتمالی این مشکل می‌‌پردازد. در صورتی که بیمار هیچ گونه نشانه و علامت دیگری نداشته باشد و پزشک به مورد خاصی برخورد نکند می‌توان سایر علل احتمالی فلج شدن صورت را رد کرد و نیازی به انجام آزمایشات خاصی نیست با این حال برخی از آزمایشات در برخی شرایط درخواست می‌شوند. به عنوان مثال در صورتی که فرد دچار بیماری لایم شده باشد پزشک درخواست انجام برخی آزمایشات را می‌دهد تا این بیماری را رد کند زیرا به ندرت ضعف صورت اولین علامت بیماری لایم می‌باشد و در صورتی که پزشک نتواند به تشخیص مناسبی دست پیدا کند درخواست انجام آزمایشات دیگری را خواهد داد.

 چه روش‌هایی برای درمان فلج بلز وجود دارد؟

 همان طور که در قسمت بالای اشاره کردیم احتمال بهبودی کامل فلج صورت بدون هیچ گونه درمان وجود دارد با این حال معمولاً به منظور افزایش شانس بهبودی بیشتر پزشک دارو درمانی را توصیه خواهد کرد. همچنین در صورتی که پلک بسته نشود شما باید روی چشم خود را ببندید.

 مصرف استروئید 

 معمولاً یک دوره مصرف استروئید به مدت ۱۰ روز تجویز می‌شود. قرص استروئید بیشتر در قالب پردنیزولون وجود دارد که باعث کاهش التهاب می‌شود تا شما به سمت بهبودی بروید. اغلب مصرف استروئید به مدت کوتاه باعث بروز عوارض چندانی نمی‌شود اما در صورتی که مدت طولانی مصرف گردد شما دچار عوارضی جانبی خواهید شد. بهتر است بدانید که اگر از استروئید استفاده نکنید احتمال بهبودی کامل عصب صورت از ۲۰% حدود ۱۵ درصد خواهد بود. اما در صورتی که از این دارو استفاده کنید شانس بهبودی شما از ۲۰ برابر با ۱۷ خواهد بود به این ترتیب مصرف یک دوره استروئید تضمینی برای بهبودی کامل عصب نیست اما می‌تواند در مقایسه با عدم درمان باعث افزایش شانس بهبودی شما شود. شما باید به محض شروع علائم و نشانه‌های خود و به طور کلی طی مدت ۷۲ ساعت پس از شروع این علایم به مصرف این دارو بپردازید زیرا در صورت تاخیر در مصرف آن تاثیر چندانی در بهبود شما نخواهد داشت. هیچ‌ گونه شواهد و مدارک قوی در خصوص تاثیرات درمان با استروئید در کودکان مبتلا به فلج بلز وجود ندارد.

 داروهای ضد ویروسی  

 از آنجایی که در اکثر موارد فلج بلز به علت عفونت ویروسی به وجود می‌آید مصرف داروهای ضد ویروسی می‌تواند کمک کننده باشد. مصرف برخی از داروها باعث می‌شود که از تکثیر شدن ویروس عامل تبخال و آبله مرغان جلوگیری گردد. برخی از پزشکان عقیده دارند که مصرف یک دوره استروئید در کنار مصرف داروهای ضد ویروس در مقایسه با مصرف استروئید بدون این داروها با تاثیرات بهتری همراه است. با این حال تحقیقاتی که در این رابطه انجام شده است نتایج چالش برانگیز را ارائه نموده است. در صورتی که مصرف این داروها در کنار یکدیگر موثر باشد معمولاً تاثیرات درمانی آنها کم است.

 محافظت از چشم 

 در صورتی که نمی‌توانید چشم خود را به طور کامل ببندید احتمال آسیب دیدگی سطح جلوی چشم شما بالا است و همچنین این احتمال وجود دارد که تا مدتی غدد اشک شما به طور صحیح کار نکند و چشم شما خشک شود. خشکی چشم باعث آسیب دیدگی چشم می‌شود و به این ترتیب شما برای حفظ رطوبت چشم به درمان نیاز خواهید داشت که در این حالت پزشک یک یا چند مورد از روش‌های زیر را به شما توصیه خواهد کرد تا پلک شما به تولید اشک بپردازد. رعایت کردن نکات زیر کاملاً ضروری است:

• از عینک یا پد مخصوص برای محافظت از چشم خود استفاده کنید.
• در طول روز از قطره چشمی استفاده کنید تا سطح چشم شما مرطوب بماند.
• استفاده از پماد چشمی در طول شب از خشک شدن چشم جلوگیری خواهد کرد.
• هنگامی‌ که قصد دارید بخوابید پلک بالا و پایین خود را چسب بزنید. گاهی اوقات از روش‌های دیگری برای بستن چشم استفاده می‌‌شود تا پلک به طور کامل بهبود پیدا کند.

 در صورتی که ضعف عضله صورت بهبود پیدا نکند چه باید کرد؟

 در تعداد کمی از افراد که ضعف عضله صورت به طور کامل بهبود پیدا نمی‌‌کند از برخی روش‌ها برای کمک به آن‌ها استفاده خواهد شد که برخی از این روش‌ها به شرح زیر می‌باشند:

• فیزیوتراپی روشی است که از حرکات ورزشی مخصوص صورت برای بهبود شما استفاده می‌کند.
• تزریق بوتاکس در مواردی که عضلات صورت دچار اسپاسم هستند کمک کننده می‌باشد.
• روش‌های جراحی مختلف می‌‌تواند به بهبود ظاهر صورت کمک کنند.

 چگونه حرکات فیزیوتراپی در درمان و توان بخشی فلج بلز موثر است؟

 اگرچه فلج ‌بلز در اکثر موارد به صورت خود به خود بهبود پیدا می‌‌کند می‌‌توان از فیزیوتراپی برای تسریع این فرآیند استفاده کرد. روش‌های ورزشی متعددی برای کمک به بهبود حالات صورت وجود دارد. خبر خوبی که باید به شما بدهیم این است که این حرکات ورزشی ساده و بی خطر هستند و شما می‌توانید به راحتی در هر ساعاتی از روز به انجام آنها بپردازید و به تسریع بهبود خود کمک کنید.

• جلوی آیینه بنشینید و شروع به حرکت دادن همه نقاط صورت خود نمایید و ابروها و پیشانی، بینی، گونه و دهان تان را تکان بدهید. سعی کنید هر دو ابروی خود را بالا بیاورید. در این حالت معمولاً یک ابروی شما بالاتر از ابروی دیگر خواهد رفت که نباید به زور به بالا آوردن آن بپردازید بلکه به آرامی و به کمک انگشتان تان به حرکت دادن عضلات خود در جهت مناسب بپردازید و سعی کنید تا جایی که می‌‌توانید آن‌ها را به سمت بالا و پایین حرکت دهید.
• در مرحله بعدی شما باید صورت خود را به سمت بالا بکشید تا گونه و بینی شما حرکت کنند. ممکن است تصور کنید که نقاط از صورت به حرکت چندانی نیاز ندارند اما سفتی یا ضعف در این ناحیه می‌تواند بر روی حرکات کل صورت تاثیر بگذارد به همین دلیل نباید این مسئله را نادیده بگیرید. دوباره سعی کنید از انگشتان خود برای کمک به قسمت درگیر صورت تان استفاده نمایید تا بتواند حرکات سمت دیگر صورت را انجام دهد.
• باید سعی کنید از طریق بینی نفس بکشید تا پره‌های بینی شما از روش‌های ترکیبی از قبیل نفس عمیق کشیدن، آرام نفس کشیدن یا تند و محکم نفس کشیدن استفاده کند و حتماً در هنگام این تمرین دهان خود را ببندید. می‌‌توانید پره‌های بینی سمت سالم صورت خود را ببندید تا سمت دیگر بینی شما سخت تر کار کند. خاطر نشان می‌کنیم که در هیچ یک از مراحل انجام این تمرین باید برای نفس کشیدن مشکل داشته باشید.
• برای ورزش کردن با دهان باید سعی کنید با لب‌های بسته لبخند بزنید و از انگشتان خود استفاده کنید تا اطمینان حاصل نمایید که در هنگام لبخند زدن دو طرف دهان شما در یک موقعیت قرار دارند. پس از آنکه این تمرین را چند مرتبه انجام دادید انگشتان خود را بردارید و سعی کنید بدون کمک آن‌ها تا جایی که می‌توانید درست لبخند بزنید. سپس این تمرین را به صورت مجزا و با هر یک از دو طرف دهان خود انجام بدهید.
• برای ورزش کردن با چشمی که درگیر شده است شما باید به سمت پایین نگاه کنید چشم خود را ببندید و از انگشتان خود برای کشش ابروها به سمت بالا استفاده کنید و به آرامی پلک خود را بمالید. هدف از انجام این حرکت جلوگیری از سفت شدن پلک است. پس از این مرحله باید به میزان حرکت کردن پلک خود دقت کنید و در صورتی که برای بستن چشم تان مشکل داشتید لوچ کردن چشم یا به عبارتی چپ چپ نگاه کردن می‌تواند یک اقدام کمک کننده باشد.

  آیا فلج بلز مجددا رخ می‌دهد؟

 در اکثر موارد فلج بلز فقط یک بار رخ می‌‌دهد و از هر ۱۴ نفری که دچار فلج بلز شده اند ممکن است یک نفر چند سال بعد دوباره دچار این اختلال شود که این امر در مواردی که یکی از بستگان نزدیک شما دچار فلج بلز است بیشتر خواهد داد.