مهارت‌های نوشتاری موردنیاز برای ورود به مدرسه

دست خط کودکستانی‌ها معمولاً یک موضوع بحث برانگیز است. زیرا بسیاری از مردم معتقدند که خردسالان نباید وقت زیادی برای پشت میز نشستن صرف کنند و نباید برای نوشتن بر روی کاغذ حداقل تا زمانی که وارد مهد کودک می‌شوند، وقت بگذارند. با وجود این هیچ وقت برای شروع آمادگی برای دست خط خیلی زود نیست. همانگونه که سال‌های قبل از مدرسه زمان عالی برای پایه گذاری بنیان مهارت‌های مدرسه ای بعدی است. فعالیت‌های پیش از نوشتن خیلی مهمی‌وجود دارند که شما می‌توانید با کودکان مهد کودکی خود انجام دهید.

 آمادگی‌های قبل از شروع مهارت‌های نوشتاری کودکان

 توانایی‌های پیش از نوشتن، توانایی‌های اولیه ای هستند که کودکان قبل از اینکه بتوانند بنویسند برای پیشرفت به آن‌ها نیاز دارند. این توانایی‌ها شامل توانایی کودک برای نگه داشتن و استفاده از مداد و توانایی نقاشی کشیدن نوشتن، رونویسی کردن و رنگ آمیزی کردن می‌شود. مهمترین بخش مهارت‌های پیش از نوشتن، شکل‌های قبل از شروع به نوشتن هستند. این اشکال حرکات مدادند که بیشتر حروف، اعداد و طراحی‌های اولیه را در بر می‌گیرد. آن‌ها معمولاً با ترتیب متوالی و در یک سن خاص به مهارت می‌رسند.

 چگونه می‌توانم بگویم که کودکم با مهارت‌های آمادگی نوشتن با مشکل مواجه است؟

 اگر کودکی در آمادگی نوشتن با مشکلاتی مواجه است، که آن‌ها احتمالاً:

• به شکل نامناسبی مداد را در دست می‌گیرند.
• برای کنترل مداد، رنگ آمیزی، نقاشی کشیدن یا نوشتن با مشکل مواجه‌اند.
• برای گرفتن اشیا به جای اینکه تنها از چند انگشت استفاده کنند، تمایل دارند از کل دستشان استفاده کنند.
• توان آن‌ها برای انجام فعالیت‌هایی که نیاز به استفاده از مداد دارد، ضعیف است.
• دستخط نامنظم و کندی را ارائه می‌دهند.
• برای رنگ آمیزی در بین خطوط و بیرون زدن از خط‌ها با مشکل مواجه هستند.
• در فعالیتهای که بامداد انجام می‌شود فشار نامناسبی بر روی کاغذ وارد می‌کند ( یا آنقدر فشار وارد می‌آورند که نوک مداد می‌شکند یا آنقدر مداد را شل می‌گیرند که دست خطشان عنکبوتی می‌شود).
• بازو‌های ضعیفی دارند (شانه‌های ضعیفی).
• برای هماهنگ کردن هر دو دست با هم وبرای انجام کاری که نیاز است از هر دو دست استفاده شود با مشکل مواجه هستند.
• از لحاظ کلامی‌ توانمند هستند اما در نشان دادن آن بر روی کاغذ مشکل دارند( یعنی نوشتن، طراحی کردن یا رنگ آمیزی کردن).

 وقتی که کودک مشکلات مربوط به مهارت‌های آمادگی نوشتن (مهارت‌های پیش از نوشتن) را دارد، چه مشکلات دیگری می‌توانند رخ دهند؟

 وقتی که کودک با مشکلات مربوط به آمادگی نوشتن مواجه هستند آنها ممکن است در موارد زیر نیز با مشکل مواجه شوند:

 رفتار: آن‌ها ممکن است از شرکت در کارهای حرکتی ظریف و استفاده از مداد امتناع کنند.

 اعتماد به نفس: وقتی که کودکان کارهای خود را با کارهایی همسالانشان مقایسه می‌کنند اعتماد به نفسشان پایین می‌آید.

 عملکرد تحصیلی: به خاطر کندی آن‌ها در کسب مهارت‌ها، کامل کردن تکالیفشان به کندی پیش می‌رود و بیشتر با مشکل روبه رو می‌شوند (برای مثال یادگیری نوشتن نام خود یا طراحی یک شخص).

 مراقبت از خود: مهارت و توانایی (متناسب با سن) و مستقل شدنشان در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی( مانند لباس پوشیدن و تمیز کردن دندان‌ها شانه زدن موها).

 خودداری: ترجیح می‌دهند که دیگران کارهای حرکتی ظریف را تحت مدیریت آن‌ها انجام دهند، به جای این که در واقع خودشان این کارها را انجام دهند.

 چگونه مهارت‌های دست‌خط را به کودکستانی‌ها آموزش دهیم؟

یک یا دو مورد از این فعالیت‌ها را در زندگی روزانه  کودکستانی‌ها امتحان کنید تا مطمئن شوید که آیا آن‌ها شروع خوبی در مهارت‌های پیش از نوشتن دارند.

 فعالیت‌های هماهنگی چشم و دست

 هماهنگی چشم و دست اصل مهمی‌برای داشتن دست خط خوب است. این مهارت‌ها به کودک شما کمک می‌کند تا الگو‌ها و حروفی را که در درس‌های پیش از نوشتن هستند را کپی برداری کند هماهنگی خوبه چشم و دست همچنین به کودکتان کمک می‌کند که در رنگ آمیزی از خط بیرون نزند، و اینکه بعداً روی خط بنویسد. فعالیت‌های زیر را برای آموزش کودکان امتحان کنید تا همزمان با استفاده از دست، حضور کلامی‌نیز داشته باشند:

 بازی با توپ در تور: کودکستانی‌ها در دنبال کردن توپ سرگردان و ناامید می‌شوند، بنابراین این توپ را در کیسه توری بازیافتی قرار دهید تا کودکان بتوانند به توپ ضربه بزنند، فشار دهند و آن را بگیرند بدون اینکه توپ بچرخد. هر روز چند دقیقه ای را برای تشویق کودکانتان برای استفاده از توپ در تور وقت بگذارید.

 گرفتن حباب‌ها: کدام بچه‌ ای حباب‌ها را دوست ندارد؟ تعدادی حباب درست کنید و به کودکتان اجازه دهید آن‌ها را امتحان کند و حباب‌ها را بترکاند. فقط مراقب باشید که صابون به چشمشان وارد نشود.

بازی با بند و نخ: نخ کردن مهره‌ها و کشیدن بند روی صفحه بازی از جملهفعالیت‌های مفید هماهنگ کننده دست و چشم در کودکان است.

شما می‌توانید خودتان کارت‌های توری را با سوراخ کردن کارت‌های پلاستیکی ضخیم و نازک درست کنید(قسمت پلاستیکی کارتن‌های شیر برای این کار مناسبند).

مارپیچ‌ها و مسیرهای ساده: اگر چه فعالیت‌های پشت میزی برای کودکستانی‌ها توصیه نمی‌شود اما کودکان از انجام مارپیچ‌های ساده و فعالیت دنبال کردن مسیر و خطوط متقاطع لذت می‌برند.

 فعالیت‌های مهارت‌های حرکتی ظریف را پیشرفت دهید؟

 وقتی که موضوع دستخط کودکان مطرح می‌شود، بسیاری از والدین شتابزده عمل می‌کند و آموزش‌هایشان را با نوشتن بر روی خطوط شروع می‌کند. برای اینکه کودکان در نوشتن موفق باشند. ابتدا باید به ترتیب درست این مهارت‌ها به آن‌ها آموزش داده شود. سرعت پیشرفت این توانایی‌ها در هر کودک متفاوت است این سرعت به مهارت‌های حرکتی ظریف آن‌ها بستگی دارد.

 مهارت‌های حرکتی ظریف چیست؟

 مهارت‌های حرکتی ظریف شامل عضلات کوچک بدن می‌شوند، در این مورد این عضلات دست‌ها هستند، که برای نوشتن  گرفتن اشیا کوچک و بستن لباس‌ها به کار گرفته می‌شوند. وقتی که ما به مهارت‌های حرکتی ظریف در موضوع دست خط اشاره می‌کنیم، معمولاً در مورد ماهیچه‌های کوچک درد دست‌ها و انگشتان که برای نوشتن به کار گرفته می‌شوند صحبت می‌کنیم.

 کودکان کودکستان و مهد کودکی‌ها فعالیت‌های مفیدی را تجربه می‌کنند، که فعالیت‌های حرکتی ظریف را در دست‌ها و انگشتان آن‌ها بهبود می‌بخشد. قبل از اینکه از دانش آموزان خردسال انتظار داشته باشیم که دست خط را یاد بگیرند، آن‌ها باید توانایی و مهارت در دست‌ها و انگشتان شان را داشته باشند. مربیان مهدکودک می‌توانند در کلاس با فراهم کردن فعالیت‌های صحیح، سرگرم کننده و مناسب در طول روز به دانش آموزان کمک کند و آن ماهیچه‌ها را تقویت کنند. این فعالیت‌ها همچنین در صورت آمادگی کودک، می‌توانند در دست گرفتن مداد به طور مناسب را در کودکان بهبود بخشد.

 تمرینات حرکتی ظریف

 فعالیتهای زیر به دانش آموزان کمک می‌کند تا ماهیچه‌های دست شان را برای گرفتن مداد به طور صحیح تقویت کنند. این فعالیت‌ها می‌توانند در برنامه تحصیلی و در طول روز یا در زمان مشخصی گنجانده شوند.

• از یک آبپاش برای پاشیدن آب بر روی گیاهان استفاده کنید و یا بازی (هیولا ذوب میشود) را انجام دهید. تصاویر هیولایی را با ماژیک بکشید و سپس آب را بر روی آن اسپری کنید.
• موچین و انبرهای بی خطر را برای بچه‌ها تهیه کنید و آن‌ها را تشویق کنید تا مارشمالو‌های کوچک یا پوم پوم‌ها را بردارند و آنها را در سینی‌های غالب یخ خالی، برای بازی شمردن، قرار دهند.
• گیره‌های لباس فنرداررو تهیه کنید و کودکان را تشویق کنید که لباس‌ها و یا عکس‌ها را با استفاده از گیره روی یک خط قرار دهند.
• پانچ‌های مخصوص کاغذی را در سایزهای بچگانه برای بچه‌ها تهیه کنید تا با آن‌ها شکل‌های مختلفی بسازند.
• غلات صبحانه، حلقه‌های میوه یا ماکارونی را تهیه کنید و بچه‌ها را تشویق کنید تا آن‌ها را با نخ محکم ببندند.
• فرفره‌های کوچکی را به بچه‌ها بدهید تا  بچرخانند.
• کارت‌ها، سکه‌ها یا دکمه‌هایی را بر روی زمین پخش کنید و سپس دانش آموزان را تشویق کنید تا آن‌ها را برگرداند.
• همزن دستی و یک ظرف آب تهیه کنید— برای سرگرمی‌بیشتر مقداری مایع ظرفشویی به آب اضافه کنید.
• رنگ خوراکی و آب را با هم ترکیب کنید و از قطره چکانی برای تزیین فیلترهای قهوه استفاده کنید.
• از پر‌ها و گوه‌های زیر توپ گلف در خمیر بازی استفاده کنید.
• با عروسک‌های انگشتی بازی کنید.
• سرود‌ها و یا بازی‌هایی  که بچه‌ها را ترغیب به استفاده از انگشتان می‌کند، به کار ببرید. مثلاً شعر پنج کدوتنبل کوچک، ۵ قورباغه سبز خالدار و غیره.
• تکه‌های کوچکی از گچ یا مداد شمعی را برای بچه‌ها تهیه کنید تا با آن‌ها بنویسند یا نقاشی بکشند.
• کارت تبریک‌های قدیمی‌برای دانش آموزان تهیه کنیم تا آن‌ها را برش بزند کاغذ‌های ضخیم باعث می‌شود آن‌ها برای انجام این کار و موفق شدن در آن بیشتر تلاش کنند.
• آرد ذرت را بر روی تابه ای کم عمقی پخش کنید و از دانش آموزان بخواهید که با کمک انگشتانشان بر روی آن طراحی کنند.
• ژل شستشوی مو را با رنگ خوراکی در کیسه ساندویچ بریزید. همه هوای کیسه را خارج کنید و محکم با چسب بسته بندی یا نوار چسب آن را ببندید. کیسه را روی یک سطح صاف قرار دهید و کودکان تان را تشویق کنید با استفاده از انگشت سبابه خود بر روی کیسه بنویسند.

 درک مداد

 به روشی که کودک مداد را در دست می‌گیرد درک مداد می‌گویند.

 تصویر بالا کودکی است که درک صحیح درست گرفتن مداد با انگشتان دارد. این درک صحیح نیاز دارد که انگشت شست و انگشت سبابه و انگشت میانی با هم کار کنند و این هماهنگی درک مداد نیز گفته می‌شود. وقتی که کودک ازروش صحیح گرفتن مداد با دست استفاده می‌کند، باید انگشتانش را که با مداد در ارتباط هستند حرکت دهد، نه اینکه از تمام بازویش استفاده کند. تصور می‌شود که این روش صحیح گرفتن مداد در دست بسیار موثر است زیرا باعث فعالیت و حرکت بیشتر انگشتان و بنابراین کنترل بر ابزار نوشتن می‌شود. در این روش ماهیچه‌های دست و بازو کمترین خستگی را حس میکند.

 بسیاری از خردسالان ابزارهای نوشتن را تقریباً به حالت مشت کردن می‌گیرند. وقتی از این روش گرفتن مداد استفاده می‌کنند، برای حرکت مداد کودک شانه و تمام بازویش را حرکت می‌دهد. این روش غلط نیاز به تلاش بیشتری دارد و باعث خستگی در بازو و دست می‌شود. کودکی که مداد را به حالتی شبیه مشت کردن میگیرد به راحتی خسته و با فعالیت نوشتن دچار مشکل می‌شود.

 وقتی که شما می‌بینید کودکی مداد یا مداد رنگی اش را با حالت نادرستی در دست گرفته است، نشان دهنده آن است که این کودک فاقد مهارت‌های حرکتی ظریف است. به جای اینکه آن‌ها را مجبور کنیم که از روش صحیح گرفتن مداد با سه انگشت  استفاده کنند و یا اینکه برایشان کاربرگ فراهم کنیم.  موقعیت‌هایی برای پیشرفت حرکات ظریف را در کارهای روزمره شان قرار دهید تا اینکه آن‌ها بتوانند عضلات دست شان را تقویت کنند. 

 دست غالب

 در صورتی که موقعیت‌های زیادی برای پیشرفت مهارت‌های حرکتی ظریف در خانه به کودک داده شده باشد، آنها در سن ۲ تا ۳ سالگی دست غالب شان را انتخاب کرده‌اند. با وجود این اگر شما با جامعه‌ای که در معرض خطر است کار می‌کنید، ممکن است متوجه شوید دانش آموزانی هستند که هنوز تسلط دست را در دوره مهد کودک به دست دنیا آورده‌اند.

 اگر شما کودکی دارید که هنوز دست غالبش را انتخاب نکرده است، ضروری است که برای آنها تعداد زیادی از تمرینات حرکتی ظریف را در کلاس فراهم کنید. هر چقدر بیشتر مهارت‌های حرکتی ظریف را تمرین کنند، سریع‌تر دست غالب شان مشخص می‌شود و تسلط پیدا می‌کند.

مهم‌ترین نکته درباره کار کردن با پیش دبستانی‌هایی که تسلط دست ندارند این است که آنها را مجبور نکنید که دست خاصی را انتخاب کنند وادار کردن آنها به این که دستی را به عنوان دست غالب انتخاب کنند یادگیری آنها را با مشکل بیشتر مواجه می‌کند زیرا آنها همیشه مجبورند چیزی را که نوشته‌اند برای دست دیگرشان تفسیر کنند.

 ساختار صحیح نوشتن حروف

 وقتی که به ساختار صحیح نوشتن حروف اشاره می‌کنیم منظور این است که نوشتن حروف از بالای کاغذ شروع می‌شود. همه حروف باید از بالا به پایین نوشته شوند دلیل این کار این است که غلتاندن یک تخته سنگ به طرف پایین تپه بسیار راحت‌تر از هل دادن آن به سمت بالا است، به عبارت دیگر، شروع نوشتن از بالا به پایین بسیار راحت‌تر است. وقتی که شما از بالا به پایین می‌نویسید می‌توانید سریع‌تر از زمانی که بخواهید از پایین به سمت بالا بنویسید، پیش می‌روید.

 تحقیقات نشان داده است که در مراحل بعدی کودکانی که از ساختار غلط حروف در نوشتن استفاده می‌کنند، دو برابر بیشتر از کودکان دیگر، برای تمام کردن تکالیف و آزمون‌های نوشتاری زمان نیاز دارند.

 تشویق کودکانی که نسبت به نوشتن بی میل هستند

 وقتی که کودکان خردسال چیز جدیدی را یاد می‌گیرند، اغلب ناامید می‌شوند و از انجام کارها امتناع می‌کنند یا بسیار کم تلاش می‌کنند، مخصوصاً اگر حس کنند مجبورند تمرین کنند. بنابراین، بسیار مهم است که وقتی که به کودکان پیش دبستانی نوشتن را نشان می‌دهید، تا حد امکان آن‌ها را تشویق و حمایت کنید و نوشتن را با سرگرمی‌و روشهای معنادار با آنها ارائه دهید.

 آیا کاربرگ‌ها می‌توانند مهارت‌های نوشتن کودک را ارتقا دهند؟

همانگونه که در بالا ذکر شد دو جنبه مهم دست خط برای کودکان خردسال ساختار مناسب حروف و درک مداد است. کاربرگ‌های دست خط بر نوشتن تکراری حروف بر روی خطوط تمرکز دارند، که برای کودکان جذاب و مناسب نیست.

 آیا کاغذهای خط دار می‌توانند مهارت‌های نوشتن کودک را ارتقا دهند؟

 علاوه بر دلایلی که در بالا ذکر شد، بیشتر کاربرگ‌ها نیاز دارد که کودک بر روی خطوط بنویسد، که به مجموعه مهارتهای دیگری نیاز دارد، که همان دقت دیده است. دقیقا همانند دستها، عضلات چشم‌ها نیز در خردسالان به طور کامل رشد نکرده است. تصور کنید که از شما بخواهند بر روی خطی بنویسید، وقتی که شما حتی نمی‌توانید مداد را در دست نگه دارید یا نوشته‌ها را با چشمتان دنبال کنید. این مشکل می‌تواند شدیداً شما را ناامید کند. اغلب وقتی که از خردسالان خواسته می‌شود که بر روی خطوط بنویسند، آنها بیشتر از اینکه به ساختار حروف و درک مداد و توجه کند، بر روی خطوط تمرکز می‌کند و در نتیجه در هر سه این کارها ناموفق عمل می‌کند که این خود باعث نگرش منفی درباره نوشتن می‌شود.

 اگر مشکلات مهارت‌های آمادگی نوشتن پیش از نوشتن درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد

 وقتی که کودکان با آمادگی نوشتن مشکل داشته باشند، آنها همچنین ممکن است در موارد زیر نیز با مشکل مواجه شوند:

• جلسات( معیار تحصیلی بر پایه پیش دبستانی و مدرسه به دلیل ضعف در مهارت گرفتن مداد در دست و خستگی سریع)
• مشکلات در تسلط بر شکل حروف و اعداد
• یادگیری نوشتن اسم شان یا کشیدن تصاویری که برای سن شان مناسب است (سن پیش دبستانی)
• فشار و اضطراب بیشتر در کودکان مدرسه‌ای به خاطر مشکل در “همراه شدن” با کلاس
• کامل کردن کاربرگ‌ها یا آزمون‌ها به خاطر مشکل در جواب دادن همه سوال‌های نوشتاری در زمان مشخص شده
• اعتماد به نفس پایین کودک در مقایسه خود با همسالانش
• مشکل در دست کاری تکه‌های کوچک برای ساختن( پازل‌ها، لگو)

 چرا هنگامی‌ که متوجه مشکلات کودکم در مهارت‌های آمادگی نوشتن (پیش از نوشتن) شدم باید به دنبال درمان باشم؟

 مداخلات درمانی برای کمک به کودکی که مشکلات آمادگی نوشتن دارد بسیار مهم است برای اینکه:

• توانایی و تداوم کارهای حرکتی ضعیف برای عملکرد تحصیلی را بهتر کند.
• مهارت‌های آمادگی مدرسه را برای احساس آرامش و سهولت انتقال به مدرسه افزایش می‌دهد.
• به کودک کمک می‌کند که کارهای مربوط به مراقبت از خود را که مناسب سنش است به خوبی انجام دهد کارهایی (از قبیل بستن دکمه‌ها و زیپ‌ها)
• از این که کودک به خاطر مشکلات رنگ آمیزی، طراحی و نوشتن از محیط تحصیل فاصله بگیرد جلوگیری می‌کند.
• وقتی که کودک در حال تلاش برای انجام فعالیت‌های تحصیلی است، از احساس ناامیدی در والدین معلمان و کودکان جلوگیری می‌کند.
• به حفظ و بهبود احساس مثبت در مهارت گرفتن مداد برای کارهای تحصیلی و بازی کودک کمک می‌کند.
• تضمین می‌کند که کودک  در طراحی و دست خط از همسالان خود عقب نمی‌افتد.

 چه نوع درمانی برای مشکلات آمادگی نوشتن (پیش از نوشتن) توصیه می‌شود؟

 اگر کودک شما مشکلاتی در مهارت آمادگی نوشتن (پیش از نوشتن) دارد توصیه می‌شود که آن‌ها با یک کاردرمانگر مشورت کنند.