کاردرمانی میتواند به افراد در تمام مراحل رشد، حفظ یا بهبود مهارتهای زندگی، که برای انجام فعالیتهای روزانه به خصوص پس از آسیب یا بیماری به آن نیاز دارند، کمک کند. در بیمارانی که به دلیل سن، سکته مغزی یا مراحل اولیه زوال عقل، دچار اختلالات حافظه شدهاند، کاردرمانی مزایای روانی فراوانی خواهد داشت، همچنین به بیماران کمک میکند که بتوانند به زندگی مستقل و مؤثر خود ادامه دهند.
علت اختلالات حافظه
عوامل خاصی وجود دارد که با بروز اختلالات خفیف تا حاد حافظه ارتباط دارد. هر کدام از این دلایل به تنهایی ممکن است مسئول اختلال وخیم خاصی باشد، یا چندین عامل با هم منجر به مشکلات خاصی در یک فرد میشود. عوامل اصلی در ادامه ذکر شده است:
- سن
- وراثت ژنتیکی – ژنهای وراثتی بیماری آلزایمر و هانتینگتون
- ضربه
- انقباض رگها و شریانهای مغزی
- استفاده بیش از حد از الکل یا مواد مسکن یا مخدر
- اختلالات متابولیک درمان نشده مانند دیابت
- کمبود ویتامین مانند ب 12
- بیماری قلبی عروقی
- تومور مغزی
- رژیم غذایی ناسالم
- استفاده از داروهای قوی مانند مصرف داروهای NSAID
انواع اختلالات حافظه
ارزیابی اختلالات حافظه در شرایط پزشکی سخت است. ارزیابی و شناسایی آن هم برای بیمار و هم برای پزشک مؤثر واقع خواهد شد. عملکرد طبیعی روانشناسی حافظه به شدت با این اختلال ارتباط دارد.
مداخلات ساختاری آناتومی مهم هر کدام از انواع اختلالات حافظه، در ادامه مورد بحث قرار خواهد گرفت. این اختلالات به طور معمول هنگامی رخ میدهد که انحرافی در عملکرد هدفمند بخشهای مغز، کمبود آن در محل ذخیره و حفظ حافظه وجود داشته باشد.
این اختلال ممکن است سوء عملکرد در روند فعالیت کلی حافظه را در پی داشته باشد، یا آن را در یک مکان محصور میکند. چرخه کلی نیاز به یک ارزیابی کامل دارد تا نوع اختلال موجود را شناسایی کند. این اختلالات ممکن است خفیف یا شدید باشد و میتواند به مراحل پیشرفته برسد. در ادامه لیست اصلی اختلالات حافظه بیان شده است:
زوال عقل
زوال عقل یکی از اختلالات مهم و متداول حافظه است. عملکردهای شناختی یک منحنی کاهشی را نشان میدهد و به طور خاص با فراموشکاری ارتباط دارد. این افراد در انجام وظایف زندگی نقص دارند و در تکمیل وظایف ساده با مشکل مواجه هستند. آنها به شدت دچار گمگشتگی و اضطرار ارتباطی میشوند. شخص علایق و تغییرات شخصیتی مهم خود را از دست میدهد. ضربه، سکته مغزی، واکنشهای دارویی و عفونتها میتواند باعث زوال عقل در افراد در تمامی سنین شود.
زوال عقل عروقی
این زوال عقل ناشی از انقباض عروق است که منجر به کاهش جریان خون به نواحی مخچهای و مغزی میشود. سکته مغزی و آسیب به سر، ممکن است باعث این نوع زوال عقل شود. در این اختلال مشکل برنامه ریزی و درک مسائل دیده میشود.
زوال عقل با لویی بادی
این نوع زوال عقل به طور خاصی با رشد و تجمع انواع غیرطبیعی پروتئین به نام لویی بادی ارتباط دارد. این تجمع غیرطبیعی فضای حافظه را کاهش داده و باعث وخیم شدن این عملکرد مغزی میشود.
زوال عقل پیشانی گیجگاهی
این متداولترین نوع زوال عقل است که بر نواحی قشر پیشانی و گیجگاهی مغز اثر میگذارد. به طور معمول این نوع زوال عقل بر سلولهای عصبی مغز اثر گذاشته و منجر به کوچکتر شدن آن میشود. گرچه این اختلال در سنین 45 و 60 رخ میدهد اما این احتمال وجود دارد که در افراد جوانتر نیز ایجاد شود.
این اختلال همراه با نقص در توانایی سخن گفتن همراه است، که به نام عدم قدرت تکلم شناخته میشود. این مسئله باعث میشود که فرد به سرعت خشمگین شده و کارهای نامناسب و نابههنگام انجام دهد.
بیماری آلزایمر
تغییرات مغزی یکی از ویژگیهای قابل توجه این نوع اختلال حافظه است، که با دو ویژگی مهم شناخته میشود. یکی از آنها شکلگیری پلاکهای آمیلوئید است و ویژگی دیگر، شکلگیری پیچیدگی فیبریل عصبی است.
این دو ویژگی کمبود سیگنالهای مغزی را به وجود میآورند، که به دلیل کمبود پیامرسانهای عصبی در مغز است. این مشکل باعث آسیب شده و بازدارنده عملکرد وظایف روزانه است.
اختلال شناختی خفیف
این اختلال خفیف نامیده میشود زیرا بین نوع نرمال و شدید درجهبندی میشود. اختلال شناختی خفیف میتواند باعث بروز مشکلاتی در پیوند حافظه و تناسب با مکمل آن میشود.
این افراد بیشتر مستعد تبدیل این نوع بیماری به آلزایمر هستند. زمینه ژنتیکی نقش مهمی در بروز این اختلال شناختی ایفا میکند.
آنسفالوپاتی
التهاب مغز باعث تغییرات مهم عصبی شده، که عملکرد مغز را دگرگون میکند. نقص شدید سیگنالهای مغزی، میتواند باعث حمله ناگهانی و بیهوشی شود و با هذیانگویی ترکیب میشود. ویروسها علت اصلی ابتلا به التهاب مغز هستند.
همچنین با بیماریهای عصبی مانند پارکینسون، ضعف، ناتوانی در انجام عملکردهای ارزیابی روزانه، لرزش و سرگیجه همراه است. این اختلال میتواند با ایجاد سردردهای معمولی نیز ارتباط داشته باشد.
کاردرمانی برای درمان اختلالات حافظه
بیماری، آسیب یا اختلال حافظه میتواند در توانایی بیمار برای مراقبت از خود، تکمیل وظایف خانه و شرکت در فعالیتهای منظم روزانه تداخل ایجاد کند. کاردرمانی به بیمار آموزش میدهد که چگونه با تغییر حرکات یا به کارگیری وسایل کمکی خود را وفق دهد. درحالی که فیزیوتراپی بر بهبود حرکت و عملکرد عمومی شخص تمرکز دارد، کاردرمانی به بیماران کمک میکند که وظایف روزانه خود را که شامل موارد زیر است آسانتر انجام دهند:
- حمام کردن
- رفتن به توالت
- لباس پوشیدن
- غذا خوردن
- بهداشت شخصی
- آماده کردن وعده غذایی اصلی
- رسیدگی به امور خانه
- شرکت در کارهای اجتماعی
- تفریحات
کاردرمانی برای بزرگسالان
اکثر افراد بزرگسال وقتی به دوران کهولت میرسند، تا حدی حافظه خود را از دست میدهند، که اگر بیماری آلزایمر یا نوع دیگر زوال عقل تشخیص داده شود، ممکن است روند بیماری افزایش یابد. کاردرمانگر بیمار را ارزیابی میکند، تا قدرت و آسیب را مشخص کند و نواحی عملکردی که نیاز به مداخله درمانی دارد را شناسایی کند. در حالی که احتمال بهبودی کامل تواناییهای شناختی زیاد نیست، اما کاردرمانگر با بیماران کار میکند تا روال روزانه آنها پیشرفت کرده، که تاثیر اختلال حافظه یا سردرگمی را به حداقل برساند و تدابیر جبرانی ایجاد میکند، که بیماران را قادر میسازد در بسیاری از فعالیتهای روزانه خود شرکت داشته باشند.
کاردرمانی برای بیماران سکته مغزی
اختلال حافظه یک نشانه معمول از سکته مغزی است، اما مانند تمرین عضلانی، میتواند پس از سکته مغزی توانایی حرکتی را بهبود ببخشد، تمرین ذهن از طریق کاردرمانی، بخش چشمگیری از روند بهبودی است. کاردرمانگر نیز به بیماران کمک میکند که با استفاده از راهنماییهای تصویری یا ابزارهای یادآوری، تدابیر انطباقی را یاد بگیرند، که تکنیکهای ذهنی خلاقانه برای کمک به یادآوری کارها است. تدابیر دیگر شامل تقسیم فعالیتها به مراحل کوچک است، که مدیریت آنها را آسانتر کرده و پیشرفت تدابیر جبرانی است که بتوانند تا حداکثر مقدار ممکن در فعالیتها شرکت کنند.
مزایای کاردرمانی برای اختلال حافظه
یکی از مزایای کاردرمانی توانایی آن در کمک به اختلال حافظه است. اختلال حافظه یک اتفاق معمول در طول روند بالا رفتن سن است و برای همه ما تا حدی رخ میدهد.
در برخی از افراد از دست دادن حافظه زمانی مشخص میشود که فراموش میکنند کلیدها یا عینک خود را کجا گذاشتهاند. این نوع اختلال حافظه قابل مدیریت است و در توانایی فرد برای زندگی مستقل تاثیرگذار نیست. اما در افرادی که دچار اختلال حافظه ناشی از نقص شناختی، زوال عقل یا بیماری آلزایمر هستند، باعث ایجاد مشکل در انجام وظایف روزانه خواهد شد.
کاردرمانگر از روشهای مختلف و تکنیکهایی استفاده میکند تا حافظه را بهبود دهد. هدف اینکار برای بیماران این است که مهارتهایی را یاد بگیرند یا مهارتهایی را که فراموش کردهاند یا دیگر قادر به انجام آن نیستند، بازآموزی شود. با این کار، بیماران مقداری از استقلال خود را به دست میآورند و کیفیت زندگی آنها بهتر میشود.
فعالیتهای روزانه (ADL)
درمانگر از واژه ADL برای توصیف فعالیتها و کارهایی استفاده میکند، که فعالیتهای روزانه شخص را میسازد. اینکار میتواند شستن دست، غذا پختن یا درست کردن چای باشد.
هنگامی که بیمار دچار اختلال حافظه است، این احتمال وجود دارد که در انجام وظایف روزانه که برای اکثر افراد بدیهی به نظر میرسد، با مشکل مواجه شود. با فراهم کردن روال کارهای روزانه برای این بیماران، آنها بهتر میتوانند فعالیتهای روزانه زندگی را انجام دهند. بهبود توانایی بیماران در انجام فعالیتهای روزانه، یکی از مزایای کاردرمانی است.
کاردرمانگر با ارزیابی کارهایی که بیماران میتوانند انجام دهند، میتواند بر وظایفی تمرکز کند که نمیتوانند انجام دهند. اغلب اوقات، درمانگران راههای جدید انجام کارهایی مانند حمام کردن، لباس پوشیدن، خرید کردن یا غذا پختن را آموزش میدهند. هدف اینکار تسهیل وظایف روزانه است تا از طریق آن بیماران استقلال خود را به دست آورند.
فعال ماندن
همچنان که سن بالا میرود، ورزش و فعالیت نقش مهمی در حفظ و بهبود عملکرد شناختی و حافظه ایفا میکند. با مشارکت بیماران در فعالیتها، آنها مشغول، هوشیار و پرشور باقی میمانند. افراد تمایل دارند که تا جایی که امکان دارد، قادر به انجام کارهای خود باشند. آنها دوست ندارند که متکی به دیگران باشند.
یکی از مزایای کاردرمانی، بازیابی قدرت، محدوده حرکت و تحرک است. هنگامی که بیماران میبینند که توانایی فیزیکی آنها تغییر یافته، به ادامه روند بهبودی تشویق میشوند.
تحریک ذهن
مزیت دیگر کاردرمانی این است که ذهن را فعال نگه میدارد. اینکار با روش سرگرمی و مهیج انجام میشود و با کارهای تکراری و خسته کننده انجام نمیگیرد. بازیهای حافظه فقط یکی از تکنیکهای کاردرمانی است که برای تحریک حافظه به کار گرفته میشود. اینکار یک روش بسیار خوب و سرگرمکننده برای بیماران است تا توانایی آنها برای یادآوری اطلاعات و خاطرات گذشته را بهبود ببخشد.
هنگامی که افراد بازنشسته میشوند، اغلب، اوقات فراغت زیادی دارند. بسیاری از افراد از این اوقات برای حل جدول متقاطع کلمات، پازل یا کارهای هنری و دستی استفاده میکنند. همچنان که اختلال حافظه وخیمتر میشود، ادامه انجام این سرگرمیها برای بیمار سختتر میشود. کاردرمانگر بیماران را تشویق میکند تا همچنان در این فعالیتها شرکت کنند.
آنها میتوانند علت بروز این مشکل را ارزیابی کرده و توصیههایی برای ادامه این سرگرمی پیشنهاد دهند. فعالیتهای تحریککننده حسی، برای سلامت مغز و توانایی شناختی بسیار اهمیت دارد.
نمونههایی از مداخلات کاردرمانگر برای اختلال حافظه
کاردرمانگر پس از انجام ارزیابی کامل، قدرت و اختلال بیماران را مشخص کرده و برنامه شخصی از اقداماتی که اغلب شامل ترکیبی از موارد زیر است، فراهم میکند:
- بهبود سلامتی: با تمرکز بر حفظ قدرت و بهبود سلامتی
- درمان ناتوانی: ترکیب فعالیت روزانه برای بهبود عملکرد و پویایی در فعالیتهای روزانه
- حفظ و نگهداری: فراهم کردن حمایت برای عادات و فعالیتهای روزانهای که به خوبی انجام میشوند و میتوانند برای بقای استقلال فرد حفظ شوند.
- اصلاح: اطمینان از امنیت و محیط حمایتی از طریق سازگاری و ترمیم