بسیاری از روانپزشکان و روانشناسان کودک بر این باورند که بازی درمانی و گروه تراپی روش‌های جدایی ناپذیر برای آموزش مهارتهای اجتماعی، کاهش اضطراب و بهبود اعتماد به نفس در کودکان دچار نقص توجه و بیش فعال (ADHD) و اختلالات عصبی است. در اینجا، در مورد اسباب بازی‌ها، تکنیک‌ها، و انواع فعالیت‌های یادگیری که والدین می توانند به برای بالا بردن هوش و بهبود روابط اجتماعی فرزندان خود استفاده کنند، آورده شده است.
اهمیت مهارت اجتماعی برای کودکان نقص توجه و بیش فعال
داشتن روابط مثبت در یک گروه سنی و روابط دوستی برای همه کودکان مهم است. متأسفانه، بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه و یا بیش فعال (ADHD) در پیدا کردن و یا نگه داشتن دوست دچار مشکل می شوند و به سختی در گروه های همسالان خود پذیرفته می شوند. تحریک پذیری و عدم توجه در کودکان بیش فعال فاجعه ای را به بار می آورد که کودک نتواند برای برقراری ارتباط مثبت با دیگران تلاشی بکند.
عدم پذیرش توسط گروه همسالان، احساس انزوا، متفاوت بودن، دوست نداشته شدن و تنهایی از دردناکترین عیوب اختلالات مربوط به کودکان دچار نقص توجه و بیش فعال می باشد و همهی این تجربیات دارای اثرات طولانی مدت هستند. ارتباطات مثبت با دیگران بسیار مهم است. اگرچه کودکان مبتلا به نقص توجه کاملاً تمایل دارند که دوستی برای خود داشته باشند و مورد دوست داشتن آنها قرار بگیرند، اما اغلب آنها نمی دانند که چگونه این کار را انجام دهند. خبر خوب این است که شما می توانید به فرزندتان در بهبود این مهارتها و شایستگی‌های اجتماعی لازم کمک کنید.
بازی درمانی چیست؟
بازی از مدت‌ها پیش به عنوان ابزاری جایگزین برای درمان علائم کودکان با مشکلاتی از جمله اختلال کمبود توجه یا یش فعالی (ADHD)، افسردگی بالینی و اختلالات اضطرابی مورد استفاده قرار گرفته است. روانپزشکان و روانشناسان کودک بر این باورند که می توان از زمان بازی برای کودکان برای برقراری ارتباط با آنها، یادگیری، ارائه اطمینان، کم کردن اضطراب و، شاید بهبود اعتماد به نفس آنها استفاده کرد. کودکان سن پایین، وقتی که گفتمان معنی دار برایشان امکان پذیر نیست، خود را از طریق بازی ابراز می کنند. برعکس، بازی درمانی روشی غیرمستقیم است که درمانگران می توانند برداشت‌ها، شناخت‌ها و رفتارهای کودکان را از نو تغییر دهند. “استعارهی کودکان از طریق بازی با یکدگرارتباط برقرار می‌کنند مانند دادن یک قرص شیرین به جای یک تلخ است.”
نحوه بازی درمانی در خانه
بازی با کودک خردسال برای احساس تعامل و ارتباط، امنیت و پیوستگی ضروری است. در خانه، والدین هشیار و زیرک از بحث و جدل جلوی چشم کودک خودداری می کنند و شرایط پر تنش را به موارد دلپذیر تبدیل می کنند. کودکان دارای اختلال تمرکز و نقص توجه، بسیاری از “نباید”، “مراقب باشید”، و “این کارها را نکنید” را می شنوند. “نه گفتن هایی که به طور مداوم گفته می شود “، یا وادار کردن به عقب نگه داشتن آنها، كودكان را تحت فشار قرار می دهد و این باعث بدتر شدن علائم آنها میشود.
کودکان بیش فعال برای والدین زیرک خود، چالش های ویژه ای دارند. به دلیل این چالش ها، پیروی از قوانین و ماندن در یک پروژه از ابتدا تا انتها دشوار است. علاوه بر این، ممکن است سبک بازی آنها از کنترل خارج شود. والدین عصبانی ممکن است بگویند: “کافی است”. “اگر نمی توانید درست این بازی را انجام دهید ، ما به هیچ وجه بازی نمی کنیم.” اما مهم است که اجازه دهید آنها آزادانه بازی کنند. در غیر این صورت، این پیام را دریافت می کنند، “شما طبیعی نیستید. من نمی خواهم با شما بازی کنم. “
از تکنیک‌های درمانی بازی در خانه استفاده کنید
والدین باید در بازی با فرزندانشان همسو و همراه باشند. برای کودک پرشوری، که باید توانایی خود را برای چسبیدن به چیزها گسترش دهد، سعی کنید در بازی با عروسک ها یا چهره های حیوانات مشغول شوید. “بگذارید کودکتان به شما بگوید که چه کاری می خواهد انجام دهد. “بگذارید او مشتاق باشد و از اینکه شما را راضی کند، هیچ نگرانی نداشته نباشد.” این یک عمل متعادل است کودک شما باید در طول بازی، این مسیر را خودش طی کند و هنگامی که از مسیر خارج شد، به آرامی او را به آنچه انجام می دادید تغییر دهید.
گروه‌های آموزش مهارتهای اجتماعی
بیشتر کودکان بتدریج آگاهی نسبت به خود و تعامل با دیگران را بهبود میبخشند. از طرف دیگر کودکان مبتلا به نقص توجه را می توان “مانند یک گاو در یک فروشگاه چینی” توصیف کرد. آنها روزانه به سرعت و بدون اینکه خیلی به احساسات یا نیازهای دیگران فکر کنند، حرکت می کنند. رفتارهای بیش فعالی، پرخاشگرانه و تکانشی همچنین باعث ایجاد مشکلات شدید در روابط با همسالان و بزرگسالان میشود. اگرچه کودکان بیش فعال مراقب افراد دیگر هستند، اما آنها به سادگی از در نظر گرفتن دیدگاه دیگران آگاهی ندارند.
کلاس های آموزش مهارت های اجتماعی به منظور بهبود روابط همسالان و آموزش مهارت های تعامل بین فردی ایجاد شده است که موفقیت در کلاس یا خانه را تسهیل می کند. این کلاس ها با درمان فردی یا گروهی متفاوت است زیرا تمرکز بیشتر در تعامل بین فردی است نه مدیریت احساسات یا تغییر شخصی. این نوع از آموزش‌های گروهی فرصت و آمادگی های لازم را برای تمرین مهارت های اخیراً کسب شده با سایر کودکان در کلاس را فراهم می کند. کلاس ها مخصوص کودکان در سنین مدرسه است و آگاهی از رفتارهای مختل کننده، راهبردهای کنترل داوطلبانه (صحبت کردن از خود) و همچنین توسعه مهارت های حل مسئله، حل تعارض و مهارت های مدیریت خشم را آموزش می دهند.
گروه‌های رفتاری درمانی شناختی
برنامه‌های گروه درفتاری درمانی شناختی تا حدودی شبیه کلاسهای آموزش مهارتهای اجتماعی است. آموزش مهارتهای اجتماعی بر توسعه آگاهی از تأثیر رفتارهای ADHD بر دیگران و مهارتهای خود مدیریتی لازم برای محدود کردن اختلالات مرتبط است. شناخت درمانی همچنین پیشرفت آگاهی از رفتارهای مختل کننده و علائم نقص توجه را دنبال می کند، اما بیشتر بر آگاهی از خود متمرکز است تا آگاهی محیطی. با هدایت تئوری رفتاری شناختی (به عنوان مثال، که تغییر افکار منجر به تغییر در رفتار و خلق و خو می شود)، مهارت های خاص کنترل خود مانند رفتارهای آرامش بخش و تکنیک های صحبت کردن مثبت به شما آموزش داده می شود.
گروه های درمانی شناختی رفتاری می تواند برای کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه (ADHD) کاملاً مفید باشد. نه تنها هزینه مرتبط با هزینه درمانی کمتر است بلکه کودک فرصتی برای برقراری تعامل با سایر کودکانی که انواع مشابهی از این چالش ها دارند، تعامل دارد. محیط گروه درمانی شرایطی را فراهم می کند که در آن کودکان می توانند در مورد احساسات و موقعیت‌های منحصر به فرد خود بحث کنند، احساسات خود و دیگران را درک کنند و بدانند که تنها آنها نیستند که با این چالش روبرو هستند. بهبود احساس تعلق به یک گروه ، در یک محیط امن و ایمن ، می تواند برای کودکان بیش فعال و دچار نقص توجه بسیار مفید باشد. از مزایای دیگر می‌توان به ایجاد فرصتی برای تمرین مهارتهای اجتماعی تازه تحول یافته، در محیط یک گروه درمانی ایمن اشاره کرد.
گروه‌های آموزش والدین / کلاسهای مهارتهای والدین
بیشتر مباحث قبلی به نحوه تأثیر اختلال نقص توجه ADHD بر کودک متمرکز شده است. تأثیر این اختلال در والدین تقریباً چشمگیر است. کلاسهای ارائه شده برای والدین می توانند درک واضح تری از علائم، مشکلات و گزینه های درمانی این اختلال به آنها دهند. درمان گروهی روشی کارآمد برای ارائه این اطلاعات و همچنین یک تکنیک عالی برای عادی سازی وضعیت است. رویکرد گروهی یک کلاس می تواند احساس ناامیدی و انزوا را که بسیاری از والدین تجربه می کنند را کاهش دهد. این شناخت که خانواده های دیگر با مشکلات مشابه (یا حتی سخت تر) دست و پنجه نرم می کنند نیز می تواند اطمینان بخش باشد.
ممکن است بسیاری از والدین نسبت به این تصور که فرزندشان “مشکل” دارد، مقاومت کنند. و یا حتی از داشتن عارضه ای به این نام برای شرایطی که باعث ایجاد چنین اختلال در زندگی آنها شده است، سپاسگزار باشند. گاهی درک اینکه که مشکلات رفتاری می توانند ریشه در زیست شناسی داشته باشند دشوار است. والدین ممکن است بعضی اوقات اختلال نقص توجه کودک را با تنبلی و عدم مسئولیت پذیری اشتباه بگیرند، بنابراین خطایی نسبت به استدلال ایجاد می کنند که در صورت تمایل بچه ها می توانند متفاوت باشند. این نوع تفکر به ایجاد روابط متضاد والدین و فرزندان کمک می کند. در مقابل ، درک این موضوع که رفتار مشکل کودک آگاهانه نیست و هر کاری که با رفتارهای تکانشی انجام می شود ، می تواند به والدین کمک کند تا در آرامش کامل باقی بمانند تا اینکه رفتار منفی کودک بازخورد منفی نشان دهند.
۷۰٪ كودكان مبتلا به بیماری نقص توجه، حداقل يك والد با چنین اختلال را نيز دارند.این اختلال، سازماندهی و مدیریت جزئیات زندگی کودک مبتلا به نقص توجه و بیش فعال را بسیار دشوار می کند. برخی از مهارت های لازم برای تربیت کودک دچار نقص توجه، دقیقاً همان مهارت هایی است که برای بزرگسالان دچار این عارضه دشوار است. به عنوان مثال ، افزایش سازمان دهی و ساختار درست در داخل خانه احتمالاً برای والدین مبتلا به ADHD کار آسانی نیست.
یكی از مهم‌ترین چالش های فرزندپروری در كودك بیش فعال این است كه نیاز به مشاركت والدین دارد. در نتیجه، والدین کودک مبتلا به نقص توجه نه تنها باید یاد بگیرند که به مدیریت مشکلات فرزندشان کمک کنند، بلکه باید از سوابق پیشین مشابه خود در این زمینه نیز برای گرفتن سرنخ هایی در مورد چگونگی اثربخشی استفاده کنند. اگرچه بسیاری از والدین ممکن است درک این مسئله را دشوار بدانند که سبک زندگی یا رفتارهای خود می تواند بر رفتار فرزندشان تأثیر بگذارد، اما مشکلات فرزندشان ممکن است محرکی برای رشد مهارت های جدید برای رفع چالش های قدیمی باشد. بنابراین، داشتن کودکی با اختلال نقص توجه می تواند فرصتی را برای والدین بیش فعال نیز فراهم کند تا بتوانند وظایفی را که در کودکی خود مشکل با آن داشتند را انجام دهند. چه کسی می تواند بهتر از والدینی که معضل مشابهی را تجربه کرده اند، چالش های کودک را درک کند؟
خانواده درمانی
خانواده درمانی برای والدینی که نیاز به کمک بیشتری نسبت به آنچه در کلاسهای آموزش والدین داشته اند، دارند، مفید است. بسیاری از والدین فراتر از دریافت اطلاعات دقیق و مفصل آموزشی، نیاز به حمایت عاطفی دارند. خانواده درمانی می تواند نقش اساسی در ایجاد و حفظ روابط مثبت در سیستم خانواده داشته باشد. والدین قبل از اینکه اختلال نقص توجه و بیش فعالی کودک خود را تشخیص بدهند، ممکن است با ایده و ترس‌های معیوب زیادی مواجه شوند. والدین اغلب درمورد “ثابت بودن” یا “خیلی سخت” بودن در یک مبارزه مداوم برای یافتن چیزی که کودک را در جهت مثبتی تحت تأثیر قرار دهد، بحث می کنند. خانواده درمانی می تواند به کاهش احساسات منفی مرتبط با فرزند پروری کودک دچار اختلال نقص توجه و ببیش فعال کمک کند.
علاوه بر این، اغلب والدین به نوبه خود احساسات متفاوتی از جمله احساس گناه، ناامیدی، خشم و ترس از آینده را در برابر شرایط و رفتارهای فرزند خود دارند. خانواده درمانی، راهی برای برطرف کردن این نگرانی ها و روشن شدن واقعیت ها برای والدین را فراهم می کند. این نوع شیوه درمانی همچنین محیطی ایمن برای والدین و فرزندان فراهم می کند تا درباره آنچه ممکن است به مسائل بسیار بی ثبات تبدیل شده است را بحث کنند. درمانگران از والدین و فرزندان در روند دستیابی به یک سازش عادلانه و نسبتا خوب حمایت می کنند.
هنگامی که به مسائل عاطفی پرداخته شد، خانواده درمانی می تواند به والدین در مورد نگرانی های کاربردی تر از جمله تعدیل انتظارات خود از کودک و ساختار مؤثرتر در محیط پیرامون فرزندشان کمک کند. درمانگران می توانند یک برنامه اصلاح رفتارهای محیطی به والدین ارائه دهند (همانطور که در بالا توضیح داده شد).
موضوعاتی از قبیل تعیین هدف، نوع تشویق و مجازات‌های مناسب می تواند به صورت عمیق مورد بحث قرار گیرد. درمانگران با گرایش نظری رفتاری و یا شناختی رفتاری، مهارت خاصی در تدوین چنین برنامه هایی دارند، اگرچه بیشتر درمانگران متخصص خانواده درمانی نیز قادر به ارائه اطلاعاتی مشابه هستند.
