فلج مغزی مشکلی در عملکرد عضلات است. این بیماری ناشی از آسیب مغزی یا رشد غیر طبیعی مغز است و در حالی که مغز کودک هنوز در حال رشد است رخ می‌دهد. این مشکل ممکن است قبل از تولد کودک، در هنگام تولد یا پس از تولد ایجاد شود. یكی از مهم‌ترین ویژگی‌های تشخیص فلج مغزی این است كه كودكان به نقاط عطف رشد نمی‌رسند، در صورتی كه در برخی بیماری‌های عصبی دیگر، كودكان به نقاط عطف می‌رسند و سپس با گذشت زمان روند رشد كاهش می‌یابد. تشخیص فلج مغزی به یک فرآیند دقیق و روشمند نیاز دارد که بیشتر به مشاهده و معاینه بالینی متکی است. اگر در تشخیص این بیماری شک دارید، درک این روند می‌تواند به کاهش نگرانی‌های شما کمک کند.
کودکانی که دچار فلج مغزی شده‌اند ممکن است علائم مختلفی را نشان دهند. علائم این بیماری شامل ضعف حرکتی صوت، بازوها، دست‌ها، پاها یا تنه، حرکات سفت و تند و تیز یا عضلات سست، گفتار اسپاستیک که درک آن دشوار است، مشکلات در جویدن و بلع و مشکلات و نقص‌های شناختی است.
به عنوان والدین یا سرپرست کودک، توجه به این علائم ممکن است استرس‌زا و نگران‌کننده باشد. برای اطمینان از اینکه این علائم را به درستی شناسایی کرده‌اید، ممکن است ذکر بعضی موارد مانند زمان بندی، فعالیت‌های قبل / بعد، و موارد دیگر بتوانند در طول ارتباط شما برای پزشک مفید باشند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک روشا با شماره تلفن های۰۲۱۶۶۰۹۹۶۹۳ – ۰۹۱۰۶۶۴۶۱۹۵ تماس حاصل فرمایید.
تشخیص علل فلج مغزی در نوزاد
علت بیش از نیمی از مبتلایان به فلج مغزی، بین هفته ۲۴ بارداری و تولد رخ می‌دهد. در این دوره زمانی بخش بزرگی از رشد مغز صورت می‌گیرد. بنابراین مغز در این دوره در برابر هرگونه آسیب حساس است.
در بسیاری از مبتلایان به فلج مغزی علت صدمه به مغز مشخص نیست. عوامل ژنتیکی ممکن است در ابتلا به این بیماری نقش داشته باشند. عوامل ژنتیکی بدین معنی است که این بیماری از طریق کدهای ویژه در داخل سلول‌هایی به نام ژن از طریق خانواده منتقل می‌شود.
علت اصلی فلج مغزی بدتر نمی‌شود (پیشرفت نمی‌کند). اما تأثیر آن روی بدن اغلب پیشرفت می‌کند تا علائم به تدریج وخیم‌تر شوند.
بسیاری از عوامل دیگر نیز شناخته شده‌اند که خطر ابتلا به فلج مغزی را افزایش می‌دهند. این عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:
عوامل در دوران بارداری (قبل از تولد)
- تولد زودرس (نوزادان نارس) – به ویژه نوزادانی که قبل از هفته 28 بارداری متولد می‌شوند.
- نوزادانی که بخشی از دوقلوها، سه قلو یا موارد دیگر هستند.
- نوزادان دارای ناهنجاری (ناهنجاری مادرزادی).
- عفونت‌های مادر باردار مانند سرخچه، آبله مرغان و توکسوپلاسموز ممکن است در برخی موارد عامل ایجاد شود.
- در مادرانی که سیگار می‌کشند یا مواد مخدر مانند کوکائین مصرف می‌کنند خطر ابتلای کودک به فلج مغزی بیشتر است.
عوامل مربوط به زمان تولد (حین تولد)
- عفونت شدید در نوزاد یا مادر.
- آسیب به مغز کودک در طول زمان تولد.
عوامل بعد از بارداری (بعد از تولد)
- عفونت شدید – به عنوان مثال سپسیس یا مننژیت.
- زردی شدید در یک نوزاد تازه متولد شده.
- خونریزی مغز (خونریزی داخل جمجمه).
- آسیب (تروما).
در گذشته تصور می‌شد که مشکلات زایمان عامل اصلی فلج مغزی است. اما اکنون این فرضیه نادرست شناخته شده است. تصور می‌شود که کمتر از 1 مورد از هر در 10 مورد فلج مغزی به دلیل مشکلات مربوط به تولد نوزاد باشد. به عنوان مثال، فقدان شدید و طولانی مدت اکسیژن در هنگام تولد ممکن است در تعداد کمی از موارد علت ایجاد این بیماری شود.
فلج مغزی در نوزادان چقدر شایع است؟
- حدود ۱ نوزاد از ۱۰۰۰ نوزاد که وزن طبیعی دارند، مبتلا به فلج مغزی هستند.
- برای نوزادان کم وزن (کمتر از ۲۵۰۰ گرم) این رقم در حدود ۱ در ۶۰ است.
تعداد کل موارد در هر سال از مدت ۵۰ سال یا بیشتر تا کنون تغییر نکرده است.
تشخیص فلج مغزی نوزادان
برای شناسایی فلج سی پی در نوزاد و کودک از روشهای زیر باید استفاده کرد:
مشاهده علائم فلج مغزی والدین در فرزندشان
فلج مغزی معمولاً در بدو تولد تشخیص داده نمی‌شود. نوزادان مبتلا به فلج مغزی شدید ممکن است در بدو تولد علائمی داشته باشند که بدیهی است، مانند سفتی عضلات بسیار غیر طبیعی (تن). با این حال، فلج مغزی بیشتر کودکان بین سنین 6 ماه تا 2 سال تشخیص داده می‌شود.
علائم اولیه احتمالی مبنی بر اینکه کودک ممکن است فلج مغزی داشته باشد شامل موارد زیر است:
- حرکات خیالی غیرمعمول.
- سایر حرکات غیر طبیعی از جمله حرکت نکردن زیاد، یا عمدتاً حرکت دادن یک طرف بدن.
- تون عضلانی غیرطبیعی – به عنوان مثال کاهش تون یا بروز سستی (هیپوتونی)، افزایش تون یا سفتی (اسپاگتیک) یا تغییر تون بین سستی و سفتی (دیستونی).
- پیشرفت غیر طبیعی – به عنوان مثال کنترل سر دیر هنگام، غلت زدن و چهار دست و پا رفتن
- مشکلات تغذیه‌ای.
رایج‌ترین نقاط عطف تأخیر حرکتی برای کودکان مبتلا به فلج مغزی عبارتند از:
- عدم توانایی در نشستن تا ۸ ماهگی. این زمان برای نوزادان نارس باید نسبت به سن تولد آن‌ها اصلاح شود- به عنوان مثال، برای کودکانی که دو ماه زودتر به دنیا آمده‌اند این عدد باید به 10 تغییر یابد.
- راه رفتن در ۱۸ ماهگی (اصلاح شده مطابق با سن حاملگی).
- ترجیح استفاده از یک دست تا قبل از سن ۱ سالگی (از نظر سن حاملگی) نسبت به دست دیگر (ترجیح دست).
کودکان با یکدیگر متفاوت هستند. برخی از کودکان طبیعی هستند اما این تغییرات در برخی دیگر دیرتر بروز می‌کند. با این حال، کودکی که دیرتر از سایر کودکان به این نقاط عطف رشد می‌رسد معمولاً باید برای فلج مغزی ارزیابی شود. تشخیص این بیماری معمولاً توسط متخصص اطفال و از طریق علائم و تاخیر در رشد انجام می‌شود.
تاریخچه بالینی و معاینه فیزیکی
تاریخچه بالینی می‌تواند حوادثی از قبیل صدمات آسیب‌زا، عفونت‌های دوران کودکی و بیماری‌هایی مانند بیماری‌های گوارشی، تنفسی و مشکلات قلبی را که می‌تواند باعث ایجاد علائمی شود که شبیه به فلج مغزی است، خصوصاً در نوزادان بسیار کوچک، شناسایی کند.
ارزیابی توانایی‌های کودک با استفاده از معاینه دقیق عصبی می‌تواند 90٪ در تشخیص فلج مغزی موثر باشد.
چند روش دیگر برای آزمایش توانایی‌های کودک شامل ارزیابی کیفی Prechtl از حرکات عمومی و معاینه مغز و اعصاب نوزادان Hammersmith است که هر دو مورد به طور سیستماتیک توانایی‌های جسمی و شناختی کودک را در مقیاس خود ارزیابی کرده و نمره می‌دهند.
آزمایش خون
انتظار می‌رود که سندرم‌های متابولیکی که علائمی شبیه به فلج مغزی دارند، باعث ناهنجاری‌هایی در آزمایش خون شوند که همین امر می‌تواند باعث تمایز بین این دو بیماری شود.
انتظار نمی‌رود آزمایش خون بتواند ناهنجاری‌های فلج مغزی را نشان دهد. همچنین اگر کودکی که علائم فلج مغزی دارد، دارای علائم بیماری، نارسایی اندام یا عفونت نیز باشد ممکن است آزمایش خون در نظر گرفته شود.
آزمایشات ژنتیکی
آزمایشات ژنتیکی ممکن است در شناسایی ناهنجاری‌های ژنتیکی مرتبط با فلج مغزی موثر باشند. فلج مغزی تنها به ندرت با نقایص ژنتیکی قابل تأیید همراه است و ارزش آزمایش ژنتیک در واقع در تشخیص سایر بیماری‌ها است که از نظر بالینی شبیه به فلج مغزی هستند و از الگوهای ژنتیکی شناخته شده هستند.
همه افراد برای انجام آزمایش ژنتیکی آماده نیستند. اگر در این باره نگران هستید، با پزشک خود مشورت کنید. همچنین با شریک زندگی خود صحبت کنید. برنامه ریزی برای اینکه وقتی نتایج آماده شد چه کاری انجام دهید می‌تواند به شما کمک کند بتوانید بهتر با این قضیه کنار بیایند و از یکدیگر پشتیبانی کنید.
الکتروانسفالوگرام EEG
برخی از کودکان مبتلا به فلج مغزی تشنج دارند. برخی از انواع صرع که با فلج مغزی همراه نیستند می‌توانند تأثیر عمیقی بر رشد کودک داشته باشند. از آنجا که این نوع از اختلالات تشنج به شکلی از نظر بالینی شبیه به نقص شناختی مشاهده شده در فلج مغزی هستند، ممکن است تشخیص آن‌ها با مشکل مواجه شود. در این صورت یک تست EEG می‌تواند به تشخیص تشنج‌هایی که علت آن‌ها مشخص و واضح نیست کمک کند.
مطالعات هدایت عصبی (NCV) و الکترومیوگرافی (EMG)
برخی از بیماری‌های عضلانی و ستون فقرات که از سنین خیلی پایین شروع می شوند ممکن است باعث ضعف شودن. ناهنجاری‌های عصبی و عضلانی مشخصه فلج مغزی نیست، بنابراین الگوهای غیر طبیعی در این آزمایشات می‌تواند به تشخیص سایر بیماری‌ها کمک کرده و فلج مغزی را رد کند.
آزمایشات تصویربرداری
تصویربرداری از مغز معمولاً خود فلج مغزی را تأیید نمی‌کند اما می‌تواند یکی از بیماری‌های دیگری را که ممکن است علائمی شبیه به فلج مغزی داشته باشد، شناسایی کند.
سی‌تی اسکن مغز
سی‌تی اسکن مغز کودک مبتلا به فلج مغزی ممکن است طبیعی باشد یا ممکن است شواهدی از سکته مغزی یا ناهنجاری‌های آناتومیکی را نشان دهد. الگوهایی که نشان می‌دهد علائم کودک ناشی از فلج مغزی نیست عبارت است از عفونت، شکستگی، خونریزی، تومور یا هیدروسفالی.
MRI مغز
MRI مغز یک مطالعه تصویربرداری از مغز است که نسبت به سی‌تی اسکن دقیق‌تر است. وجود برخی از انواع ناهنجاری‌ها و همچنین ناهنجاری‌های ناشی از صدمات ایسکمیک قبلی (عدم گردش خون) به ماده سفید یا خاکستری مغز ممکن است در تشخیص فلج مغزی مؤثر باشد. یافته‌های خاصی از طریق تصویربرداری MRI وجود دارد که ممکن است به بیماری دیگری مانند آدرنولوکodystrophy مغزی اشاره کند.
در هر دو آزمایش تصویربرداری، کودک (و مراقب) ممکن است ترس داشته باشد. از پزشک سؤال کنید که آیا می‌توان کاری را انجام داد که بتواند تکان خوردن کودک را کاهش دهد. بودن شخصی در نزدیکی کودک یا استفاده از یک زبان خاص برای بچه‌ها ممکن است چیزی باشد که پزشک می‌تواند ارائه دهد.
تشخیص افتراقی
درمان، مدیریت و پیش آگهی فلج مغزی با سایر بیماری‌های مشابه تفاوت دارد و این یکی از دلایلی است که تشخیص دقیق از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی از این بیماری‌ها با یک خطر ارثی آشکار همراه است و بنابراین شناسایی بیماری در یک کودک می‌تواند به والدین در شناخت زودهنگام و معالجه فرزندان دیگرشان کمک کند. علاوه بر این، تشخیص زودهنگام می‌تواند اطلاعاتی را به کل خانواده ارائه دهد که می‌تواند در برنامه‌های تولید مثلی آینده مفید باشد.
سندرم کودک تکان خورده
یک بیماری ناشی از ترومای مکرر، سندرم کودک تکان خورده، می‌تواند کودکان خردسال را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد و شیوع آن در نوزادان بزرگ‌تر بیشتر است. سندرم کودک تکان خورده با شکستگی جمجمه، خونریزی در مغز و غالباً تروما در نواحی دیگر بدن مشخص می‌شود.
بسته به زمان شروع تروما، سندرم کودک تکان خورده می‌تواند منجر به از بین رفتن مهارت‌های شناختی شود که از قبل شروع به ظهور کرده‌اند. در حالی که فلج مغزی با عدم مهارت‌های جدید مشخص می‌شود.
سندرم رت
سندرم رت یک بیماری نادر است که به طور کلی دختران را مبتلا می‌کند. این بیماری ممکن است باعث عدم کنترل حرکتی و نقص شناختی شود. بزرگترین تفاوت بین این سندرم و فلج مغزی این است که کودکان مبتلا به سندرم رت به نظر می‌رسد که به طور کلی 6 تا 12 ماه به طور عادی رشد می‌کنند و سپس کاهش عملکرد در آن‌ها بروز می‌کند، در حالی که کودکان مبتلا به فلج مغزی به نقاط عطف رشد نمی‌رسند.
اختلال طیف اوتیسم
اختلال طیف اوتیسم، با علائمی که می‌تواند به عنوان نقص‌های شناختی و رفتاری ظاهر شود، می‌تواند با نقص‌های حرکتی یا گفتاری با ویژگی هایی که ممکن است در فلج مغزی یا از راه دیگر ایجاد شود، بوجود بیاید.
سندرم متابولیک
برخی از اختلالات متابولیک ارثی مانند بیماری Tay Sacks ، سندروم نونان، سندرم Lesch-Nyan و بیماری Neimann-Pick همگی می‌توانند دارای ویژگی‌های ضعف حرکتی و نقص شناختی باشند که ممکن است با فلج مغزی اشتباه گرفته شود و همچنین فلج مغزی را می‌توان با این بیماری اشتباه گرفت.
علاوه بر برخی خصوصیات جسمی، سندرم‌های متابولیک غالباً در آزمایش‌های تخصصی خون ناهنجاری‌هایی را از خود نشان می‌دهند که می‌تواند در تمایز آن‌ها از یکدیگر و فلج مغزی کمک کند.
انسفالیت
انسفالیت که التهاب مغز است، می‌تواند علائم عمیقی از تشنج و فلج تا بی پاسخی را ایجاد کند. دو دسته اصلی آنسفالیت وجود دارد که ابتدایی و ثانویه هستند.
- انسفالیت اولیه: این مورد به دلیل ویروس یا عامل عفونی دیگری است که مستقیماً مغز را آلوده می‌کند. این بیماری با شروع سریع مشخص می‌شود و شواهدی از عفونت و التهاب در آزمایش خون ، CT مغز ، MRI مغز یا مایعات کمری وجود دارد.
- انسفالیت ثانویه: این مورد به دلیل حمله اشتباه سیستم ایمنی بدن به “مغز” و گاهی اوقات پس از عفونت در جایی دیگر از بدن ایجاد می‌شود. ممکن است تب وجود داشته باشد و معمولاً آزمایش خون ، CT مغز ، MRI مغز و مایع کمری شواهدی از التهاب را نشان می‌دهند.
آتروفی عضلانی نخاعی
اختلالی که باعث از بین رفتن نورون‌های حرکتی در ستون فقرات شود می‌تواند در دوران نوزادی، کودکی یا بزرگسالی آغاز شود. آتروفی عضلانی ستون فقرات که در دوران نوزادی شروع می‌شود می‌تواند تخریب کننده باشد و باعث ایجاد تأثیرات مختلفی بر عملکرد حرکتی می‌شود.
ضعف حرکتی شروع اولیه آتروفی عضلانی نخاعی که اغلب به آن SMA نوع 1 نیز گفته می‌شود، نسبت به فلج مغزی ناتوان کننده‌تر است.
آدرنولیوکودیستروفی مغزی
آدرنولیوکودیستروفی مغزی یک اختلال نادر که با نقص بینایی و کاهش شناختی همراه است. این بیماری عمدتاً پسرها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تفاوت‌های اساسی بین آدرنولوکودیستروفی و فلج مغزی در این است که کودکان مبتلا به آدرنولیوکودیستروفی مغزی دارای ناهنجاری‌های ماده سفید در MRI مغز خود هستند و این بیماری باعث کاهش عملکرد شناختی و حرکتی می‌شود اما در فلج مغزی با عدم پیشرفت مهارت‌ها روبه‌رو هستیم.
دیستروفی عضلانی
انواع مختلفی از دیستروفی عضلانی وجود دارد که همه آن‌ها با ضعف و عدم وجود عضله مشخص می‌شود. تفاوت بین فلج مغزی و دیستروفی عضلانی در این است که دیستروفی عضلانی معمولاً با نقایص شناختی همراه نیست و ضعف عضلانی دیستروفی عضلانی را می‌توان به دلیل بیماری عضلانی از طریق معاینه بدنی و با مطالعات EMG / NCV تشخیص داد.
درمان پس از تشخیص فلج مغزی (سی پی) در نوزادان و کودکان
كودكان مبتلا به فلج مغزي بايد تحت مراقبت تيم متخصصي باشند كه شامل متخصصان مختلف بهداشتي از جمله پزشكان، پرستاران، فيزيوتراپيست ها، متخصصان كاردرماني و گفتاردرماني است. هیچ درمانی برای فلج مغزی وجود ندارد اما می‌توان اقدامات زیادی را برای محدود کردن میزان ناتوانی موجود در صورت عدم ارائه درمان انجام داد.
فیزیوتراپی و کاردرمانی
فیزیوتراپی و کاردرمانی پایه‌های اصلی درمان فلج مغزی هستند. یکی از اهداف اصلی فیزیوتراپی جلوگیری از محدود کردن انقباضات و ناهنجاری‌های اندام است که ممکن است با فلج مغزی اسپاستیک ایجاد شود. فیزیوتراپیست‌ها همچنین بر دامنه حرکت، قدرت و تحرک توجه دارند.
در فیزیوتراپی تکنیک‌های مختلفی ممکن است مورد استفاده قرار گیرد مانند ورزش، تمرینات تحرک، بریس، اسپلینت (ارتوتیک) و سایر تجهیزات. یک فیزیوتراپیست می‌تواند موقعیت صحیح مفاصل و همچنین چگونگی انجام تمرینات کششی را به والدین و مراقبان آموزش دهد. در صورت تجویز درمانگر، این موارد باید به طور مرتب انجام شود بتوان مشکلات را به حداقل رساند.
یک متخصص کاردرمانی می‌تواند مهارت‌های استقلال کودکان مانند حرکت روی زمین، لباس پوشیدن و تغذیه مستقل را تقویت کند. متخصصین کاردرمانی می‌توانند با تجویز صندلی‌های چرخدار و مسکن‌ها کمک کنند تا فرد بتواند کارهای خود را به حداکثر توان انجام دهد.
داروها
داروها معمولاً نقش محدودی دارند. به عنوان مثال تزریقات سم بوتولینوم (همراه با فیزیوتراپی) در بعضی موارد برای شل کردن عضلات اسپاستیک استفاده می‌شود. عضلات متداولی که تزریق در آن‌ها انجام می‌شود عبارتند از: همسترینگ، عضلات ساق پا و عضلات تشکیل دهنده باسن (اداکتورهای مفصل ران). اثر تزریق بوتولینم 3-6 ماه طول می‌کشد.
گاهی اوقات برخی از داروهای آرامش بخش نیز برای عضلات استفاده می‌شوند، مانند باکلوفن. كودكانی که همراه با فلج مغزی به صرع هم مبتلا هستند، به داروهایی برای جلوگیری از تشنج نیز نیاز دارند.
جراحی
بسته به نوع و میزان انقباض عضلات، یک عمل جراحی ممکن است موثر باشد. به عنوان مثال، عملی برای شل شدن عضلات سفت یا اصلاح ناهنجاری مفصل. هدف از این جراحی این است که انعطاف‌پذیری و کنترل بیشتری به اندام و مفاصل آسیب دیده وارد شود. بیشتر عملیات روی عضلات اطراف باسن، زانوها و مچ پا انجام می‌شود.
سایر درمان‌ها و روشهای درمانی
این موارد ممکن است شامل گفتاردرمانی، کمک به بینایی، دندانپزشکی، وسایل ارتباطی، مشاوره تغذیه‌ای و ورزش باشد. از فناوری کمکی در کمک به این کودکان بطور فزاینده‌ای استفاده می‌شود. دستگاه‌ها و اسباب بازی‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند در ارتباطات، تحرک و کارهای روزانه به شما کمک کنند.
