تمامی انسان‌ها در بعضی از اوقات در صحبت کردن دچار مشکل می‌شوند. با این حال، چنانچه شخص به طور مکرر در روان صحبت کردن با مشکل مواجه شود، امکان دارد شخص دچار اختلال لکنت زبان باشد.
لکنت زبان معمولاً در دوران کودکی بروز می‌کند، ولی امکان دارد بزرگسالان نیز در اثر مواردی مانند سکته مغزی یا وارد شدن آسیب به مغز به مشکلات گفتاری دچار شوند. ممکن است لکنت زبان به طور ناگهانی ایجاد شده و یا امکان دارد که این حالت در طول زندگی شخص وجود داشته باشد. در این مقاله دلایل بروز لکنت زبان و همچنین روش درمان لکنت زبان در بزرگسالان شرح داده خواهند شد.
لکنت زبان چیست؟
لکنت زبان نوعی اختلال گفتاری است که سبب بروز مشکلات مکرر در ارتباط با روانی گفتار می‌شود. در صورت وجود لکنت زبان، امکان دارد شخص متوجه شود که در گفتار او تکرار و توقف وجود دارد و جملات را به شکل طولانی بیان می‌کند.
لکنت زبان معمولاً اختلالی است که در کودکان ایجاد می‌شود؛ ولی با این حال به دلایل مختلف ممکن است این اختلال در بزرگسالان نیز بروز کند. لکنت زبان به علت عدم اطلاع شخص از لغاتی که می‌خواهد بیان کند ایجاد نمی‌شود. بلکه این اختلال به توانایی شخص در بیان گفتار و سخن گفتن مربوط می‌شود. در اثر لکنت زبان بیان برخی از واژه‌ها یا صداها ممکن است دشوار باشد.
علائم لکنت زبان
تکرار یکی از علائم شایع لکنت زبان محسوب می‌شود. در این حالت شخص یک واژه، صدا یا هجا را تکرار می‌کند. لکنت زبان همچنین می‌تواند باعث بروز توقف‌های مکرر در زمان سخن گفتن شود.
دیگر علائم شایع لکنت زبان شامل:
- بیان کردن یک صدا یا واژه به صورت ممتد
- بیان صداهایی مانند “اممم” یا “اووو”
- تنش عضلانی در صورت و بخش فوقانی بدن در زبان صحبت کردن
- بیان شکسته لغات یا توقف بین واژه‌ها
لکنت زبان همچنین می‌تواند سبب بروز علائم قابل مشاهده جسمانی شامل چشمک زدن سریع، بروز تیک در صورت، فشرده کردن مشت و یا لرزش لب یا فک شود. بروز احساساتی مانند استرس، هیجان یا مواردی مانند بی‌خوابی نیز می‌توانند سبب تشدید لکنت زبان شوند. گفتگو در مقابل جمع و همچنین صحبت کردن با تلفن نیز در بروز لکنت زبان مؤثر هستند.
دلایل بروز لکنت زبان در بزرگسالان
کودکان معمولاً به عنوان بخشی از روند طبیعی یادگیری گفتار، لکنت زبان را تجربه می‌کنند. در چنین مواردی لکنت زبان معمولاً با گذشت زمان و یا با استفاده از گفتاردرمانی رفع می‌شود. ولی در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از موارد لکنت زبان به این شکل درمان نمی‌شوند. بزرگسالان نیز به دلایل زیر به لکنت زبان دچار می‌شوند.
عوامل ژنتیکی
در صورتی که یکی از اعضای خانواده به لکنت زبان دچار باشد، احتمال بروز این اختلال در افراد دیگر این خانواده افزایش پیدا می‌کند. اگرچه عوامل ژنتیکی در بروز لکنت زبان مؤثر هستند، شدت بروز این اختلال ژنتیکی نمی‌باشد.
عوامل مرتبط با رشد کودک
در صورت بروز لکنت زبان در سنین کودکی، امکان دارد این اختلال تا دوران بزرگسالی ادامه داشته باشد و یا ممکن است در دوره‌ای از زندگی دوباره بروز کند. لکنت زبان مرتبط با دوران رشد معمولاً بین سنین ۲ تا ۶ سالگی بروز می‌کند. بسته به شدت و مدت زمان بروز لکنت زبان، این اختلال معمولاً با گذشت زمان و یا با گفتاردرمانی درمان خواهد شد.
البته امکان دارد در اثر مشکلات مرتبط با فرآیندهای کنترل گفتار، لکنت زبان در دوران بزرگسالی دوباره ایجاد شود.
عوامل محیطی
امکان دارد عوامل محیطی بر بروز لکنت زبان و مدت زمان ماندگاری این اختلال تأثیر داشته باشند. تحقیقات زیادی رابطه بین هیجان ابراز شده و لکنت زبان را بررسی کرده‌اند.
هیجان ابراز شده اصطلاحی است که جهت توصیف رفتار انتقادی از جانب افراد خانواده و جامعه با افراد دارای لکنت زبان به کار برده می‌شود.
بر طبق تحقیقات انجام شده، امکان دارد در اثر نظرات انتقادی ابراز شده از جانب افراد خانواده در ارتباط با نحوه گفتار، در کودک لکنت زبان ایجاد شود. تاثیرات این عوامل ممکن است از دوران کودکی نیز فراتر رفته و باعث ایجاد لکنت زبان بلندمدت و یا بروز مجدد این اختلال در دوران بزرگسالی شود. در این حالت ممکن است جهت درمان لکنت زبان در بزرگسالان به گفتاردرمانی نیاز باشد.
عوارض جانبی ناشی از مصرف داروها
امکان دارد مصرف برخی از داروها سبب بروز ناگهانی لکنت زبان شود.
داروهایی که می‌توانند سبب بروز لکنت زبان شوند شامل:
- آمی‌تریپتیلین- داروی ضد افسردگی
- سرترالین- داروی ضد افسردگی
- متیل فنیدات- داروی درمان ADHD (اختلال نقص توجه- بیش‌فعالی) که با نام ریتالین نیز شناخته می‌شود.
- لوموستین- دارویی که به منظور درمان تومورهای مغزی استفاده می‌شود.
در صورت استفاده از هر یک از این داروها، بایستی در ارتباط با مصرف داروهای جایگزین با پزشک مشورت شود.
لکنت زبان بدون علت مشخص (ایدیوپاتیک)
لکنت زبان ایدیوپاتیک نوعی لکنت زبان ناگهانی است که بدون علت مشخص بروز می‌کند. البته عدم وجود یک علت مشخص برای لکنت لزوما به این معنی نیست که این نوع لکنت زبان قابل درمان نمی‌باشد. گفتاردرمانی در بهبود لکنت زبان ایدیوپاتیک مؤثر می‌باشد.
دلایل دیگر بروز لکنت زبان
دلایل مختلف دیگری نیز ممکن است در ایجاد یا تشدید لکنت زبان تأثیر داشته باشند. لکنت نوروژنیک یکی دیگر از دلایل بروز این اختلال در بزرگسالان محسوب می‌شود و در اثر آسیب‌های روانی و یا آسیب‌دیدگی‌هایی مانند سکته مغزی ایجاد می‌شود. لکنت زبان همچنین ممکن است در اثر استرس شدید (ناشی از حوادثی مانند تصادفات خودرو یا مشکلات مالی و خانوادگی) نیز بروز کند.
نحوه درمان لکنت زبان
روش درمان لکنت زبان بسته به سن شخص و نیازهای ارتباطی متفاوت می‌باشد. جهت تعیین روش مناسب درمان لکنت زبان در بزرگسالان یا کودکان بایستی به متخصص آسیب‌شناس گفتار و زبان مراجعه شود. گروه‌های حمایتی جهت درمان لکنت زبان نیز در رفع این عارضه مؤثر می‌باشند.
روش‌های درمان لکنت زبان در بزرگسالان و کودکان شامل موارد زیر می‌باشند:
تکنیک‌های مختلف گفتاردرمانی
تکنیک‌های تنفسی و آرام‌سازی، یادگیری صحبت کردن با سرعت آهسته و رفع مشکلات مرتبط با اضطراب از جمله روش‌های مورد استفاده توسط متخصص گفتاردرمانی برای درمان لکنت زبان در بزرگسالان و کودکان به شمار می‌روند.
مصرف دارو
در حال حاضر داروی مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) جهت درمان لکنت زبان وجود ندارد ولی برخی از داروهایی که برای درمان عارضه‌های دیگر استفاده می‌شوند برای بهبود لکنت زبان نیز مصرف می‌شوند. جهت دریافت راهنمایی و اطلاع از عوارض جانبی، بایستی با متخصص گفتاردرمانی مشورت شود.
ابزار و تجهیزات پزشکی
امکان دارد از ابزار و تجهیزات مختلفی به منظور کمک در روند گفتار استفاده شود. از جمله این ابزار و روش‌ها، تجهیزات قابل استفاده در گوش و یا استفاده از تحریک مغزی جهت کمک به برقراری ارتباط می‌باشند.
به منظور یافتن روش‌های مؤثر برای درمان لکنت زبان در بزرگسالان و کودکان، پزشکان از تصویربرداری مغزی و آزمایش‌های ژنتیکی جهت ارزیابی اختلال لکنت زبان استفاده می‌کنند.
درمان لکنت زبان در بزرگسالان با گفتاردرمانی
صرف نظر از علت بروز لکنت زبان، گفتاردرمانی به درمان این اختلال کمک می‌کند. متخصص آسیب‌شناس گفتار و زبان می‌تواند نوع لکنت زبان و بهترین روش درمان مطابق با نیازهای شخص را تعیین کند. گفتاردرمانی در برقراری ارتباط مؤثر و بهبود روند گفتار به شخص کمک می‌کند.
علاوه بر گفتاردرمانی امکان دارد از روش‌های دیگری شامل درمان شناختی- رفتاری و تجهیزات بازخورد شنوایی تاخیری نیز استفاده شود؛ چرا که جهت درمان افراد مختلف بایستی روش‌های درمانی متفاوتی به کار برده شوند.
یکی دیگر از جنبه‌های گفتاردرمانی در بزرگسالان، کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس به منظور صحبت کردن با دیگران می‌باشد.
متخصص گفتاردرمانی جهت تقویت مهارت‌های گفتاری به شخص کمک می‌کند تا لکنت زبان سبب بروز مشکل در روند طبیعی زندگی نشود.
نکاتی در ارتباط با کاهش و بهبود لکنت زبان
جهت کاهش علائم لکنت زبان می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:
صحبت کردن با سرعت آهسته
یکی از موثرترین روش‌ها جهت رفع لکنت زبان، آهسته صحبت کردن می‌باشد. عجله کردن در زمان بیان جملات می‌تواند سبب بروز لکنت شود. تنفس عمیق و آهسته صحبت کردن به رفع لکنت زبان کمک می‌کند.
تمرین صحبت کردن با دیگران
تمرین مکالمه و صحبت کردن با دوستان نزدیک و یا افراد خانواده در محیطی آرام سبب افزایش آرامش و اعتماد به نفس شخص در زمان بیان جملات می‌شود و در رفع لکنت زبان مؤثر است.
شرکت در جلسات گروهی همراه با افراد دیگر که دارای لکنت زبان هستند نیز می‌تواند سودمند باشد. به این طریق شخص می‌تواند از تجربیات دیگران در ارتباط با روش‌های مختلف رفع لکنت زبان استفاده کند.
تمرین خودآگاهی
خودآگاهی نوعی مراقبه (مدیتیشن) است که در حفظ آرامش شخص مؤثر است و سبب افزایش تمرکز بر افکار یا فعالیت‌ها می‌شود. این تکنیک به رفع اضطراب نیز کمک می‌کند. تمرین خودآگاهی در درمان لکنت زبان در بزرگسالان و کودکان دارای تاثیر مثبتی می‌باشد.
بر طبق تحقیقات انجام شده، تمرین خودآگاهی را می‌توان در یک برنامه درمانی جامع جهت رفع لکنت زبان مورد استفاده قرار داد. جهت تعیین نوع مناسب مراقبه برای درمان لکنت زبان در بزرگسالان و کودکان به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز می‌باشد.
ضبط صدا
ضبط صدای شخص دارای لکنت زبان، به درک بهتر روند پیشرفت و بهبود لکنت زبان کمک می‌کند. به این طریق شخص راحت‌تر می‌تواند بر جملات و کلماتی که بیان آن‌ها برایش دشوار می‌باشد تمرکز کند.
بایستی توجه شود که شنیدن صدای ضبط شده بایستی به آرامی صورت گیرد چرا که در غیر این صورت می‌تواند سبب بروز اضطراب در شخص شود. با وجود این که شنیدن صدای ضبط شده در تشویق شخص جهت رفع لکنت زبان مؤثر است ولی هر شخص بایستی برای بهبود لکنت زبان از روش‌های مختلفی به این منظور استفاده کند.
استفاده از روش‌های درمانی دیگر
در برخی از موارد، استفاده از تجهیزات مخصوص گوش می‌تواند جهت رفع لکنت زبان سودمند باشد. این تجهیزات و دستگاه‌ها از نرم‌افزار تأخیر و بازخورد تغییر یافته فرکانس جهت کمک به روان صحبت کردن استفاده می‌کنند.
این دستگاه مخصوص مانند سمعک در قسمت داخل گوش قرار می‌گیرد. نرم‌افزار صدای شخص را تغییر داده و به میزان کسری از ثانیه، صدا را به تأخیر می‌اندازد. این روند به شخص کمک می‌کند که آهسته‌تر صحبت کرده و در بیان جملات بدون لکنت زبان مؤثر است. اگرچه برخی از تحقیقات کارآیی این دستگاه را تأیید می‌کنند، بلندمدت بودن اثر این دستگاه به طور قطع مشخص نمی‌باشد.
در ارتباط با استفاده از دستگاه‌های سودمند و مؤثر در این زمینه بایستی با پزشک مشورت شود.
چگونه می‌توان به دوستان یا افراد خانواده که دارای لکنت زبان هستند کمک کرد؟
در زمان صحبت کردن با اشخاص دارای لکنت زبان، بایستی به آن‌ها اجازه داده شود تا با سرعت دلخواه خود صحبت کنند. وادار کردن این افراد به سریع صحبت کردن سبب تشدید علائم لکنت زبان می‌شود.
افراد دارای لکنت زبان بایستی به تنهایی و بدون کمک دیگران جمله مورد نظر خود را به پایان برسانند. این کار نه تنها به رفع لکنت زبان کمک می‌کند بلکه دارای تأثیر مثبت بر روحیه شخص نیز می‌باشد. حمایت بلندمدت از شخص دارای لکنت زبان به منظور رفع این اختلال از اهمیت زیادی برخوردار است.
چشم‌انداز درمان و احتمال بهبودی
علائم لکنت زبان به طور موثری قابل کنترل می‌باشند. استفاده از تکنیک‌های تمرین گفتار و برقراری ارتباط مثبت با دیگر افراد خانواده و دوستان به کاهش علائم لکنت زبان کمک می‌کند.
شرکت در جلسات گروه‌های حمایتی ویژه افراد دارای لکنت زبان بسیار سودمند می‌باشد. جهت کسب اطلاع در این زمینه بایستی با متخصص آسیب‌شناس گفتار و زبان مشورت شود.
