کلینیک کاردرمانی برای کودکان و بزرگسالان: درمان در مرکز کاردرمانی

کلینیک کاردرمانی به افراد دچار آسیب‌دیدگی، بیماری یا ناتوانی کمک می‌کند تا روش انجام فعالیت‌های روزمره را یاد بگیرند یا دوباره آموزش ببینند. کاردرمانی بزرگسالان شامل فعالیت‌هایی مانند لباس پوشیدن، آشپزی و رانندگی می‌شود. کاردرمانی کودکان شامل فعالیت‌هایی مانند یادگیری یا بازی کردن می‌شود. وجه تسمیه کاردرمانی تمرکزی است که در این روش بر روی کمک کردن به بیماران برای انجام دادن فعالیت‌ها یا “کارهای” روزانه‌شان وجود دارد.

متخصص کاردرمانی (OT) یا دستیار کاردرمانی (OTA) عضوی از گروه پزشکی است که به توانایی‌های جسمی بیماران می‌پردازد؛ مثلاً این نکته که بیمار کدام بخش‌های بدن را می‌تواند یا نمی‌تواند به راحتی حرکت بدهد. همچنین متخصص کاردرمانی به توانایی‌های ذهنی بیماران نیز توجه دارد؛ مثلاً این موضوع که مغز چه موضوعاتی را می‌تواند یا نمی‌تواند پردازش کند. به علاوه متخصص کاردرمانی به محیط ـ از جمله محیط زندگی، کار و تحصیل بیمار و روش رفت و آمد او به این محیط‌ها ـ نیز توجه می‌کند.

متخصص کاردرمانی سوالاتی را درباره امور مهم زندگی بیمار، از قبیل رانندگی یا تا کردن لباس‌ها، از او می‌پرسد تا بتواند درمان را با تمرکز بر برطرف کردن اهداف اصلی بیمار انجام بدهد. ممکن است متخصص روش انجام دادن فعالیت‌های بیمار را تغییر بدهد، مثلاً از بیمار بخواهد که بخشی را به فرمان ماشین اضافه کند یا میله‌هایی را در حمام نصب کند. کاردرمانگر و دستیار کاردرمانی معمولاً در هر محلی که بیمار به آنها نیاز داشته باشد، مانند مدرسه، خانه یا اسایشگاه سالمندان، به ملاقاتش می‌روند تا بتوانند مهارت‌های لازم را در زمانی که بیمار واقعاً در حال انجام دادن فعالیت‌ها است با او تمرین کنند.

کاردرمانی برای چه افرادی مفید است؟

افراد تمام گروه‌های سنی ممکن است به دلیل عارضه‌های مادرزادی، آسیب‌دیدگی، عارضه‌های ارتوپدی، عوارض پس از جراحی و ابتلا به بیماری‌های جسمی و عصبی دچار مشکلات جسمی و روانی شوند. مراجعه به متخصص کاردرمانی برای تمامی این بیماران، فارغ از سن و سالشان مفید است.

بیماران مبتلا به عارضه‌های سلامت روان و اختلال‌های شناختی می‌توانند کیفیت زندگیشان را به کمک کاردرمانگر ارتقاء دهند، به استقلال عملکردی در خانه و محل کار برسند، مهارت‌های اجتماعی کسب کنند، راه‌های سازگاری با جامعه و مهارت‌های زندگی در اجتماع را بیاموزند.

مراجعه به متخصص کاردرمانی برای کودکان دچار مشکلات جسمی یا شناختی، تاخیر در رشد، ناتوانایی‌های جسمی، اختلال‌های ژنتیک، مشکلات هماهنگی و ناتوانایی‌های یادگیری مفید است.

سالمندانی که در خانه خود یا آسایشگاه زندگی می‌کنند، با بهره‌مندی از کاردرمانی می‌توانند استقلال عملکردی خود را حفظ کنند یا بازیابند، توانایی‌های شناختی را تحریک کنند و فرصت‌هایی را برای تفریح و جامعه‌پذیر شدن برای خود ایجاد کنند.

 متخصص کاردرمانی در زمینه ارائه درمان‌های نوآورانه و خانواده محور آموزش دیده است و تجربه دارد و می‌تواند روش‌های موثری را برای درمان عارضه‌های زیر به بیماران توصیه کند:

• اختلال‌های طیف اوتیسم
• فلج مغزی
• مشکلات تغذیه و بلع
• اختلال‌های حرکتی و رشدی
• اختلال در عملکرد دست
• نوروتروما
• اختلال در یکپاچگی حسی

کاردرمانی برای بهبود بسیاری از عارضه‌ها لازم است و در کنار طب فیزیکی توصیه می‌شود.

در کلینیک کاردرمانی چه درمان‌هایی برای کودکان ارائه می‌شود؟

زندگی هر انسانی مملو از کارها یا فعالیت‌های روزمره‌ای مانند بازی کردن، یادگیری و معاشرت در جامعه است. متخصص کاردرمانی با کودکان و خانواده‌هایشان کار می‌کند تا به آنها کمک کند که این فعالیت‌ها را در طول روز با موفقیت انجام بدهند. کلینیک کاردرمانی پذیرای کودکان از تمام گروه‌های سنی است و متخصص بر روی مهم‌ترین فعالیت‌ها بر روی هر گروه سنی تمرکز می‌کند. کاردرمانگر فعالیت‌های عملکردی متفاوتی را برای بهبود مهارت‌های مربوط به حوزه‌های زیر به کار می‌گیرد:

• ایمنی و استقلال در مراقبت از خود برای انجام دادن وظایفی مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و استحمام.
• هماهنگی حرکتی برای نوشتن، بستن دکمه و زیپ لباس، غذا خوردن با کارد و چنگال، بازی کردن با وسایل زمین بازی و هماهنگی برای بازی‌ها و ورزش‌های مختلف.
• عملکرد حرکتی دهان برای غذا خوردن، کنترل غذا، شیر خوردن از بطری و تحمل غذاهای مختلف با قوام و بافت متنوع.
• خودتنظیمی و سازماندهی برای انجام امور روزمره و تغییراتی مانند زمان خواب، آماده شدن برای مدرسه، زمان صرف غذا و بیرون رفتن از خانه برای تفریح.
• ادراک بصری برای انجام دادن تکالیفی مانند مرتب کردن جورچین، بازی‌های ساختنی، ریاضی و قرائت پیش‌دبستانی.
• یکپارچگی اجتماعی و رفتار اجتماعی برای مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی، تحصیلی و خانگی به بیمار کمک می‌کند.

همچنین متخصص کاردرمانی دستگاه‌های انطباقی و تکنولوژی کمک توانبخشی را برای دستیابی به حداکثر توانایی به بیمار پیشنهاد می‌دهد. تکنیک‌ها و درمان‌های کاردرمانی متمرکز بر مهارت‌هایی است که کودک برای دستیابی به وابستگی و موفقیت رضایتبخش در خانه و اجتماع به آنها نیاز دارد. از آنجایی که نیازهای تمام بیماران مانند هم نیست، تهیه طرح کاردرمانی سفارشی با توجه به نیازهای خاص هر بیمار بسیار مهم است.

روش‌های درمان در کلینیک‌های کاردرمانی

کلینیک‌های کاردرمانی رویکردها و راهبردهای درمانی گوناگونی را به کار می‌گیرند تا بیماران بتوانند فعالیت‌های محبوبشان را دوباره انجام بدهند. درمان‌های زیر در کلینیک کاردرمانی ارائه می‌شود:

• تعدیل فعالیت‌ها و تغییر محیط
• آموزش روش استفاده از وسایل کمک توانبخشی و انطباقی
• ساخت کفی، ارتز و آتل سفارشی برای دست، مچ دست، آرنج و انگشتان
• ارگونومی
• ارزیابی مهارت رانندگی
• ارزیابی توانایی عملکردی
• ارائه درمان دستی توسط متخصصین مجرب و آموزش دیده
• تکنیک‌های محافظت از مفصل
• درمان لنفاوی
• توانبخشی عصبی
• توانبخشی شانه، آرنج و مچ دست
• تمرین‌های تقویتی، هماهنگی و انعطاف‌پذیری
• بهبود شرایط کار

به کلینیک‌های کاردرمانی که درمان‌های نامناسب را ارائه می‌دهند، مراجعه نکنید

بعضی روش‌های کاردرمانی موثر نیستند، بعضی از درمان‌ها به بهترین روش ممکن ارائه نمی‌شوند و عده‌ای هم برای شما مناسب نیستند ـ این درمان‌های نامناسب در بهترین حالت برایتان ضرری ندارند و در بدترین حالت موجب تشدید یا طولانی‌تر شدن علائم می‌شوند. جلسات کاردرمانی باید مفید و موثر باشد. در ادامه پنج سوال را برایتان آماده کرده‌ایم که می‌توانید آنها را با توجه به طرح درمانتان از متخصص کاردرمانی بپرسید تا مطمئن شوید که بهترین درمان ممکن را دریافت می‌کنید.

آیا فعالیت‌های کاردرمانی برای کار مورد نظر من مفید است؟ 

تمامی فعالیت‌های کاردرمانی باید معنا داشته باشد و همان کاری باشد که شما می‌خواهید یا نیاز دارید که انجام بدهید. این فعالیت‌ها باید در راه رسیدن به اهدافتان به شما کمک کند و استقلال و عملکردتان را بهبود دهد. فعالیت‌هایی که متناسب با اهدافتان طراحی نشده باشد، چندان برایتان مفید نخواهد بود. حتی ممکن است چون متوجه سودمندی درمان نمی‌شوید، درمان را رها کنید.

مثلاً اگر سکته مغزی کرده باشید، شاید دوست داشته باشید یا مجبور باشید که در دوران نقاهتتان همچنان آشپزی کنید. متخصص کاردرمانی بهترین روش‌ها را برای انجام دادن کارهایی مانند برداشتن اشیاء از قفسه و روشن کردن گاز به شما نشان می‌دهد تا بتوانید به هدفتان برسید. ورزش‌هایی مانند دوچرخه بازو یا روی هم گذاشتن مخروط‌ها به اندازه فعالیت‌های زندگی واقعی که کمکتان می‌کند تا در راه رسیدن به هدفتان پیشرفت کنید، مفید یا انگیزه دهنده نیست.

فعالیت‌های کاردرمانی که ذهن را به چالش می‌کشند، چه هدفی را دنبال می‌کنند؟ 

دقیقاً همان طور که فعالیت‌های حرکت‌محور کاردرمانی باید به منظور رسیدن به اهداف فیزیکی انجام شود، فعالیت‌های ذهن‌محور نیز باید به شما در راه رسیدن به اهداف شناختی کمک کند. متخصص کاردرمانی بررسی می‌کند که مغزتان چگونه از اطلاعات استفاده می‌کند و سپس درمان مناسب را برای محقق شدن اهدافتان پیشنهاد می‌کند.

برای مثال اگر در تصادفی دچار آسیب مغزی شده باشید، ممکن است همچنان بخواهید که خرید روزانه‌تان را خودتان انجام بدهید؛ این هدف شامل پختن غذا، نوشتن فهرست خرید، مدیریت پول و پیدا کردن کالاهای مورد نیاز در فروشگاه می‌شود. حال اگر متخصص کاردرمانی کتاب‌ کار و تمرین‌های رایانه‌ای را برای یادگیری این مهارت‌ها به شما بدهد، مسلماً این تمرین‌ها به اندازه انجام دادن اقدامات فوق در زندگی واقعی سودمند نخواهد بود. به علاوه وقتی شما و متخصص کاردرمانی با هم به فروشگاه مراجعه می‌کنید، ممکن است متوجه شوید که در مسائل دیگری، مانند وارد شدن به فروشگاه و خروج از آن، یافتن کالاهای ناآشنا یا مقایسه قیمت‌ها نیز به کمک نیاز دارید.

گرمادرمانی، یخ درمانی و الکتروتراپی با چه هدفی انجام می‌شود؟ 

در بعضی کلینیک‌های کاردرمانی از روش‌هایی مانند گرمادرمانی، سرمادرمانی و الکتروتراپی استفاده می‌شود. این روش‌ها درد را تسکین می‌دهد تا بیمار بتواند فعالیت‌های کاردرمانی را راحت‌تر انجام بدهد. استفاده از این روش‌ها صرفاً برای کاهش درد و بدون در نظر داشتن فعالیتی خاص کاردرمانی محسوب نمی‌شود.

برای مثال لباس پوشیدن بعد از جراحی شانه بسیار دردناک و دشوار می‌شود. در این شرایط متخصص کاردرمانی یا دستیار کاردرمانی جلسه درمان را با گذاشتن کمپرس سرد یا گرم روی شانه شروع می‌کند تا بتوانید راحت‌تر لباس بپوشید.

آیا مداخله‌های حسی مناسب به کار گرفته می‌شود؟ 

برخی افراد با حس‌های روزمره مانند صدا، نور، لمس بافت‌های مختلف و چشیدن مزه‌ها مشکل دارند. کلینیک کاردرمانی در غلبه بر این چالش‌ها به بیماران کمک می‌کند. اما تمام بیماران به یک روش به یک راه‌حل معین واکنش نشان نمی‌دهند؛ آنچه برای یک بیمار موثر بوده است، ممکن است بار حسی بیش از حدی را به بیمار دیگر تحمیل کند و شرایط را بدتر از پیش کند.

برای مثال مسواک زدن یا آرام ماندن در یک فروشگاه شلوغ برای کودک مبتلا به اوتیسم دشوار است. کاردرمانگر برای این که اطلاعات بیشتری را درباره نیازهای حسی کودک پیدا کند، باید ارزیابی انجام دهد. سپس متخصص یا دستیار کاردرمانی می‌تواند به شما و فرزندتان در مدیریت این حساسیت‌های خاص کمک کند.

 آیا قرقره سقفی بهترین درمان برای من است؟

برخی بیماران چون یک سمت بدنشان ضعیف شده و به سختی می‌توانند فعالیت‌های روزمره را انجام بدهند، به کاردرمانی نیاز دارند. تمرین‌هایی مانند استفاده از قرقره سقفی ممکن است مشکلات بیشتری مانند درد یا آسیب‌دیدگی شانه را به وجود بیاورد و بهبود را سخت‌تر کند.

برای مثال احتمال دارد یکی از بازوها بعد از سکته مغزی ضعیف شود. برای انجام دادن فعالیت‌های روزمره مانند برداشتن وسایل از داخل یخچال یا قفسه داروها باید بازوی ضعیف را تقویت کنید. برای تقویت بازو می‌توانید به جای قرقره سقفی که می‌تواند عامل آسیب‌دیدگی بیشتر شود، به کلینیک کاردرمانی مراجعه کنید تا متخصص بازو را با ملایمت در جهت خاصی هدایت کند تا بتوانید دقیقاً همان حرکتی را که به آن نیاز دارید، تمرین کنید. به این ترتیب برای جلسات بعدی کاردرمانی آماده می‌شوید و می‌توانید روش‌های جدیدی را برای استفاده از بازوی ضعیف در فعالیت‌های روزمره یاد بگیرید.

روش انتخاب متخصص کاردرمانی

ممکن است پزشک معالجتان شما را به کلینیک کاردرمانی معرفی کند، البته خودتان هم با کمی تحقیق و پرس‌وجو می‌توانید کلینیک کاردرمانی مناسبی را پیدا کنید.

از مجوز داشتن کاردرمانگر یا دستیار کاردرمانی مطمئن شوید 

مطمئن شوید که متخصص کاردرمانی یا دستیار کاردرمانی از وزارت بهداشت و درمان مجوز دارد. اگر متخصص بر روی فعالیت‌هایی که برایتان مهم است، متمرکز نیست، موضوع را با او در میان بگذارید. همچنین اگر روش مورد استفاده به نظرتان مناسب نیست و متوجه فایده‌اش نمی‌شوید، حتماً علت انجام آن را بپرسید.