اگر دچار اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD) هستید، یا عضوی از خانواده شما با این اختلال درگیر است، میدانید که به ندرت حوزهای در زندگی وجود دارد که تحت تاثیر این اختلال قرار نگرفته باشد: شغل، مدرسه، خانواده، اقتصادی و سلامت جسمی و روحی… این لیست همچنان ادامه دارد. از آنجایی که اختلال بیش فعالی منجر به چنین مشکلات گستردهای میشود، درمان آن، نیاز به روشهای چند وجهی و کاملاً شخصیسازی دارد.
اگر هنوز یک کاردرمانگر (OT) در تیم درمانی شما وجود ندارد، اکنون زمان مناسبی است که درباره چگونگی کمک کاردرمانگر برای کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی تحقیق کنید. کاردرمانگر، فردی کلیدی در تیم درمانی است. متخصصین بهترین مرکز کاردرمانی برای درمان بیش فعالی غرب تهران، میتوانند کمبودهای جسمانی، اجتماعی، آموزشی و مشارکتی را، با طرح درمانی که بر مهارتها، نیازها و فعالیتهای شخصی تمرکز دارد، تحت درمان قرار دهند. در ادامه، درخصوص کمکهایی که کاردرمانگر میتواند ارائه دهد، تا تاثیرات اختلال بیش فعالی بر زندگی روزمره کاهش یابد، صحبت خواهیم کرد.
اختلال بیش فعالی (ADHD) چیست؟
اختلال بیش فعالی یا اختلال کم توجهی (ADD)، مشکلی است که در اوایل دوران کودکی ظاهر میشود و با مجموعه ای از رفتارهایی که باعث میشود کودک بیتوجه، تکانشگر یا بیش فعال باشد، تعریف میشود.
اختلال بیش فعالی میتواند کودکان را برای خویشتنداری یا میانهروی، در واکنش نسبت به محرکها با مشکل مواجه کند، که منجر به رفتارهای خودبخودی و بدون فیلتر میشود و بر صحبت، حرکات و توجه شخص اثر میگذارد.
این مشکل اگر بدون درمان باقی بماند، منجر به تاخیر در یادگیری، رشد و روابط اجتماعی کودک میشود. علائم اختلال بیش فعالی به یکی از این سه گروه دستهبندی میشود: عدم توجه، بیش فعالی یا تکانشگری. در ادامه توصیفی از این دستهبندی و چگونگی تاثیر آنها بر کودک بیش فعال توضیح داده میشود.
چگونه تشخیص دهیم که کودک به اختلال بیش فعالی (ADHD) مبتلا است؟
اختلال بیش فعالی در اوایل دوران کودکی شناسایی و تشخیص داده میشود، دورهای که بسیاری از کودکان بخصوص مراحل تکانشگری ، عدم توجه یا بیش فعالی را تجربه میکنند. گرچه این ویژگیها میتواند بخشی از رشد طبیعی باشد و لزوماً نشان دهنده بیش فعالی نیست. در ادامه برخی از متداولترین نشانههای این مشکل بیان شده است، که بهتر است بررسیهای بیشتری انجام شود. از آنجایی که این اختلال بطور معمول با 3 بخش اصلی، عدم توجه، بیش فعالی و تکانشگری تشخیص داده میشود، علائم احتمالی که در این سه بخش وجود دارد، در زیر بیان شده است:
عدم توجه
عدم توجه، شرایطی است که کودک مبتلا به آن یا بیش فعالی، برای تمرکز و توجه به چیزی که بلافاصله در آن دخیل نمیشود، با مشکل مواجه است. توجه آنها از موضوع قطع شده و منحرف میشود.
- کم توجهی به جزئیات یا دستوالعمل
- فعالیتهای عجولانه و اشتباهات مداوم
- به آسانی پریشان میشوند
- به سختی از دستورالعملها پیروی میکنند
- ضعف حافظه درمورد مکالمات، دستورالعملها یا اتفاقات
- آمادگی برای خروج از خانه ، حاضر شدن برای مدرسه و لباس پوشیدن را با سختی انجام میدهند
- وسایل خود مانند لباسها، وسایل مدرسه یا اسباببازیهای خود را گم میکنند.
بیش فعالی
بیش فعالی یکی از متداولترین علائم مرتبط با این اختلال است و کودکانی که دچار این مشکل هستند، اغلب در حال حرکت و جنب و جوش هستند. حتی زمانی که کودکان بیش فعال، نشسته یا ایستادهاند، اغلب پاهای خود را تکان میدهند، بازو یا انگشتان خود را تکان داده و ضربه میزنند.
- بیقراری مداوم و مشکل داشتن در ثابت نشستن
- برای آرام نشستن در کلاس درس یا پشت میز غذا دچار مشکل هستند
- بیش از حد صحبت میکنند
- داشتن انرژی بیش از حد یا همیشه در رفت و آمد بودن
- برای استراحت یا آرام بازی کردن، با مشکل مواجه هستند
تکانش گری
تکانش گری میتواند یکی از چالش برانگیزترین علائم اجتماعی اختلال بیش فعالی باشد، که منجر به ناتوانی در ایجاد تعادل در واکنشهای جسمانی و زبانی آنها میشود.
- اغلب برای رعایت نوبت و به اشتراک گذاری وسایل درگیر میشوند
- به کرات در کلاس فریاد میزنند، با افراد دیگر صحبت کرده یا حرف دیگری را قطع میکنند
- در کنترل احساساتی مانند غم یا خشم مشکل دارند و در بروز خشم مستعد هستند
کاردرمانگر چگونه میتواند به درمان بیش فعالی کمک کند ؟
متخصصین بهترین مرکز کاردرمانی برای درمان بیش فعالی تهران، بر مهارتهایی که فرد را قادر میسازد، در زندگی روزانه مستقل عمل کند، تمرکز میکنند. اولین قدم کاردرمانگر، صحبت با شما است تا بدانند که چگونه اختلال بیش فعالی، توانایی شما (یا کودک شما) را برای موفقیت در زندگی، کار، مدرسه، روابط، یا در بخشهای دیگر مختل میکند. در اینجا به چندین بخش، که مداخلات کاردرمانگر برپایه شواهد، در کنترل بیش فعالی سودمند است، اشاره میکنیم.
کنترل زمان
افراد مبتلا به بیش فعالی، برای کنترل پروژههای پیچیده، کارهای روزمره، وظایف وقت گیر و ضرب الاجل انجام کار، مشکل دارند – گاهی اوقات انجام آن غیر ممکن است. اختلال بیش فعالی انجام موارد زیر را سختتر خواهد کرد:
- ایجاد و اجرای طرح برای یک فعالیت
- اتمام وظایف با ترتیب صحیح
- کامل کردن کار در بازه زمانی لازم
- تشخیص زمان مناسب برای شتاب کردن یا آهسته کردن روند
- تنظیم زمان مناسب برای انجام یک فعالیت
یک ساعت عقربه دار را در هر اتاق قرار دهید تا به شما و کودک کمک کنند، گذشت زمان را بطور عینی دنبال کنید.
نظر علم درباره تاثیر کاردرمانگر بر بیش فعالی
تحقیقات نشان میدهد که کاردرمانی بر بهبود کنترل توانایی روند زمان و وقت روزانه مؤثر است.
در یک بررسی، گروهی از دانشآموزان سنین 9 – 15 سال به مدت 12 هفته با کاردرمانگر کار کردند، تا آنها را نسبت به کنترل زمان و وظایف آگاه کنند.
در پایان این مداخله درمانی، دانشآموزانی که با یک کاردرمانگر کار کردند، بهبودی چشمگیری در آگاهی آنها نسبت به زمان، توانایی آنها برای وفق دادن خود به زمان، و توانایی آنها برای کنترل زمان بطور مؤثر در طول وظایف روزانه، مشاهده شد.
مهارتهای سازمانی
موفقیت در مدرسه و شغل بطور معمول نیاز به مهارتهای سازمانی مداوم دارد. اختلال بیش فعالی با تواناییهای زیر تداخل دارد:
- پیشبینی چیزی که برای کامل کردن یک پروژه به آن نیاز است
- دنبال کردن موضوعات و برنامهها
- تقسیم وظایف پیچیده به فعالیتهای کوچکتر
کاردرمانگران در تحلیل فعالیت تخصص دارند. به این معنی که هر فعالیت را بررسی کرده و آن را به مراحل و عوامل اجرایی یا مهارتهایی که کودک برای موفقیت به آنها نیاز دارد، تقسیم میکنند.
هنگامی که یک پروژه به مراحل کوچکتر تقسیم میشود، کاردرمانگر میتواند به سازماندهی موضوع، ایجاد سیستمی ساده و نشانههای بصری کمک کند، تا افراد بتوانند هر بار، یک مرحله را پیگیری کرده، به خاطر بسپارند و دنبال کنند. نشانههای بصری برای کودکان بیش فعال بسیار اهمیت دارد.
نکات آزمایش شده کاردرمانگر
لوازم را به خوبی ذخیره کنید. آنها را در ظروف یا کشوهای حاوی برچسب نگه دارید که یافتن آنها برای کودک آسان باشد، و به کودک کمک کند که لوازم را به محل برچسبدار و جایی که تعلق دارند، بازگرداند.
کاردرمانگر میتواند با دانش آموز کار کند و طرحی از مراحل یک پروژه، فعالیتهایی با کدهای رنگی مختلف ایجاد کند، یک مدل از چیزی که انتظار میرود فراهم کند و به دانش آموز نشان دهد که چگونه محیط کار را بدون بهم ریختگی نگه دارد.
نظریه علمی در این خصوص
کاردرمانگر همچنین به افراد بزرگسال برای بهبود مهارتهای سازمانی کمک میکند. در یک تحقیق در سال 2020، یک برنامه 7 هفتهای کاردرمانی، با هدف کنترل زمان و کارهای روزمره، باعث کاهش استرس و علائم کمتر برای زنان بیش فعال شد.
عملکرد اجرایی
کودکانی که بیش فعال هستند، اغلب با گروهی از مهارتهای فکری پیچیده وابسته بهم، که به عنوان عملکردهای اجرایی شناخته میشوند، با مشکل مواجه هستند. بررسیها نشان میدهد که، این مشکلات دوران کودکی، بطور مکرر در دوران بزرگسالی ادامه مییابد.
عملکردهای اجرایی شامل:
- حافظه کاری
- مهارتهای برنامهریزی
- دانستن اینکه چگونه متمرکز بمانند یا تمرکز خود را تغییر دهند
- اولویت بندی
- کنترل برانگیختگیها و حواسپرتیها
نکات آزمایش شده کاردرمانگر
با کمک به کودک برای دستهبندی تکالیف، ابتدا براساس موعد پایانی، و سپس براساس اینکه کودک درجه سختی تکالیف را چگونه درنظر میگیرد، به آنها آموزش دهید که چگونه تکالیف خود را اولویت بندی کنند. در طول جلسات تکالیف، به آنها کمک کنید که در ابتدا هنگامی که تمرکز و انرژی آنها در بالاترین سطح است، سختترین تکالیف خود را انجام دهند.
نظریه علم در این باره
بسیاری از تحقیقات نشان میدهند که کاردرمانی میتواند در ایجاد عملکرد اجرایی مفید واقع شود.
- محققان در یک بررسی در سال 2020 دریافتند، کودکانی که در یک دوره اسب سواری شرکت میکنند، که تحت نظر کاردرمانگر انجام میشود، پس از انجام برنامه، عملکردهای اجرایی آنها بهبود مییابد.
- با استفاده از تعدادی فعالیتهای عملی درمانی جذاب، که برنامه عملکرد تشخیصی نامیده میشود، کودکانی که با والدین و کاردرمانگرکار میکنند، پیشرفتهای چشمگیری در عملکرد اجرایی پس از درمان تجربه میکنند.
- یک تحقیق که شامل 44 دانشآموز، همراه با والدین آنها در چین در سال 2017 انجام شد، نشان میدهد که یک برنامه با هدف مهارتهای عملکرد اجرایی، پس از 12 جلسه، در بهبود مهارتهای عملکردی اجرایی موفق بوده است. در این برنامه، دانشآموزان از نشانههای بصری و تکرار برای تمرین مهارتهای خود استفاده کردند، در حالی که والدین، یاد گرفتند که چگونه کودکان خود را هدایت و پشتیبانی کنند. (بررسیها نشان میدهد که مشارکت والدین برای موفقیت مداخلات درمانی کاردرمانگر بسیار مهم است. )
مهارتهای اجتماعی
بیش فعالی میتواند تاثیرات منفی بر تعاملات اجتماعی داشته باشد. این اختلال باعث میشود که افراد بطور ناخودآگاه عمل کنند، صحبتهای دیگران را قطع کرده و پرخاشگرانه رفتار کنند.
یک کاردرمانگر هوشیار، میتواند در ارتباط با دلیل نهانی رفتارهای نامناسب اجتماعی، مفید واقع شود. اغلب اوقات، کودکان بیش فعال رفتارهای افراطی دارند، زیرا احساس ناامیدی میکنند. کاردرمانگری که با معلم مدرسه همکاری میکند، میتواند اطلاعات زیر را دریافت کند:
- آیا دانشآموزان به اندازه کافی به معلم نزدیک هستند که دستورالعملهای او را بشنوند و درک کنند؟
- آیا محیط کلاس، دانشآموز را بیش از حد تحریک میکند؟
- آیا طرح آموزشی فردی، نیازهای دانشآموزان را برطرف میکند و اینکه روند طرح پیگیری میشود؟
- آیا دانشآموز اجازه دفاع از خود را در کلاس درس دارد؟
- آیا دانشآموز نیاز به استراحت یا تحرک فیزیکی دارد؟
دادن فرصت استراحت به کودک برای داشتن تحرک، بسیار اهمیت دارد. تحرک، اکسیژن مغز را افزایش داده و جنب و جوش آنها را کمتر میکند.
کودکانی که دچار بیش فعالی هستند، میتوانند فرصتی کوتاه دریافت کنند، تا کتابها را به کتابخانه بازگردانند، یا کارهای دیگری را انجام دهند. حتی بهتر است که، تمام دانشآموزان کلاس بتواند یک استراحت کوتاه داشته باشند تا سطح انرژی آنها به سطح اولیه بازگردد.
نکات آزمایش شده کاردرمانگر
تعداد همبازیهای کودک را یک یا دو نفر قرار دهید، در نتیجه کودک دچار آشفتگی نمیشود. سعی کنید کودکانی را انتخاب کنید که مهارتهای اجتماعی خوبی دارند، بنابراین کودک نمونه مناسبی از این مهارتها را پیش روی خود خواهد داشت.
نظریه علم در این باره
گرچه هنوز نیاز است که تحقیقات بیشتری در خصوص فعالیتهای خاصی که کمککننده هستند، انجام شود، اما شواهدی وجود دارد که کاردرمانگر، مهارت اجتماعی را در کودکان بیش فعال افزایش میدهد.
در بازبینی یک تحقیق نظاممند در سال 2020، مشخص شد که مهارتهای بازی کردن بهبود یافته است و هنگامی که درمان شامل کودکان بیش فعال و همسالان آنها باشد، رفتارهای نامناسب کمتری در آنها دیده میشود.
تحقیق دیگری که در سال 2015 انجام شد، نشان میدهد، هنگامی که درمانگر، هم در خانه و هم در کلینیک با کودک تمرین میکند، مداخلات کاردرمانگر باعث بهبودی طولانی مدت در مهارتهای بازیهای اجتماعی میشود.
ابزارهای کمکی
متخصصین بهترین مرکز کاردرمانی برای درمان بیش فعالی تهران، در آموزش افراد مبتلا به بیش فعالی بسیار مهارت دارند، و اینکه چگونه از ابزارهایی استفاده کنند که آنها را قادر میسازد تا در زندگی روزانه به راحتی فعالیت کنند.
کوسینسکی (Koscinski) به چندین مورد اشاره میکند که با وجود آنها، زندگی برای کودکانی که نیاز به آزادی عمل بیشتری دارند، آسانتر میشود، و این امکان را به آنها میدهد تا انرژی اضافی خود را در طول یک روز مؤثر، تخلیه کنند:
- توپهای یوگا
- تخته اسکیت برد
- ترامپولین
- تاب سواری
- تشکچه بادی
- دیگر وسایل مناسب با شخصیت آنها
نکات آزمایش شده کاردرمانگر
میتوان یک ساعت لرزاننده را به گونهای تنظیم کرد که با فواصل منظم بلرزد تا به کودک و بزرگسال یادآوری کند که کاری را انجام دهد یا اگر در انجام کاری وقفه ایجاد شده، برای ادامه آن بازگردند.
نظریه علم دراین باره
یک بررسی نشان میدهد که بزرگسالان نیز از آموزش چنین وسایل کمکی بهره میبرند. به نظر میرسد، مداخلات درمانی فاقد فنآوری مانند برنامهریزی هفتگی و استفاده از پتوهای سنگین وزن، بیشترین فایده را دارند.
چگونه کاردرمانگر مناسب پیدا کنیم؟
در اینجا نکاتی را بیان میکنیم که برای یافتن یک کاردرمانگر مناسب در درمان بیش فعالی، به شما کمک میکند:
- تعامل کودک با کاردرمانگر را تحت نظر بگیرید. اگر شما والد هستید، تعامل بین کودک و کاردرمانگر او را تحت نظر بگیرید. اطمینان حاصل کنید که تناسب شخصیتی مناسبی بین آنها وجود دارد.
- درمانگری را پیدا کنید که پردازش حسی را درک میکند. اگر شما یا کودکتان با پردازش حس با مشکل مواجه هستید، آیا درمانگر آیندهنگر، تخصص لازم را در این حوزه دارد؟
- درباره ارزیابی و هدفهای درمانی درمانگر، اطلاعات بگیرید. بسیار مهم است که شما و درمانگرتان از ابتدا بطور شفاف با یکدیگر ارتباط برقرار کنید.
- اگر شما والد هستید، بر جلسات، بخصوص جلسات اولیه نظارت داشته باشید. آیا درمانگر، کودک شما را تشویق میکند؟ آیا درمانگر انرژی و علاقه زیادی به فعالیتهای درمانی نشان میدهد؟ کودک شما چگونه واکنش نشان میدهد؟
- آیا کاردرمانگر به حرفهای شما اهمیت میدهد؟ هنگامی که از روند پیشرفت خود یا کودکتان صحبت میکنید، آیا درمانگر به این موضوع اهمیت میدهد؟ احترام دو جانبه یک بخش مهم در این روند است.
- از او بخواهید که تکالیفی به کودک بدهد. اگر درمان یک تجربه مجزا نیست، کودک به آرامی روند درمان را طی میکند. تمرین در خانه، به بهبود مهارتها کمک خواهد کرد.
اگر درباره درمانهای خود نیاز به بررسی بیشتری دارید، میتوانید با دوستان، آشنایان و متخصصان درمانی که قابل اعتماد هستند، صحبت کنید. توصیههای آنها میتواند شما را از آزمون و خطا حفظ کند.
همیشه به حس درونی خود اعتماد کنید. اگر احساس میکنید که یک درمانگر خاص، برای شما یا کودکتان مناسب نیست، گزینه دیگری را انتخاب کنید. برای انتخاب یک درمانگر متفاوت، نیازی به دلیل ندارید.
