ناهماهنگی حرکتی که به عدم هماهنگی نیز معروف است، اختلال در هماهنگی یا از بین رفتن هماهنگی در اندام‌ها است. اصطلاح پزشکی برای این مشکل آتاکسی است. در بیشتر افراد، حرکات بدن صاف، هماهنگ و یکدست است. حرکاتی مانند راه رفتن، پرتاب توپ و گرفتن مداد نیازی به فکر و تلاش زیادی ندارد. اما در واقع برای هر حرکت از تعدادی از گروه‌های عضلانی استفاده می‌شود. این گروه‌های عضلانی تا حد زیادی توسط مخچه کنترل می‌شوند که یک ساختار مهم در مغز است. آتاکسی هنگامی اتفاق می‌افتد که در ارتباط بین مغز و بقیه بدن اختلال ایجاد شود. این اتفاق باعث حرکات تند و ناپایدار می‌شود. آتاکسی می‌تواند تأثیر عمیقی بر فعالیت‌های روزمره فرد داشته باشد.
چه عواملی باعث بروز آتاکسی می‌شود؟
چندین علت شناخته شده برای آتاکسی وجود دارد. این دلایل از بیماری‌های مزمن تا شروع ناگهانی متغیر هستند. با این حال، بیشتر بیماری‌ها به آسیب یا دژنراسیون مخچه مربوط می‌شود.
دلایل بیماری و صدمات
حرکات هماهنگ شامل مخچه، اعصاب محیطی بدن و نخاع است. بیماری‌ها و صدماتی که باعث آسیب دیدن یا از بین رفتن هر یک از این ساختارها شود منجر به آتاکسی می‌شود. این صدمات شامل موارد زیر هستند:
- ضربه مغزی
- مشروبات الکلی
- عفونت
- مولتیپل اسکلروزیس، یک بیماری مزمن که بر مغز و نخاع تأثیر می‌گذارد
- سکته
- حمله ایسکمیک گذرا (TIA)، کاهش موقت خون به مغز
- آتاکسی ژنتیکی
- فلج مغزی، گروهی از اختلالات ناشی از آسیب رسیدن به مغز کودک در مراحل اولیه رشد
- تومورهای مغزی
- سندرم پارانئوپلاستیک، پاسخ ایمنی غیر طبیعی به تومورهای سرطانی خاص
- نوروپاتی، بیماری یا آسیب دیدگی عصب
- صدمات نخاعی
نمونه‌هایی از برخی بیماری‌های ارثی مربوط به آتاکسی عبارتند از: آتاکسی فردریش و بیماری ویلسون. آتاکسی فردریش یک بیماری ژنتیکی است که باعث ایجاد مشکل در تولید انرژی در سیستم عصبی و قلب می‌شود. بیماری ویلسون یک بیماری ارثی نادر است که در آن مس اضافی به کبد و سیستم عصبی آسیب می‌رساند.
سموم
برخی از مواد دارای اثرات سمی هستند که می‌توانند منجر به آتاکسی شوند. این موارد شامل موارد زیر است:
- داروهای تشنج
- داروهای شیمی درمانی
- لیتیوم
- کوکائین و هروئین
- آرام بخش
- جیوه، سرب و سایر فلزات سنگین
- تولوئن و انواع دیگر حلال‌ها
بعضی اوقات افراد به بیماری آتاکسی پراکنده مبتلا می‌شوند. این مسئله باعث می‌شود که آتاکسی به یک اختلال ژنتیکی یا علت شناخته شده خاصی مربوط نباشد.
علائم ناهماهنگی حرکتی در اندام‌ها چیست؟
برای برخی از افراد، آتاکسی ممکن است یک بیماری باشد که به آهستگی پیشرفت می‌کند. اما برای برخی ممکن است به طور ناگهانی و بدون هشدار رخ دهد. شایع‌ترین علامت آتاکسی از بین رفتن تعادل و هماهنگی است. اگر بیماری پیشرفت کند، ممکن است در راه رفتن و حرکت دادن دست‌ها و پاها مشکل داشته باشید. در نهایت ممکن است مهارت‌های حرکتی ظریف خود را از دست بدهید و بر فعالیت‌هایی مانند نوشتن یا بستن دکمه پیراهن شما تأثیر بگذارد.
سایر علائم شایع آتاکسی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرگیجه
- مشکلات بینایی
- مشکلات یا تغییر در گفتار
- بلعیدن
- لرزیدن
این علائم می‌توانند بسیار نگران کننده باشند زیرا اغلب شبیه به سکته مغزی هستند. اگر این علائم به طور ناگهانی ظاهر شدند، فورا به پزشک مراجعه کنید.
در هنگام مراجعه به پزشک باید چه انتظاری داشته باشید؟
اگر هر یک از موارد زیر را تجربه کردید باید بلافاصله پزشک خود را ملاقات کنید:
- از دست دادن تعادل
- مشکل در بلع
- عدم هماهنگی بیش از چند دقیقه
- از دست دادن هماهنگی در یک یا هر دو پا، بازو یا دست
- لکنت زبان
- مشکل در راه رفتن
پزشک در مورد تاریخچه پزشکی از شما سؤال خواهد کرد و معاینه فیزیکی پایه را انجام می‌دهد. او یک معاینه دقیق عصبی انجام می‌دهند که سیستم‌های عضلانی و عصبی شما را بررسی کند. همچنین توانایی شما در ایجاد تعادل، راه رفتن و اشاره با انگشتان و انگشتان پا را بررسی می‌کنند. آزمایش رایج دیگر، تست رومبرگ است. این تست برای برسی این است که ببینند اگر چشمانتان را ببندید و پاهای خود را در کنار هم نگه دارید می‌توانید تعادل خود را حفظ کنید یا خیر.
بعضی اوقات علت آتاکسی مشخص است مانند آسیب مغزی، عفونت یا سموم. در موارد دیگر، پزشک در مورد علائم شما سؤالاتی را مطرح می‌کند تا دلایل احتمالی آتاکسی شما را محدودتر کند. این سؤالات اغلب شامل موارد زیر است:
- چه زمانی علائم شما شروع شد؟
- آیا کسی در خانواده شما علائم مشابهی دارد؟
- شایع‌ترین علائم چیست؟
- علائم شما چه تاثیری در زندگی شما دارد؟
- چه دارویی از جمله ویتامین‌ها و مکمل‌ها مصرف می‌کنید؟
- در معرض چه موادی قرار گرفته‌اید؟
- آیا از مواد مخدر یا الکل استفاده می‌کنید؟
- آیا علائم دیگری مانند کاهش بینایی، مشکل گفتار یا سردرگمی دارید؟
آزمایش‌هایی برای تعیین علت آتاکسی
پزشک ممکن است آزمایشات زیر را انجام دهد:
- آزمایش خون
- آزمایش ادرار
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)
- اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- مایع نخاعی
- آزمایش ژنتیک
پزشک شما برای تشخیص، تصویر کلی از علائم و نتایج آزمایش‌ها را در نظر خواهد گرفت. او همچنین ممکن است شما را به یک متخصص مغز و اعصاب (متخصص سیستم عصبی) ارجاع دهد.
درمان ناهماهنگی حرکت اندام‌ها
هیچ دارویی وجود ندارد که بطور خاص علائم آتاکسی را مدیریت یا درمان کند. با این حال، داروها ممکن است علائم بیماری را با درمان بیماری زمینه‌ای که باعث آتاکسی شده است، تسکین دهد.
هدف از درمان آتاکسی بهبود کیفیت زندگی است. هرچند که آموزش بیمار و تهیه وسایل و لوازم مورد نیاز نیز برای حفظ خودکفایی و استقلال هرچه بیشتر او لازم و ضروری است. بیماری آتاکسی ممکن است با توجه به علل اساسی که شامل سکته مغزی، سطح پایین ویتامین E یا قرار گرفتن در معرض یک داروی سمی یا شیمیایی است، درمان شود.
درمان همچنین برای مدیریت شرایط موجود مانند گرفتگی عضلات، سفتی، لرزش، اسپاسم و همچنین افسردگی، اضطراب، اختلالات خواب و غیره انجام می‌شود.
درمان علائم بیماری
برخی از انواع آتاکسی ارثی با کاهش علائم قابل درمان هستند. اما این درمان بیماری را بهبود نمی‌بخشد. به عنوان مثال در بیماران مبتلا به آتاکسی اپیزودیک نوع ۲، درمان علائم با استازولامید ممکن است. به همین ترتیب آتاکسی ناشی از کمبود ویتامین E ممکن است با مکمل‌های ویتامین E درمان شود.
گفتار و زبان درمانی
با پیشرفت آتاکسی ممکن است نقص در گفتار و مشکل در برقراری ارتباط ایجاد شود. متخصص گفتار و زبان درمانی ممکن است در جلوگیری از بروز این مشکلات تا حد زیادی کمک کند.
علاوه بر این، ممکن است درمانگر در مشکلات بلع نیز به بیمار کمک کند. این کار ممکن است با انجام چندین تمرین انجام شود که می‌تواند اعصاب مورد استفاده در رفلکس بلع را تحریک کرده و عضلات بلع را تقویت کند.
مشاوره تغذیه‌ای
یک مشاور تغذیه می‌تواند به تدوین یک برنامه رژیم غذایی برای این بیماران به آن‌ها کمک کند. با بدتر شدن رفلکس‌های بلع، خوردن غذا در نتیجه سوء تغذیه دشوار می‌شود. یک برنامه رژیم غذایی که شامل مواد غذایی سالم و متعادل است، به جلوگیری از سوء تغذیه کمک می‌کند.
کاردرمانی
کاردرمانی به بیمار کمک می‌کند تا حد امکان خودکفایی و استقلال خود را حفظ کند. این امر کمک می‌کند تا بیماران با کاهش تدریجی تحرک خود سازگار شوند و مهارت‌های جدیدی را برای انجام فعالیت‌های روزانه خود به طور مستقل ایجاد کنند.
متخصص کاردرمانی به بیماران کمک می‌کند تا با موفقیت از ویلچر و وسایل پیاده روی (عصا)، راهنماها، آسانسورهای پله و غیره با موفقیت استفاده کنند.
شروع اخیر ایدیوپاتیک آتاکسی مخچه (ILOA) مانند آتاکسی ارثی با استفاده از کاردرمانی و فیزیوتراپی و تسکین علائم درمان می‌شود.
اقدامات کمکی خواب
ضعف و خستگی در بیماران مبتلا به آتاکسی دیده می‌شود. این مورد می‌تواند به دلیل خواب آشفته باشد. بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروز ممکن است خستگی شدید را تجربه کنند. این مشکل ممکن است با استفاده از اقدامات کمکی خواب مانند بنزودیازپین‌ها و فیزیوتراپی درمان شود.
داروها
داروهای ضد اسپاسم، گرفتگی، درد و سفتی
بیماران مبتلا به اسپاسم عضلانی، گرفتگی عضلات، درد و سفتی با داروهایی درمان می‌شوند که به آن‌ها شل کننده عضلانی گفته می‌شود. این داروها شامل باکلوفن یا تیزانیدین هستند. با تزریق سم بوتولینوم یا بوتاکس نیز می‌توان عضلات را از بین برد. اثرات تزریق به طور معمول تا سه ماه ادامه دارد.
گاباپنتین
حرکات غیر ارادی چشم ناشی از اسیلوسپسی ممکن است با استفاده از داروهایی مانند گاباپنتین درمان شود. گاباپنتین به کنترل حرکات چشم کمک می‌کند. دید دوتایی با استفاده از لنزهای خاص به نام لنزهای منشور اصلاح می‌شود.
آنتی موسکارینیک‌ها
داروها همچنین ممکن است برای بی‌اختیاری ادرار و مشکلات مثانه که در آتاکسی ارثی دیده می‌شود، تجویز شود. این داروها آنتی موسکارینیک هستند و به آرامش مثانه کمک می‌کنند و میل به ادرار مکرر را کاهش می‌دهند. مثانه ممکن است به منظور تخلیه ادرار جمع آوری شده، کاتتریزه شود (یک لوله کوچک از طریق مجرای ادرار داخل مثانه وارد شود).
مهار کننده‌های PDE-5
اختلال در نعوظ در برخی از بیماران مبتلا به آتاکسی دیده می‌شود. این مورد با استفاده از داروهای شناخته شده به عنوان مهارکننده‌های فسفودی استراز -۵ (PDE-5) از جمله سیلدنافیل قابل درمان است.
تسکین دهنده درد
درد عصبی به صورت سوزش، تیر کشیدن یا درد سریع در حال حرکت همراه با سوزن سوزن شدن و بی‌حسی در مناطق آسیب‌دیده دیده می‌شود. با استفاده از داروهای تسکین دهنده درد مانند داروهای ضد استروئیدی غیر استروئیدی (NSAIDs) از جمله ایبوپروفن، دیکلوفناک، پاراستامول و غیره می‌توان تا حدی این دردها را درمان کرد. عناصری که تاثیر بیشتری در درمان دردهای عصبی دارند شامل امی‌تریپتیلین، گاباپنتین، یا پری‌گابالین هستند.
کاردیومیوپاتی
کاردیومیوپاتی ممکن است منجر به آتاکسی خاص شود. این بیماری معمولاً در آتاکسی فردریک مشاهده می‌شود که باعث ضعف غیر طبیعی عضلات قلب می‌شود و درصورت عدم درمان ممکن است منجر به نارسایی قلبی و آریتمی شود. درمان کاردیومیوپاتی دشوار است و در واقع می‌توان گفت که درمانی ندارد.
داروهای ضد افسردگی و درمان شناختی رفتاری
افسردگی همراه با بسیاری از بیماری‌های طولانی مدت مشاهده می‌شود. این بیماری معمولاً بعد از سکته مغزی و در اختلالات حرکتی مانند آتاکسی مشاهده می‌شود زیرا این بیماری‌ها فعالیت‌های روزمره بیمار را به شدت محدود کرده و وابستگی به دیگران را برای فعالیت‌های روزمره افزایش می‌دهد. افسردگی ممکن است با استفاده از داروهای ضد افسردگی و همچنین درمان شناختی رفتاری درمان شود.
درمان مبتنی بر علت
درمان توصیه شده برای آتاکسی اکتسابی بستگی به علت آن دارد. برای مثال، آتاکسی ناشی از عفونت ممکن است با آنتی‌بیوتیک درمان شود. در بیماران مبتلا به آتاکسی پس از سکته مغزی یا آسیب‌دیدگی سر ممکن است علائم تا زمان بهبودی مغز ادامه یابد. بازیابی ممکن است درجات مختلفی داشته باشد.
