ریتالین یا متیل فنیدات یک داروی محرک برای سیستم عصبی مرکزی است. متیل فنیدات، بر روی مواد شیمیایی موجود در مغز و اعصابی که به کنترل بیش فعالی و هیجانات ناگهانی کمک میکنند؛ تأثیر میگذارد. قرص ریتالین برای درمان اختلال کمبود توجه ADD, اختلال کم توجهی ناشی از بیش فعالیADHD, و حملات خواب مورد استفاده قرار میگیرد. قرص ریتالین باید به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی کامل، برای درمان کم توجهی ناشی از بیش فعالی، همراه با مشاوره و درمانهای دیگر، مورد استفاده قرار بگیرد.
در این مقاله با نحوه مصرف و عوارض جانبی ریتالین بیشتر آشنا خواهید شد. توجه داشته باشید که، هر زمان بخواهید با مصرف قرص ریتالین بیماری خود را درمان کنید، باید به یک پزشک مجرب و ماهر مراجعه نمائید که به روشهای درمانی و مدیریت عوارض آن آشنا باشد؛ زیرا این کار، خطرات مصرف، عوارض جانبی و همچنین دوران نقاهت پس از درمان را کاهش میدهد.
قرص ریتالین برای چه مواردی استفاده میشود؟
قرصها و کپسولهای ریتالین، محرکی برای سیستم عصبی مرکزی هستند و بیشتر در جهت درمان اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD) و برای درمان حملات خواب، استفاده میشود. همچنین ریتالین همراه با سایر روشهای درمانی (روان درمانی، آموزشی، رفتار درمانی و غیره) برای بهبود بیماریهایی ناشی از رشد نامناسب روانی که مرتبط با بیش فعالی هستند؛ مانند: حواسپرتی متوسط تا شدید، توجه کوتاه مدت، بیش فعالی، مشکلات عاطفی و هیجانات ناگهانی تجویز میشود.
نکات مهم و موارد منع مصرف
اگر به متیل فنیدات حساسیت دارید و یا اگر یکی از بیماریهای زیر را دارید، نباید از قرص ریتالین استفاده کنید.
- آب سیاه چشم
- فشار خون بسیار بالا
- مشکلات قلبی (درد قفسه سینه، احساس سبکی سر یا تنگی نفس و احساس از حال رفتن)
- مشکلات گردش خون: میتواند باعث بی حسی، احساس درد یا تغییر رنگ در انگشتان دستها یا پاها (ظاهر رنگ پریده، قرمز شدن یا کبود شدن) و زخمهای غیرعادی و احساس سرما در انگشتان دستها یا پاها شود.
- مشکلات روانی (پارانویا، پرخاشگری، مشکلات رفتاری جدید، دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعی نیستند و کارهای خصمانه). مصرف قرص ریتالین ممکن است باعث ایجاد مشکلات روانی جدید یا بدترشدن (افکار یا رفتار غیرمعمول) شود، به خصوص اگر سابقه افسردگی، بیماری روانی یا اختلال دو قطبی وجود داشته باشد.
- پرکاری تیروئید
- سابقه شخصی یا خانوادگی تیک عصبی (انقباضات عضلانی غیر ارادی) یا سندرم تورت.
- اضطراب، تنش یا بی قراری شدید (مصرف داروی محرک میتواند این علائم را بدتر کند).
همچنین، مصرف محرکها گاهی باعث سکته مغزی، حمله قلبی و مرگ ناگهانی در افراد خاصی شدهاند. اگر مشکلات زیر را دارید به پزشک خود اطلاع دهید:
- مشکلات قلبی یا نقص مادرزادی قلب
- فشار خون بالا
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی یا مرگ ناگهانی
اگر در ۱۴ روز گذشته، از مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز،(MAO) استفاده کردهاید قرص ریتالین مصرف نکنید؛ زیرا ممکن است که یک تداخل دارویی خطرناک رخ دهد. مهارکنندههای MAO عبارتند از ایزوکاربوکسازید، لینزولید، تزریق متیلن بلو، فنلزین، و ترانیل سیپرومین.
اگر از داروهای مخدر، داروهای گیاهی یا داروهای افسردگی و بیماری روانی، بیماری پارکینسون، میگرن سردرد، عفونت های جدی، یا داروهای ضد تهوع و استفراغ نیز استفاده مینمائید، به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین واکنش به داروی متیل فنیدات میتواند باعث ایجاد یک بیماری جدی به نام سندرم سروتونین گردد.
اگر شما یا یکی از اعضای خانوادهتان تا به حال به موارد زیر مبتلا بودهاید، به پزشک خود اطلاع دهید:
- افسردگی، بیماری روانی، اختلال دوقطبی، روان پریشی، فکر کردن به خودکشی یا عمل به آن.
- مشکلات گردش خون در دستها یا پاها.
- اعتیاد به الکل یا اعتیاد به مواد مخدر.
برای اطمینان از بی خطر بودن مصرف ریتالین برای شما، اگر موارد زیر را دارید به پزشک خود اطلاع دهید:
- مشکلات مری، معده یا روده
- تشنج، صرع یا آزمایش امواج مغزی غیر طبیعی (EEG).
وابستگی به این دارو در دوران بارداری، میتواند باعث زایمان زودرس یا وزن کم نوزاد در هنگام تولد شود. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید به پزشک خود اطلاع دهید. اگر باردار هستید، نام شما، برای بررسی اثرات متیل فنیدات بر جنین، ثبت میشود.
از پزشک خود بپرسید که آیا تغذیه کودک با شیر مادر هنگام استفاده ازقرص ریتالین بی خطر است یا خیر. هنگامیکه در دوران شیردهی هستید، اگر متوجه علائمی مانند بی قراری، مشکلات خواب، مشکلات تغذیه یا کاهش وزن در نوزاد شدید، به پزشک خود اطلاع دهید.
مصرف قرص ریتالین برای افراد کمتر از ۶ سال تأیید نشده است.
اطلاعاتی درباره دوز مصرف قرص ریتالین
مصرف ریتالین، برای کودکان ۶ ساله و بزرگتر، با ۵ میلی گرم ریتالین خوراکی، دو بار در روز (قبل از صبحانه و قبل از ناهار) شروع میشود. این دوز را میتوان به تدریج و به مقدار ۵ تا ۱۰ میلی گرم در هفته افزایش داد. دوز روزانه بالای ۶۰ میلی گرم توصیه نمیشود.
دوز مصرف ریتالین برای بزرگسالان، بهطور متوسط ۲۰ تا ۳۰ میلی گرم در روز است؛ که میتواند به صورت خوراکی، ۲ یا ۳ بار در روز، ترجیحاً ۳۰ تا ۴۵ دقیقه قبل از غذا مصرف شود. حداکثر دوز مصرفی روزانه ۶۰ میلی گرم است. بیمارانی که در صورت مصرف این دارو در اواخر روز نمیتوانند بخوابند، باید آخرین دوز را قبل از ساعت ۶ بعد از ظهر مصرف کنند.
نحوه مصرف ریتالین
قرص ریتالین را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف نمائید. تمام دستورالعملهای پزشک را از روی نسخه خود دنبال کنید و همهی راهنماهای دارویی روی بسته بندی دارو را مطالعه کنید. پزشک ممکن است گهگاه دوز مصرفی شما را تغییر دهد.
مصرف قرص متیل فنیدات ممکن است، عادت ایجاد کند. استفاده نادرست و مصرف بیش از حد این دارو ممکن است اعتیادآور باشد و یا باعث مرگ شود. دارو را در جایی نگه دارید که دیگران نتوانند به آن دسترسی پیدا کنند. فروش یا دادن ریتالین به دیگران، خلاف قانون است.
اگر برند قرص ریتالین، قدرت آن و یا شکل قرصی که میخرید متفاوت باشد، ممکن است که در دوز مصرفی شما تغییری ایجاد شود. فقط با استفاده از داروهایی که پزشکتان تجویز کرده است میتوانید از اشتباهات در مصرف دارو جلوگیری کنید.
قرصهای ریتالین با اثرات فوری (IR) معمولاً ۲ تا ۳ بار در روز مصرف میشوند. قرص ریتالین IR را ۳۰ تا ۴۵ دقیقه قبل از غذا مصرف کنید.
کپسولهای ریتالین با اثرات طولانی (LA) یک بار در روز، در صبح مصرف میشوند. میتوانید کپسول ریتالین LA را همراه با غذا یا بدون غذا مصرف کنید، اما هر بار به همان روش مصرف کنید. کپسول ریتالین LA را به طور کامل ببلعید. اگر نمیتوانید کپسول را به طور کامل قورت دهید، آن را باز کنید و دارو را با غذای نرم مانند سس سیب، پودینگ یا ماست مخلوط کنید و بلافاصله مخلوط را بدون جویدن قورت دهید.
اگر در حالی که ریتالین مصرف مینمائید، برای یک جراحی برنامه ریزی کردهاید به پزشک خود اطلاع دهید. درمان شما ممکن است شامل مشاوره و یا روشهای درمانی دیگر نیز باشد.
پزشک، باید پیشرفت شما را به طور منظم بررسی کند. گاهی، پزشک ممکن است برای بررسی علائم ADHD، درمان ریتالین را برای مدتی متوقف کند. قلب و فشار خون شما نیز ممکن است نیاز به بررسی مکرر داشته باشد.
این دارو باید در بسته بندی کامل و در دمای اتاق، دور از رطوبت، گرما و نور نگهداری شود. داروی خود را در مکانی نگهداری کنید که هیچ کس نتواند از آن به طور نادرست استفاده کند.
باقیمانده دارو را نگه ندارید. از داروساز، در مورد پس گرفتن داروی اضافی بپرسید. همچنین میتوانید باقیمانده دارو را با خاک گربه یا تفاله قهوه در یک کیسه پلاستیکی در بسته مخلوط کنید و کیسه را در سطل زباله بیندازید.
اثرات ریتالین بر بدن
ریتالین (متیل فنیدات) یک محرک سیستم عصبی است که معمولاً برای درمان کم توجهی ناشی از بیش فعالیADHD در بزرگسالان و کودکان استفاده میشود. این یک داروی تجویزی با نام تجاری است که دوپامین و نوراپی نفرین را در مغز هدف قرار میدهد تا علائم رایج بیش فعالی را کاهش دهد. اگرچه ریتالین یک محرک است، اما هنگامی که در درمان بیش فعالی و کم توجهیADHD استفاده میشود، ممکن است به تمرکز، بی قراری، توجه و مهارتهای گوش دادن کمک کند. ریتالین تنها یکی از روشهای درمان کم توجهی و بیش فعالی است و درمان این اختلالات اغلب با رفتار درمانی تکمیل میشود. گاهی اوقات از ریتالین برای درمان حملات خواب، که یک نوع اختلال خواب است نیز استفاده میشود.
مانند سایر محرکها، این دارو نیز یک ماده تحت کنترل دولت است. و سوء مصرف آن، خطر عوارض جانبی جدی به همراه دارد. قرص ریتالین فقط باید با تجویز و نظارت پزشک، مصرف شود. پزشک، احتمالاً هر چند ماه یکبار شما را ملاقات مینماید تا مطمئن شود که دارو همانطور که باید عمل میکند. حتی اگر قرص ریتالین را به درستی مصرف کنید و سوء مصرف نداشته باشید، بازهم ممکن است که خطر عوارض جانبی را به همراه داشته باشد.
سیستم عصبی مرکزی
قرص ریتالین بر فعالیت دوپامین و نوراپی نفرین در مغز شما تأثیر میگذارد. دوپامین یک ماده انتقال دهنده عصبی است که بر لذت، حرکت و دامنه توجه تأثیر میگذارد. نوراپی نفرین یک محرک است.
ریتالین عملکرد این انتقال دهندههای عصبی را با مسدود کردن بازجذب آنها در سلولهای عصبی مغز شما افزایش میدهد. سطح این مواد شیمیایی در مغز به آرامی افزایش مییابد، بنابراین پزشک، درمان را با کمترین دوز ممکن شروع میکند و در صورت لزوم، دوز آن را کم کم افزایش میدهد.
مصرف قرص ریتالین ممکن است تمرکز کردن را برای شما آسانتر کند، بیقراری کمتری داشته باشید و کنترل اعمال خود را به دست آورید. همچنین ممکن است گوش دادن و تمرکز روی کار یا درس را برای شما آسان تر نماید.
اگر در حال حاضر دچار اضطراب یا بی قراری هستید یا یک اختلال روانی دارید، مصرف ریتالین ممکن است این علائم را بدتر کند.
اگر سابقه تشنج دارید، این دارو ممکن است باعث تشنج بیشتر شود.
بعضی از افرادی که ریتالین مصرف میکنند، تاری دید یا سایر تغییرات در بینایی را تجربه میکنند. سایر عوارض جانبی بالقوه مصرف ریتالین عبارتند از:
- سردرد
- مشکل خواب
- زودرنجی و تحریک پذیری
- بد خلقی
- حالت عصبی
- افزایش فشار خون
- تند شدن ضربان قلب، در موارد نادر
مصرف این دارو ممکن است، به طور موقت رشد کودک را به خصوص در دو سال اول پس از مصرف آن کندتر نماید. به همین دلیل، پزشک اطفال، باید مرتباً مراقب قد او باشد.
پزشک کودک شما ممکن است به شما توصیه کند که مصرف دارو را برای مدتی قطع نمائید. این کار معمولاً در ماههای تابستان توصیه میشود و میتواند باعث افزایش رشد کودک شود، و همچنین به پزشک اجازه میدهد تا ببیند فرزند شما بدون مصرف ریتالین، چگونه عمل میکند.
ریتالین، مانند سایر محرکهای سیستم عصبی مرکزی، ممکن است عادت ایجاد نماید. اگر دوز زیادی از ریتالین مصرف کنید، افزایش سریع دوپامین، احساس سرخوشی موقتی ایجاد میکند.
مصرف ریتالین در دوزهای بالا یا برای مدت طولانی میتواند اعتیاد آور باشد. اگر به طور ناگهانی مصرف آن را قطع کنید، ممکن است دچارعوارض ترک کردن دارو شوید.
علائم ترک ریتالین، شامل مشکلات خواب، خستگی و افسردگی است. قطع مصرف ریتالین، بهتر است به آرامی و تحت نظر پزشک انجام شود.
در صورت استفاده نادرست، محرکهایی مانند ریتالین میتوانند باعث ایجاد احساس سوء ظن و بروز خصومت شوند.
مصرف دوزهای بسیار بالای ریتالین ممکن است منجر به موارد زیر شود:
- تکان ناگهانی یا لرزش شدید
- تغییرات خلق و خو
- پریشانی
- هذیان گویی یا توهم
- تشنج
اگر هر یک از این علائم را دارید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
سیستم گردش خون
ریتالین ممکن است باعث بروز مشکلات گردش خون شود. ممکن است که درانگشتان دست و پای خود احساس سردی و درد داشته باشید و پوست شما ممکن است کبود یا قرمز شود.
مصرف ریتالین با بروز بیماری عروق محیطی، مانند بیماری رینود مرتبط است. اگر ریتالین مصرف میکنید و مشکلات گردش خون دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
داروهای محرک همچنین میتوانند دمای بدن، فشار خون و ضربان قلب شما را افزایش دهند. ممکن است احساس وحشتزدگی و عصبانیت کنید. این معمولاً در کوتاه مدت مشکلی ایجاد نمیکند، اما باید برای بررسی ضربان قلب و فشار خون خود، مرتباً توسط پزشک معاینه شوید.
اگر از قبل فشار خون یا مشکلات قلبی دارید، باید محرکها را با احتیاط مصرف کنید. مصرف ریتالین ممکن است خطر حمله قلبی و سکته را افزایش دهد.
پس از مصرف ریتالین، موارد نادری از مرگ ناگهانی در افرادی که دارای ناهنجاری های ساختاری قلب هستند رخ داده است.
استفاده نادرست از محرکها، مانند خرد کردن قرصها و تزریق آنها میتواند منجر به مسدود شدن رگهای خونی شود. مصرف بیش از حد آنها ممکن است منجر به فشار خون بالا یا ضربان قلب نامنظم شود.
مصرف دوزهای بالای داروهای محرک، همچنین میتواند منجر به بروز عوارض مرگباری مانند نارسایی قلبی، تشنج و بالا رفتن شدید دمای بدن شود.
دستگاه گوارش
مصرف ریتالین اشتها را در بعضی افراد کاهش میدهد و ممکن است که سایر عوارض جانبی مانند معده درد و حالت تهوع نیز به همراه داشته باشد. استفاده نادرست از این دارو همچنین میتواند باعث استفراغ، درد شکم و اسهال شود. استفاده نادرست از ریتالین در دراز مدت میتواند منجر به سوء تغذیه شده و مشکلاتی برای سلامتی بدن ایجاد نماید. همچنین ممکن است منجر به کاهش وزن ناخواسته شود.
دستگاه تنفسی
زمانی که ریتالین طبق تجویز پزشک مصرف شود، به طور کلی مشکلی در سیستم تنفسی ایجاد نمیکند. اما در ابتدای مصرف، ریتالین، تنفس شما را کمی افزایش میدهد و همچنین راههای هوایی شما را باز میکند. چنین اثراتی موقتی هستند و بعد از عادت کردن بدن به نسخه یا دوز جدید، پس از چند روز از بین خواهند رفت. با این حال، مصرف دوزهای بسیار بالای ریتالین یا استفاده نادرست طولانی مدت، میتواند باعث تنفس نامنظم شود. مشکلات تنفسی همیشه باید به عنوان یک مورد اورژانس پزشکی در نظر گرفته شود.
سیستمهای عضلانی و اسکلتی
هنگامی که برای اولین بار مصرف ریتالین را شروع میکنید، ممکن است خلق و خوی شما بهبود یافته و تقریباً احساس سرخوشی نمائید. این به آن معنی است که انجام فعالیتهای فیزیکی روزمره آسانتر خواهد شد. مصرف ریتالین در دراز مدت و در صورت استفاده نادرست یا مصرف بیش از حد زیاد آن، میتواند باعث عوارض اسکلتی عضلانی شود. چنین مواردی منجر به درد و ضعف عضلانی و همچنین درد مفاصل میگردد.
دستگاه تناسلی
مردانی که ریتالین مصرف میکنند ممکن است که دچار نعوظ دردناک و طولانی مدت شوند. معمولاً این اتفاق، پس از استفاده طولانی مدت از ریتالین، یا پس از افزایش دوز مصرف، رخ میدهد؛ البته این یک عارضه نادر است، اما گاهی اوقات نیاز به مداخله پزشکی دارد.
نحوه مقابله با عوارض جانبی ریتالین
سردرد: استراحت کنید و مایعات زیادی بنوشید. داروهای مسکن مانند پاراستامول مفید هستند. اگر سردرد شما شدید است یا برطرف نمیشود، با پزشک خود صحبت کنید.
- احساس پرخاشگری، تحریک پذیری، افسردگی، اضطراب یا تنش: این احساسات ممکن است با عادت کردن به دارو از بین برود. اگراین احساسات برطرف نشد، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک ممکن است که دوز کمتری از دارو را توصیه کند یا داروی دیگری را برای شما امتحان نماید.
- مشکل خواب: اگر خوابیدن برایتان سخت است، سعی کنید آخرین دوز متیل فنیدات را بیش از ۶ ساعت قبل از خواب مصرف کنید.
- از دست دادن اشتها: ممکن است مصرف متیل فنیدات همراه با غذا کمک کند. ممکن است در چند ماه اول درمان با ریتالین، متوجه کاهش وزن خود شوید. احتمالاً زمانی که به دارو عادت کردید، این وزن را برمیگردانید. اگر متوجه شدید که وزن زیادی از دست دادهاید، با پزشک خود صحبت کنید.
- خشکی دهان: این حالت معمولاً خیلی سریع برطرف میشود. نوشیدن جرعههای کوچک آب و خوردن مرکبات (مانند پرتقال یا نارنگی) میتواند کمک کننده باشد.
- احساس بیماری یا (تهوع و استفراغ): وعدههای غذایی ساده مصرف نمائید و اگر احساس تهوع میکنید غذاهای سنگین و تند نخورید. ممکن است مصرف متیل فنیدات همراه با غذا یا بعد از غذا یا میان وعده در رفع این حالت، کمک کند. اگرحالت تهوع و استفراغ دارید، سعی کنید جرعههای کوچک و مکرر آب یا آبمیوه را بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری کنید. اگر معده درد شدید دارید به پزشک مراجعه کنید.
چه داروهایی بر ریتالین تأثیر میگذارند؟
در مورد سایر داروهایی که مصرف مینمائید به پزشک خود اطلاع دهید؛ به خصوص:
- رقیق کننده خون: وارفارین، کومادین، جانتوون
- داروهای فشار خون
- داروی ضد افسردگی
- داروی تشنج
- داروهای سرماخوردگی یا آلرژی که حاوی داروهای ضد احتقان هستند
این لیست کامل نیست. سایر داروها ممکن است با متیل فنیدات تداخل داشته باشند، از جمله داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامینها، و مکملهای گیاهی. همه تداخلات دارویی در اینجا ذکر نشده است.
سؤالات متداول
ریتالین چه تأثیری بر انسان میگذارد؟
مصرف ریتالین، موجب تحریک ذهن و بدن، در بزرگسالان شده و کودکان بیش فعال را آرام میکند. این دارو برای درمان اختلال کم توجهی و بیش فعالی (ADHD) در کودکان استفاده میگردد. با این حال، معمولاً برای کودکان کمتر از ۶ سال توصیه نمیشود.
مصرف ریتالین چه احساسی در انسان ایجاد میکند؟
بیماران مبتلا به کم توجهی و بیش فعالی ADHD که ریتالین مصرف میکنند معمولاً احساس تمرکز، احساس کنترل و داشتن حس شفافیت ذهنی را تجربه مینمایند. ریتالین بهعنوان یک محرک، میتواند باعث شود که احساسات بالایی از، هوشیاری، بیداری، پر از حس سرخوشی یا پرحرفی داشته باشید.
اگر فردی که به ADHD، مبتلا نیست، ریتالین مصرف کند چه اتفاقی میافتد؟
تحقیقات جدید اثرات جانبی بالقوه داروی محرک ریتالین را بر روی افراد فاقد ADHD نشان داده است که تغییراتی در ساز و کار شیمیایی مغز مرتبط با رفتارهای پرخطر، اختلال خواب و سایر عوارض نامطلوب را نشان میدهد.
اگر مصرف یک دوز ریتالین را فراموش کنم چه اتفاقی میافتد؟
به محض یاد آوری، دارو را مصرف کنید، اما اگر تقریباً زمان نوبت بعدی مصرف دارو فرا رسیده است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید. دو دوز را در یک زمان مصرف نکنید.
در صورت مصرف بیش از حد ریتالین چه اتفاقی میافتد؟
مصرف بیش از حد متیل فنیدات میتواند کشنده باشد. به دنبال مراقبتهای پزشکی اورژانسی باشید یا با ۱۱۵ تماس بگیرید. علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل: حالت تهوع، خشکی دهان، استفراغ، اسهال، اضطراب، بی تابی، بی قراری، لرزش، پرش عضلانی، تنفس سریع، گیجی، توهم، گشاد شدن مردمکها، درد یا ضعف عضلانی، تب، تعریق، سردرد، تپش در گردن یا گوش، ضربان قلب تند یا تند، احساس سبکی سر، غش، تشنج یا کما، باشد.
هنگام مصرف ریتالین از چه چیزهایی باید اجتناب کرد؟
تا زمانی که از تأثیرات دارو، بر روی خودآگاه شوید، از رانندگی یا فعالیتهای پرخطر خودداری کنید؛ زیرا واکنشهای شما ممکن است مختل شود. همچنین، باید از نوشیدن الکل خودداری نمائید، زیرا ممکن است با دارو واکنش نشان دهد.